Κρεμάστρες αλληλεγγύης σε δημόσιους χώρους στον Κορυδαλλό

# Tης Χριστίνας Σανούδου (από την Καθημερινή, 4.5.2013)

Οι κάτοικοι του Κορυδαλλού έχουν ήδη εξοικειωθεί με τη χρήση τους: Σε καθημερινή βάση, αφήνουν στις αυτοσχέδιες «κρεμάστρες» που έχουν εγκατασταθεί από τα τέλη Μαρτίου σε διάφορους δημόσιους χώρους του δήμου ρούχα, παιδικά παιχνίδια, βιβλία και άλλα αντικείμενα ή τρόφιμα για όποιον τα έχει ανάγκη. Οι «προσφορές» δεν αργούν να εξαφανιστούν, αλλά πολύ σύντομα στη θέση τους εμφανίζονται νέες, σε ένα αέναο «παιχνίδι» ανταλλαγής και μια έμπρακτη υπενθύμιση πως οι έννοιες της αμοιβαιότητας και της αλληλεγγύης δεν έχουν ακόμη ξεχαστεί.

Οπως όλες οι μεγάλες ανακαλύψεις, το πρότζεκτ κοινωνικής τέχνης της ιστορικού τέχνης και εικαστικού Ελένης Πολυχρονάτου βασίζεται σε μία τόσο απλή, ευφυή και αποτελεσματική σύλληψη, που είναι άξιον απορίας γιατί δεν το είχε σκεφτεί κανείς μέχρι σήμερα. 

Δέκα εικαστικοί υπογράφουν τα δώδεκα έργα από ξύλο, μέταλλο ή ανακυκλώσυμα υλικά, όλα κατασκευασμένα με πρότυπο το βασικό μοντέλο της κ. Πολυχρονάτου: τρεις ευθείες γραμμές συνδεδεμένες στη μέση, σαν ένα τρίποδο ή τον σκελετό ενός ινδιάνικου τίπι, ύψους έως 180 εκ. και με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να ανασυναρμολογηθούν με ποικίλους τρόπους από τον κάθε χρήστη ή περαστικό. Τοποθετημένα σε πλατείες και κομβικά σημεία της πόλης, οι «Κρεμάστρες του δημόσιου χώρου», ή αλλιώς «Το σύμβολο της αμοιβαιότητας», λειτουργούν ως τόποι συγκέντρωσης και ανταλλαγής αγαθών. Παράλληλα, οι λιτές, χαμηλού κόστους κατασκευές –το πρότζεκτ πραγματοποιείται χωρίς καμία πηγή χρηματοδότησης– συνιστούν μία έμπρακτη υπενθύμιση ότι η τέχνη μπορεί να είναι προσιτή σε όλους.

Σε εποχές κρίσης, όταν συνηθίζουμε να βλέπουμε «τον άλλο ως εχθρό ή κάποιον που πρέπει να εκμεταλλευθούμε», η ύπαρξη χώρων όπου τα αγαθά «δεν διακινούνται μέσω του χρήματος» και όπου οποιοσδήποτε «μπορεί να αφήσει κάτι για κάποιον άλλο, έναν άλλο συνάνθρωπο» είναι εξαιρετικά πολύτιμη, εξηγεί η εμπνεύστρια του εγχειρήματος. Οι ιδιατερότητες του κάθε έργου αποτίουν φόρο τιμής στη διαφορετικότητα, όλα όμως έχουν ένα κοινό σκοπό: να ενθαρρύνουν όχι την ελεημοσύνη, την παροχή βοήθειας από τους έχοντες προς τους μη, αλλά το χτίσιμο ισότιμων σχέσεων, που βασίζονται στο αμοιβαίο ενδιαφέρον, αφού ο καθένας μπορεί να πάρει ό,τι χρειάζεται και να αφήσει ό,τι δεν έχει πια ανάγκη. Κατά συνέπειαν, οι κρεμάστρες «διαμορφώνουν συμπεριφορές» εντός της τοπικής κοινωνίας, συμπληρώνει. Φέρνουν ξανά στο προσκήνιο την αξία της αλληλεγγύης σε αντίθεση με την επίσης σημαντική, αλλά αναπόφευκτα μονόπλευρη έννοια της φιλανθρωπίας, η οποία συντηρεί μία άνιση σχέση μεταξύ των δύο συναλασσόμενων πλευρών.

Εξοικiωμένη με τη χρήση συμβόλων στη ζωγραφική και με τη διδακτορική διατριβή της να εστιάζει στα μεγάλης κλίμακας έργα, η Ελένη Πολυχρονάτου οραματίστηκε μία σειρά από αρχέγονα «Σύμβολα αμοιβαιότητας», μία χειροπιαστή εφαρμογή της θεωρίας πως η τέχνη πρέπει να είναι στην υπηρεσία της κοινωνίας και όχι «προνόμιο» μιας ελίτ. «Είναι μία σκέψη που με απασχολούσε ανέκαθεν», υποστηρίζει. Η πραγματική αξία της τέχνης δεν μετριέται σε χρήματα, αλλά «πηγάζει από το πνεύμα και την ψυχή. Και το πνεύμα είναι της αγάπης και της προσφοράς, που το έχουμε χάσει», συνεχίζει, μιλώντας με ενθουσιασμό για τις προσφορές που βρίσκει κάθε βράδυ όταν επισκέπτεται ένα ένα τα έργα για να καταγράψει τις χρήσεις τους. Χρήσεις που ποικίλλουν ανάλογα με το σημείο εγκατάστασής τους –για παράδειγμα, η κρεμάστρα στην είσοδο ενός σχολείου δέχεται κυρίως παιδικά ρούχα–, αλλά μέχρι στιγμής είναι αποκλειστικά καλοπροαίρετες. 

Το εγχείρημα φαίνεται ότι έχουν ήδη αγκαλιάσει τόσο οι κάτοικοι της περιοχής όσο και ο Δήμος Κορυδαλλού, ο οποίος υπέδειξε τα καταλληλότερα σημεία για την τοποθέτηση των έργων, συνέβαλε στην ενημέρωση του κοινού μοιράζοντας τα σχετικά φυλλάδια, ενώ κάθε Τετάρτη πραγματοποιεί διανομή φαγητού δίπλα στα πρωτότυπα «ζωντανά γλυπτά». Ωστόσο, «η καλύτερη ενημέρωση γίνεται από στόμα σε στόμα», υπογραμμίζει η εικαστικός.

Από Ιούνιο και στην Αθήνα

Πέρα από τα έντεκα σημεία στον Κορυδαλλό, ένα έργο βρίσκεται στον –ελεύθερα προσβάσιμο, αλλά προφυλαγμένο, αφού οι συνθήκες είναι κάπως διαφορετικές στο κέντρο της Αθήνας– κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, στο Θησείο. Σύντομα, όμως, οι κρεμάστρες θα αρχίσουν να εξαπλώνονται, με αφετηρία έναν άλλο δήμο της Αθήνας από τον ερχόμενο Ιούνιο και με επιδίωξη στο απώτερο μέλλον «κάθε γειτονιά να διαθέτει τη δική της», αναφέρει η κ. Πολυχρονάτου. Ενδιαφέρον για το πρότζεκτ έχουν ήδη εκφράσει αρκετοί δήμοι εντός κι εκτός Αττικής, όπως επίσης και πολυάριθμοι καλλιτέχνες, που επιθυμούν να συμμετάσχουν φιλοτεχνώντας τα δικά τους Σύμβολα Αμοιβαιότητας. Στις 17 Απριλίου, η κ. Πολυχρονάτου προσκλήθηκε για να παρουσιάσει το πρότζεκτ σε ένα συνέδριο που διοργάνωσε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με θέμα «Νέα ανθρωπολογία, καλλιτεχνικές προσεγγίσεις, εναλλακτικό σχέδιο».

Το «παρών» σε αυτήν την πρώτη φάση του εγχειρήματος έδωσαν οι καλλιτέχνες της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Ζωή Αρβανίτη, Πολυάννα Βλατή, Τζίμης Ευθυμίου, Λοΐζος Λοΐζος, Μαρία Μεθιμάκη, Ellena Pili, Αφροδίτη Σαρταμπάκου, Στέφανος Σουβατζόγλου, Δημήτρης Τσιανζής και Γιάννης Χωριατέλλης. Οι κρεμάστρες τους έχουν τοποθετηθεί στα εξής σημεία του Κορυδαλλού: Πνευματικό Κέντρο Κορυδαλλού, Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, Δημαρχείο, Σινέ Παράδεισος, Βρεφονηπιακοί Σταθμοί - 88 Στρέμματα, πλατεία Μέμου, πλατεία Αγίου Γεωργίου, πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, πλατεία Κανάρια, πλατεία 25ης Μαρτίου και πλατεία Μερκάτη, καθώς και στον Σύλλογο Αρχαιολόγων, στην οδό Ερμού.