Αθήνα :Μια πόλη που δεν αγαπάει το νερό

@Του Δημήτρη Ρηγόπουλου, Καθημερινή, 6 Αυγούστου 2011

Το άρθρο που μόλις αρχίσατε να διαβάζετε γεννήθηκε ένα ζεστό βράδυ του Ιουλίου. Καθόμασταν σε μια αθηναϊκή πλατεία που είχε το προνόμιο να διαθέτει σιντριβάνι. Πολύ γρήγορα διαπιστώσαμε ότι αυτός ήταν ο λόγος που η θερμοκρασία ήταν ασυνήθιστα δροσερή για τα θερμοκρασιακά δεδομένα της συγκεκριμένης ημέρας. Το σιντριβάνι κρατούσε μακριά τη βαριά ζέστη κι εμείς απολαμβάναμε το φαγητό μας κάτω από αναπάντεχα ευχάριστες συνθήκες. Μόνο για ένα λεπτό, όταν ο ασυγκράτητος πίδακας σταμάτησε ξαφνικά να λειτουργεί, καταλάβαμε ακόμα καλύτερα τι απώλεια θα σήμαινε μια πρόωρη αποστρατεία του. Ευτυχώς πολύ γρήγορα η «τάξη» αποκαταστάθηκε.

Της «πηγαίνουν» της Αθήνας τα σιντριβάνια και λίγες πόλεις στη Μεσόγειο τα έχουν τόσο απελπιστικά ανάγκη. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι καθόλου σπάνιο το φαινόμενο να μην λειτουργεί ένα σιντριβάνι, να είναι βανδαλισμένο ή να έχει μετατραπεί σε κάδο απορριμμάτων. Η σχέση της Αθήνας με το υδάτινο στοιχείο δεν είναι μια εύκολη σχέση και το ιστορικό της μάς πηγαίνει πίσω στα άνυδρα μεταεπαναστατικά χρόνια. Μετά την απελευθέρωση (1833) το υδροδοτικό πρόβλημα της Αθήνας ήταν οξύτατο. Ανατρέχοντας στην πολύ καλή ιστορική αναδρομή της ύδρευσης της Αθήνας από την ΕΥΔΑΠ μαθαίνουμε ότι ήταν εντελώς ανεπαρκείς και οι 55 περίπου δημοτικές βρύσες που υπήρχαν στην Αθήνα τον 19ο αιώνα, οι οποίες συνεισέφεραν ελάχιστα έως και καθόλου στις καθημερινές ανάγκες της κατανάλωσης νερού. 

 

«Χρυσές» δουλειές έκαναν οι νερουλάδες που μετέφεραν και πουλούσαν νερό στην Αθήνα από τις πηγές των γύρω χωριών, όπως της Κηφισιάς και του Αμαρουσίου. Συμπερασματικά από την απελευθέρωση και μέχρι το 1924 η Αθήνα υδρευόταν «εκ των ενόντων», κυρίως με νερά που προέρχονταν από τις πηγές της Πάρνηθας και από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Από αυτήν την άποψη η κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα (ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1926 και ολοκληρώθηκε το 1929) αποτελεί ορόσημο. Πρόκειται για την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια ορθολογικής υδροδότησης της Αθήνας και λύνει το πρόβλημα της συντήρησης δενδροστοιχιών και κήπων. Χάρη στον Μαραθώνα μπορεί να υλοποιηθεί η διαμόρφωση του Πεδίου του Αρεως. Την ίδια εποχή η αμερικανική εταιρεία ULEN κατασκευάζει και δωρίζει στο ελληνικό Δημόσιο το πρώτο ηλεκτρικό σιντριβάνι που τοποθετήθηκε στους κήπους του Ζαππείου. Εκεί, τον Ιούλιο του 1931 και κατά τη διάρκεια μιας φαντασμαγορικής τελετής ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετακίνησε τη βαλβίδα του πίδακα και αμέσως άρχισε να αναβλύζει νερό σε ύψος έξι μέτρων. Ο κόσμος χειροκροτούσε το τεχνικό επίτευγμα και η Αθήνα εισερχόταν σε μια νέα εποχή. Τριάντα σχεδόν χρόνια μετά (το 1960) εγκαινιάζεται το περίφημο σιντριβάνι της Ομόνοιας στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Συμπτωματικά την ίδια χρονιά καλύπτεται ο Ιλισσός σε ένα μεγάλο του τμήμα.

Στη σκιά της λειψυδρίας

Σήμερα, η Αθήνα προσπαθεί να ξεπεράσει τα... ψυχολογικά προβλήματα που της κληρονόμησε ο φόβος της λειψυδρίας στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ακόμα και τώρα η πληθωρική παρουσία νερού (ακόμα κι αν αυτό ανακυκλώνεται όπως συμβαίνει με τα σιντριβάνια) αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Δυστυχώς, θα πρέπει να προσθέσουμε και νέα προβλήματα. Τον Μάιο ένας άντρας εθέαθη να κάνει μπάνιο (!) στους λιλιπούτειους «καταρράκτες» της πλατείας Συντάγματος. Συνεργεία του δήμου ανακαλύπτουν δεκάδες κουτάκια από αλουμίνιο στα αθηναϊκά σιντριβάνια. Ευτυχώς τα περισσότερα λειτουργούν. Σήμερα εκτός λειτουργίας βρίσκεται ο πίδακας στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας, στο ύψος της οδού Ρηγίλλης (ανακατασκευάζεται), ενώ παρά το φόντο καταστροφής στον περιβάλλοντα χώρο της πλατείας Συντάγματος οι μικροί «καταρράκτες» συνεχίζουν να λειτουργούν. Διαφορετικά κινδυνεύουν να αχρηστευθούν εντελώς, όπως μας λέει ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ηλεκτρολογικού του Δήμου Αθηναίων κ. Σπύρος Παπαευγενίου. Ο δήμος έχει υπό την επίβλεψη του 53 σιντριβάνια. Ειδικό συνεργείο είναι επιφορτισμένο με τον καθαρισμό του, δύο φορές την ημέρα τώρα το καλοκαίρι, μία τις άλλες εποχές.

Αυτές τις ημέρες ολοκληρώνεται μελέτη ανακαίνισης και για τα 53 σιντριβάνια, καθώς αρκετά εξ αυτών αντιμετωπίζουν μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα συντήρησης και βανδαλισμού (συνθήματα κ.λπ.).

Πάντως, τρία σιντριβάνια που παρουσίαζαν επαναλαμβανόμενα θέματα βανδαλισμού «θυσιάστηκαν» και έγιναν χώροι πρασίνου. Ας φροντίσουμε να μην γίνουν περισσότερα...