Του Ιωάννη Κωστούλα* από την Καθημερινή 11-6-2011
Στην ιστορική της διαχρονία η πόλη έχει διέλθει από τρία στάδια οπτικών και νοητικών προτύπων, βάσει των οποίων οργανωνόταν η εμπειρία της αναγνώρισης, της αποτύπωσης, αλλά και του σχεδιασμού του αστικού περιβάλλοντος: η παραδοσιακή πόλη αντιμετωπιζόταν ως έργο τέχνης, η πόλη της νεότερης εποχής γινόταν αντιληπτή ως αρχιτεκτονικό πανόραμα, ενώ η σύγχρονη πόλη καθίσταται αντιληπτή ως θέαμα.
Πολύ συχνά η πόλη αρθρώνεται περί ένα κέντρο, το οποίο ταυτίζεται κατά κανόνα με τον ιστορικό πυρήνα της οικιστικής ανάπτυξης της πόλης.
Ενα κράτος νοούμενο ως θεσμικός οργανισμός οφείλει να έχει έλεγχο του ιστορικού κέντρου της πρωτεύουσάς του, είτε ως αξίωση στην αποκλειστικότητα της ισχύος και στη χωρική ενότητα της δημόσιας σφαίρας -αυτονόητων εννοιών στην Δημοκρατία- είτε ως επιβεβαίωση του ιδεολογικού περιεχομένου του Κέντρου, ασχέτως της νοηματοδότησης του τελευταίου, δηλαδή αφενός ως αρχιτεκτονικής αποτύπωσης της πολιτισμικής διαδρομής της ιστορικής κοινότητας αφετέρου ως καταγραφή του δυναμισμού του οικονομικού παράγοντα.
Η απώλεια του Κέντρου σηματοδοτεί, ωστόσο, σε ιδεολογικό επίπεδο την ταυτόχρονη αναίρεση της έννοιας της τάξης και του κύρους του κράτους. Η έλλειψη αυτή υποκαθίσταται ενίοτε από νεο-κοινοτιστικές απόπειρες πρόσκτησης του δημοσίου χώρου, οι οποίες παρέχουν στους συμμετέχοντες δρώντες την αντίληψη της συμμετοχής στη δραστηριότητα της πολιτικής, ιδίως όταν εστία των εκδηλώσεων αυτών είναι τα διοικητικά (υπουργεία) και νομοθετικά κέντρα (Βουλή).
Σε επίπεδο δε αισθητικής πρόσληψης των κτισμάτων, οι κοινωνίες, οι οποίες δεν πιστεύουν στην έννοια της ταυτότητας και της οπτικής αποτύπωσής της, είναι κοινωνίες σε κατάσταση σύγχυσης και έλλειψης αυτοπεποίθησης, στις οποίες ο κατακερματισμός της μεταμοντέρνας σύμβασης λειτουργεί περισσότερο ως άλλοθι του παιδευτικού και αισθητικού κενού, παρά ως συνειδητή υφολογική επιλογή. Η πρόσληψη ορισμένων χαρακτηριστικών ιστορικών κτισμάτων, όπως η Αθηναϊκή Τριλογία και η Βουλή, ως σταθερών σημείων νοήματος, δηλαδή ως αστικών συντελεστών ιδιαίτερης ιστορικής και πολιτισμικής σημασίας και όχι ως απλών χωρικών πλαισίων εκδήλωσης της αντίθεσης στο κράτος ή της διεκδίκησης αιτημάτων συντεχνιών ή άλλων ομάδων πολιτών και μη-πολιτών, είναι δυνατόν να προσδώσει το απαραίτητο νόημα στην αρχιτεκτονική της πόλης, αλλά και στη δραστηριότητα των πολιτών εντός της δημόσιας σφαίρας.
* Ο κ. Ιωάννης Κωστούλας είναι ιστορικός, υπ. δρ. Φ. του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί σύντομα η μελέτη του «Μετανάστευση και Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα».
Τι θέλει να μας πει ο ποιητής; Μόνο εγώ δεν καταλαβαίνω το νόημα που κρύβεται πίσω από το στόμφο της γλώσσας;
ΑπάντησηΔιαγραφή