Σάββατο 4 Μαΐου 2013

Ψευδαισθήσεις περί την Πανεπιστημίου

#Αναδημοσίευση από την Καθημερινή 28/4/2013

Των #Βασίλη Γρηγοριάδη και #Χρήστου Λεμπέση*
Δεν είναι διαγωνισμός ανασυγκρότησης του κέντρου, αλλά διαγωνισμός διακόσμησης ενός οδικού άξονα, υποστηρίζουν δύο πολεοδόμοι

Χρειάζεται πράγματι να ξανα-σκεφτούμε την Αθήνα (Rethink Athens) και βεβαίως χρειάζεται να ξαναμελετηθεί το κέντρο της με τα πάρα πολλά προβλήματα που έχει μαζέψει. Έτσι θεωρήσαμε ευχής έργον την προκήρυξη «Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την Ανασυγκρότηση του Κέντρου της Αθήνας». 
Με την επίσκεψη όμως της έκθεσης των μελετών που διακρίθηκαν στον διαγωνισμό, έγινε αμέσως αντιληπτό ότι πρόκειται για την καλύτερα στημένη επικοινωνιακή παραπληροφόρηση στην ιστορία της πολεοδομίας.

(α) Δεν πρόκειται για διαγωνισμό που αφορά την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας, αλλά για διαγωνισμό διακόσμησης ενός συγκεκριμένου οδικού άξονα, όπως αυτός επιβλήθηκε από τους αγωνοθέτες. Κανένας από τους διαγωνιζόμενους δεν πρότεινε την παρκοποίηση της Πανεπιστημίου, αυτό δόθηκε ως δεδομένο και ζητήθηκε η διακόσμησή του με φυτά. Δόθηκε και ο παραπλανητικός τίτλος για να κατοχυρωθεί με τον μανδύα του «διαγωνισμού» μια παρέμβαση στο κέντρο της πόλεως μεμονωμένη, αυθαίρετη και προαποφασισμένη.

(β) Το παράδοξο είναι ότι η λύση που βραβεύτηκε, συμπίπτει απόλυτα μέχρι και την τελευταία λεπτομέρειά της, με λύση που δημοσιεύτηκε στην «Κ» (Τέχνες και Γράμματα) ήδη από τις 19 Δεκεμβρίου 2010. Σε αυτή τη δημοσίευση φαίνονται όλες οι λεπτομέρειες που αφορούν τις κυκλοφοριακές λύσεις, τις φυτεύσεις, τη θέση της τροχιάς του τραμ και τη διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας. Ενα ακόμα γεγονός που αφήνει ερωτήματα είναι ότι στην παραπάνω δημοσίευση αναφέρεται ότι «…Την ευθύνη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού θα έχει η Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Αναπλάσεις (ΕΑΧΑ). Στηρίζεται σε δύο ερευνητικά προγράμματα που ανέθεσε το ΥΠΕΚΑ στο ΕΜΠ, με τίτλους: “Διερεύνηση της δυνατότητας αποκλειστικής χρήσης της Πανεπιστημίου για δημόσιες συγκοινωνίες” και “Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνας και Πειραιά”, με επιστημονικούς υπευθύνους τους κ. Μ. Καρλαύτη και Π. Τουρνικιώτη, καθηγητές του ΕΜΠ….». Προφανώς οι καθηγητές παρεξήγησαν την έννοια διερεύνηση δυνατότητος με την έννοια ανάθεση εκπόνησης μελέτης, και την είχαν, από πριν, ετοιμάσει.

Ήδη τον Σεπτέμβριο του 2009 δημοσιεύεται στην «Κ» άρθρο με τίτλο «Ολο το κέντρο της Αθήνας ένας πεζόδρομος, το ΕΜΠ προτείνει να μην κυκλοφορούν αυτοκίνητα από Μοναστηράκι, Σύνταγμα, μέχρι και τον Ναό Ολυμπίου Διός». Στη δημοσίευση αυτή παρουσιάζεται ως μελετητής ένα εργαστήριο «βιώσιμης κινητικότητας του ΕΜΠ», το οποίο προτείνει οχτώ παρεμβάσεις με πρώτη την «Πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου». Στο σχετικό σχεδιάγραμμα εμφανίζονται οι προτάσεις που σήμερα εμφανίζονται ως δήθεν προτάσεις των διαγωνισθέντων.

(γ) Η εγκυρότητα του διαγωνισμού, μετά τον οποίο θεωρητικά θα έπρεπε να ξεκινήσουν οι μελέτες, προσβάλλεται και από το ίδιο το φυλλάδιο που διανεμήθηκε στην έκθεση και στο οποίο επί λέξει αναφέρεται: «Για την εκπόνηση των οριστικών μελετών και τη χρηματοδότηση του έργου με ευρωπαϊκούς πόρους συνεργάζονται ήδη τα συναρμόδια υπ. Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης, καθώς και φορείς που θα έχουν σημαντική συνεισφορά και τον συντονισμό του έργου», χωρίς αυτοί οι φορείς να κατονομάζονται παρόλο που ήδη συνεργάζονται.


Εργο - εμπόδιο

Σκόπιμο είναι να αναλύσουμε γιατί το προτεινόμενο έργο όχι μόνο δεν ευσταθεί αλλά θα αποτελέσει και εμπόδιο σε κάθε άλλη παρέμβαση που θα ήταν πραγματικά απαραίτητη.

Οι πολεοδομικές παρεμβάσεις στα κέντρα των μεγαλουπόλεων γίνονται, σε όλα τα πολιτισμένα μέρη του κόσμου, με πολιτική απόφαση. Η πολιτική απόφαση, προκειμένου για πρωτεύουσες, είναι της κυβέρνησης η οποία λαμβάνει υπόψη:
- Τη σκοπιμότητα και την ανάγκη του έργου.
- Τη χρονική στιγμή της πραγμάτωσής του εν σχέσει με τις γενικότερες οικονομικές συνθήκες της χώρας (όπως για παράδειγμα η 6η μεταρρύθμιση της αγροτικής πολιτικής όπως την κατέγραψε ο κ. Χαρακόπουλος, αναπληρωτής υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης: «Οφείλουμε στη νέα προγραμματική περίοδο 2014-2020 να μην ενδώσουμε σε πιέσεις πελατειακών σχέσεων για αναπλάσεις και πλατείες, αλλά να κατευθύνουμε όσο το δυνατόν περισσότερους πόρους για φράγματα, ταμιευτήρες, λιμνοδεξαμενές και εγγειοβελτιωτικά έργα.»).
- Το οικονομικό ισοζύγιο, δηλαδή το κόστος σε σχέση με τα προσδοκώμενα οφέλη (ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων, αύξηση αξίας γης, όπως στις περιπτώσεις γύρω από τους σταθμούς του μετρό, κ.λπ.).
- Την εγκεκριμένη από τις αρμόδιες αρχές πολεοδομική μελέτη.
- Ως κέντρο της πόλης των Αθηνών θα πρέπει να θεωρηθεί η έκταση που περιλαμβάνεται στον κύκλο με ακτίνα 2 χιλιομέτρων περίπου με κέντρο την πλατεία Συντάγματος. Οποιαδήποτε μελέτη βελτίωσης του κέντρου αυτού των Αθηνών θα πρέπει να συμπεριλάβει τον συνολικό αυτό χώρο, και αφού καταλήξει η πολιτεία (είτε με διαγωνισμό, είτε με διαβουλεύσεις, είτε και με τα δύο) στην καλύτερη δυνατή συνολική λύση, τότε θα μπορεί να γίνει η επιλογή των προτεραιοτήτων για τις παρεμβάσεις και τον χρονικό προγραμματισμό τους. Είναι προφανές ότι στην προκειμένη περίπτωση ακολουθείται ο ακριβώς ανάποδος δρόμος, επιβάλλοντας έναν κεντρικό παρκόδρομο που αποκλείει ή δυσκολεύει κάθε άλλη, ενδεχομένως καλύτερη, συνολική λύση.
- Οταν ξεκίνησαν οι καθηγητές την έρευνά τους, η Πανεπιστημίου πράγματι ήταν δυσάρεστα φορτισμένη με ρεύμα κυκλοφορίας κυρίως διερχόμενης, που έκοβε στα δύο το κέντρο. Από τότε όμως ο κυκλοφοριακός φόρτος έχει μειωθεί αισθητά λόγω της κρίσης. Τα ταξί παραμένουν ακινητοποιημένα στις αυθαίρετες πιάτσες τους, τα Ι.Χ. μειώθηκαν δραματικά και τα δίκτυα διανομής μειώθηκαν λόγω της αντίστοιχης μείωσης της κατανάλωσης. Παρ’ όλ’ αυτά η Πανεπιστημίου εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια σύνδεση μεταξύ ΝΑ και ΒΔ Αθήνας. Πριν γίνει παρέμβαση στον κεντρικότερο άξονα της πόλης, φροντίζουμε να υπάρχει ο κατάλληλος μικρός δακτύλιος που θα διοχετεύει την κυκλοφορία διέλευσης. Αυτό δεν σημαίνει κλείνω τον δρόμο και δημιουργώ χάος στην υπόλοιπη πόλη.
- Οι αρχιτέκτονες δημιουργούν ψευδαισθήσεις και ρομαντικές αυτοδεσμεύσεις στη διαδικασία της σύνθεσης ενός έργου, ικανές να πείσουν το ευρύ κοινό, αλλά και την πολιτική και οικονομική εξουσία, χωρίς να βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα.

Ετσι εμφανίζονται ως αποτελέσματα του προτεινόμενου έργου «η πόλη θα ξανακερδίσει τον δημόσιο χώρο της και θα αποτελέσει έναν ξεχωριστό χώρο συνάντησης για πολίτες από όλες τις γειτονιές», και ότι «στόχος είναι η βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη με τη διαμόρφωση προϋποθέσεων περιβαλλοντικής αναβάθμισης [...]. Ολα αυτά, σε συνδυασμό με ευρύτερα κίνητρα, θα οδηγήσουν στην αντιστροφή του κλίματος κοινωνικής και οικονομικής υποβάθμισης, στην αποκατάσταση και την επαναλειτουργία των κτιρίων, και στο ζωντάνεμα των πιο κεντρικών περιοχών της πόλης».Το κακό λοιπόν είναι ότι για τίποτα από αυτά δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα επιστημονικά στοιχεία που να εγγυώνται τα παραπάνω αποτελέσματα. Αποτελούν ευχές, ιδέες χωρίς επιχειρήματα ή έστω παραδείγματα από άλλες αντίστοιχες επιτυχημένες παρεμβάσεις.


Αποτυχίες

Αντίθετα υπάρχουν οι πρόσφατες αποτυχίες τέτοιων σχεδιασμών, όπως: α) η περίφημος «Promenade» μεταξύ του Φαληρικού Ιπποδρόμου και της παραλίας, η οποία κατασκευάστηκε την εποχή της ευφορίας των Ολυμπιακών Αγώνων, κόστισε ένα σωρό λεφτά και ποτέ δεν την περπάτησε κανείς, β) η εξέδρα στην πλατεία Ομονοίας για να κάθονται οι Αθηναίοι και να βλέπουν την Ακρόπολη στο βάθος της οδού Αθηνάς, όπου δεν κάθονται ούτε οι μετανάστες, γ) οι αναπλάσεις της πλατείας Κουμουνδούρου και της πλατείας Ομονοίας με τις υποσχέσεις για περιβαλλοντική αναβάθμιση και ανάπτυξη οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας. Τίποτα από τα προαναφερόμενα δεν εξελίχθηκε όπως ελπίζαμε ότι θα εξελισσόταν, με τα αποτελέσματα να είναι εντελώς αντίθετα (έκλεισαν ακόμη και τα τρία ξενοδοχεία που λειτουργούσαν πάνω στην πλατεία της Ομόνοιας).

* Οι κ. Β. Γρηγοριάδης και Χρ. Λεμπέσης είναι αρχιτέκτονες - πολεοδόμοι.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.