Πέμπτη 6 Ιουνίου 2013

Οικονομικές - παραγωγικές δραστηριότητες, αστικός χώρος, χρόνος και καθημερινότητα σε περίοδο οικονομικής κρίσης :Το παράδειγμα των Αμπελοκήπων.

#Μ. Κάτου*, Υ.Δ. Τομέα Πολεοδομίας Χωροταξίας, Αρχιτεκτονική Σχολή Ε.Μ.Π. 
Κατά την δεκαετία του 2000 υπήρχε μια σαφής τάση μεταβολής των παραγωγικών και οικονομικών δραστηριοτήτων στην περιοχή των Αμπελοκήπων Αττικής: αύξηση των μεγάλων γραφειακών χώρων και συγκέντρωση σημαντικού αριθμού μεγάλων επιχειρήσεων, αύξηση των ιατρείων, γραφείων και άλλων ατομικών επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών σε διαμερίσματα επί των μεγάλων οδικών αξόνων και αύξηση των μικρών επιχειρήσεων - εμπορικών καταστημάτων μεταναστών.
Σήμερα, 2 χρόνια μετά την έκρηξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, οι τάσεις αυτές έχουν διαφοροποιηθεί και νέες μεταβολές παρατηρούνται στις παραγωγικές δραστηριότητες (με την αφετηρία των αλλαγών κάποια χρόνια πριν). Οι μεγάλες επιχειρήσεις και κυρίως οι πολυεθνικές εγκαταλείπουν την περιοχή αφήνοντας ένα σημαντικό αδιάθετο κτιριακό απόθεμα, οι μικρές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών μειώνουν τη δραστηριότητά τους, ενώ το τοπικό εμπόριο φθίνει και τα καταστήματα μεταναστών και ελλήνων κλείνουν, αφήνοντας επίσης ένα μεγάλο αριθμό καταστημάτων κενό. Παράλληλα μια μεγάλη χωρική συγκέντρωση χώρων αναψυχής εμφανίζεται στην περιοχή.
Σκοπός της εργασίας είναι να καταγράψει αυτές τις μεταβολές των επαγγελματικών δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα της τελευταίας πενταετίας, να τις εντοπίσει χωρικά και να διερευνήσει τις επιπτώσεις και επιρροές τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής, αλλά κυρίως στην καθημερινότητα και τους χρόνους της ζωής των κατοίκων της πόλης.


2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η σημερινή οικονομική κρίση στην Ελλάδα, εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, σχετίζεται με συνθήκες παγκόσμιες, ευρωπαϊκές και τοπικές. Σχετίζεται πρωτίστως με τα χαρακτηριστικά της νεοφιλελεύθερης οικονομίας, με την άνιση οικονομική και γεωγραφική ανάπτυξη στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Χατζημιχάλης 2012), συνδέεται, όπως και αλλού με τις πολιτικές αγοράς γής, τη «φούσκα» ακινήτων, κ.ά. (Harvey 2012/ Μαλούτας 2011/ Τριανταφυλλόπουλος 2005), επιπλέον όμως οφείλεται στα χαρακτηριστικά της τοπικής οικονομίας, όπως τα συσσωρευμένα ελλείμματα του παρελθόντος, η μακρόχρονη πελατειακή κοινωνικοοικονομική διαχείριση (Μαλούτας 2011), η καταστροφή των εγχώριων παραγωγικών δραστηριοτήτων κ.ά.

Σήμερα, πέρα από την κρίση δημόσιου χρέους και τη χρηματοπιστωτική κρίση που απασχολούν κυρίως τους διοικούντες, η κρίση βιώνεται από τους κατοίκους της χώρας και κυρίως των αστικών κέντρων με τη μορφή της ανεργίας, της υποαπασχόλησης, των ευέλικτων μορφών εργασίας (ΣΕΠΕ), της σχεδόν ολοκληρωτικής καταστροφής του κοινωνικού κράτους, της φτώχειας, της υιοθέτησης ακραίων πολιτικών πεποιθήσεων και πρακτικών, ενώ νέο είναι και το φαινόμενο φυγής μεταναστών και ντόπιων κατοίκων.

Η παρούσα εισήγηση δεν στοχεύει στην μελέτη των οικονομικών χαρακτηριστικών της κρίσης στην Ελλάδα γενικά, ούτε στην ερμηνεία των αιτιών της, αλλά στη διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους η κρίση επιδρά στις επαγγελματικές δραστηριότητες και στην καθημερινότητα των κατοίκων και εργαζόμενων στους Αμπελοκήπους της Αθήνας.

3.   ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η εισήγηση βασίζεται σε έρευνα που έγινε σε δύο φάσεις. Η πρώτη αφορά το διάστημα 1990-2007 και έγινε στα πλαίσια της διπλωματικής εργασίας στο ΔΠΜΣ «Πολεοδομία -Χωροταξία» στο ΕΜΠ (Κάτου, 2007). Η δεύτερη φάση της έρευνας αφορά το διάστημα από το 2007 μέχρι σήμερα. Και στις δύο φάσεις, πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική έρευνα και έρευνα πεδίου. Έγιναν συνεντεύξεις με «προνομιακούς πληροφορητές» (εκπρόσωποι μεγάλων επιχειρήσεων, καταστηματάρχες, μετανάστες που διατηρούν καταστήματα, μεσίτες, κάτοικοι της περιοχής) και άτυπες συζητήσεις με κατοίκους και εργαζόμενους. Ακολούθησε λεπτομερής επιτόπια έρευνα και καταγραφή των χώρων εργασίας. Τα στοιχεία που προέκυψαν, επεξεργάστηκαν και απεικονίστηκαν σε χάρτες που αποτέλεσαν βασικό εργαλείο για την κατανόηση των ζητημάτων που εξετάζονται.

Ως περιοχή μελέτης επιλέχθηκε το τμήμα των Αμπελοκήπων που περικλείεται από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, την Κηφισίας και την Πανόρμου. Κριτήριο για την επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής είναι το ότι αποτελεί μιαν ενότητα που συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό επαγγελματικών χώρων και μπορεί να αναδείξει τα θέματα της έρευνας.

4.   ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΤΟΥΣ

ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑ

Η περιοχή μελέτης συγκεντρώνει πληθώρα επαγγελματικών δραστηριοτήτων, καθώς από τα 778 κτίρια που καταγράφηκαν, τα 535 στέγαζαν τουλάχιστον μία επαγγελματική χρήση. Στην περιοχή υπάρχουν: δημόσιες υπηρεσίες, μεγάλες επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα, μικρές επιχειρήσεις παροχής προσωπικών υπηρεσιών, χώροι εκπαίδευσης, εμπορικά καταστήματα τοπικής και υπερτοπικής σημασίας, εργαστήρια παραγωγής προϊόντων, επισκευών και κατασκευών, επιχειρήσεις μεταναστών και χώροι εστίασης και αναψυχής. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι έντονα διαφοροποιημένες ως προς το αντικείμενο, το μέγεθος, τον αριθμό των ατόμων που απασχολούν, τα ωράρια λειτουργίας τους, τους χώρους εγκατάστασής τους κ.ά.

Κάθε τύπος επαγγελματικής δραστηριότητας, εντοπίζεται χωρικά σε συγκεκριμένα τμήματα της περιοχής, η οποία μπορεί να διακριθεί σχηματικά σε δύο υποενότητες. Η πρώτη βρίσκεται κατά μήκος των μεγάλων οδικών αξόνων και κοντά στους σταθμούς του μετρό και έχει έναν πιο σύγχρονο και «μητροπολιτικό» χαρακτήρα καθώς συγκεντρώνει νέα κτίρια γραφείων και μεγάλες επιχειρήσεις, διαμερίσματα με ατομικές επιχειρήσεις, κυρίως ιατρεία, δικηγορικά και λογιστικά γραφεία καθώς και «επώνυμους» χώρους εμπορίου και αναψυχής. Η δεύτερη υποενότητα, καταλαμβάνει την υπόλοιπη περιοχή μελέτης και συγκεντρώνει μικρούς επαγγελματικούς χώρους τοπικής σημασίας (καταστήματα, προσωπικές υπηρεσίες, εργαστήρια, επιχειρήσεις μεταναστών κ.ά.) σε συνδυασμό πάντα με την κατοικία (Σχήμα 1).

Διαφορετικές δραστηριότητες στεγάζονται και σε διαφορετικές στάθμες των κτιρίων: στα ημιυπόγεια στεγάζονται μικρά εμπορικά καταστήματα, επιχειρήσεις μεταναστών και εργαστήρια, στα ισόγεια εμπορικά καταστήματα, υπηρεσίες, χώροι εστίασης και αναψυχής, στους ημιώροφους κυρίως κατοικίες και λιγότερο προσωπικές υπηρεσίες, ενώ στους ορόφους υπερτερούν οι κατοικίες στους μικρούς οδικούς άξονες και οι μικροί γραφειακοί χώροι στους μεγάλους.



Στο αμέσως προηγούμενο διάστημα 1990-2007 σε συνθήκες «οικονομικής ευφορίας», αλλά και με δεδομένο τη λειτουργία 2 σταθμών του μετρό, άνθισαν οι επαγγελματικές και οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή. Δημιουργήθηκαν νέα κτίρια γραφείων κυρίως στους μεγάλους οδικούς άξονες και εγκαταστάθηκαν σε αυτά μεγάλες επιχειρήσεις (χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές, οικονομικών συμβούλων, διαχείρισης ακίνητης περιουσίας, διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού κ.ά.). Εν τούτοις πολλά κτίρια παρέμειναν ανεκμετάλλευτα, όπως και σε όλη την Αθήνα από το 2001 και μετά. Ιδρύθηκαν επίσης επιχειρήσεις μεταναστών, κατοίκων της περιοχής (Φιλιπίνοι, Κινέζοι, Άραβες, Αιγύπτιοι, Αφρικανοί και σπανιότερα Αλβανοί). Οι επιχειρήσεις αφορούσαν καταστήματα τροφίμων και ειδών ένδυσης, video club, money transfer center, τηλεφωνικά κέντρα, καφενεία και μικρά εργαστήρια επισκευών. Τέλος εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πολλοί χώροι αναψυχής, εστίασης και επιχειρήσεις γρήγορου, πρόχειρου και φθηνού φαγητού. Αντίθετα το μικρό τοπικό εμπόριο και οι βιοτεχνίες είχαν μια φθίνουσα πορεία (Κάτου 2007).


Σήμερα, υπό καθεστώς οικονομικής κρίσης, οι τάσεις αυτές είτε τείνουν να αντιστραφούν, είτε ενισχύονται. Σύμφωνα με την επιτόπια έρευνα (Μάρτιος - Απρίλιος 2012), την καταγραφή των επαγγελματικών δραστηριοτήτων και τη σύγκρισή τους με τα αντίστοιχα στοιχεία του 2007, προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα (Σχήμα 2):

1.      Υπάρχει μια «κινητικότητα» των μεγάλων επιχειρήσεων, από και προς την περιοχή, με αποτέλεσμα, αν και ο συνολικός αριθμός των εξ ολοκλήρου κενών κτιρίων γραφείου δεν έχει αυξηθεί (10 κτίρια), σχεδόν σε κάθε κτίριο γραφείων (44 συνολικά), υπάρχουν κενοί χώροι προς ενοικίαση ή πώληση, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η Αθήνα, δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική πόλη για τις μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις (Οικονόμου 2000 / Rossal κ.ά. 2010), σήμερα ακόμα περισσότερο λόγω της οικονομικής κρίσης.

2.      Ατομικές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, μετέβαλαν τη δραστηριότητα, τον χαρακτήρα τους, ή τον τόπο εγκατάστασής τους: Τα συνοικιακά καταστήματα καλλωπισμού διαδέχονται νέα με πιο σύγχρονο χαρακτήρα, τα λογιστικά και τα τεχνικά γραφεία στρέφονται σε πιο οικονομικούς χώρους (ημιυπόγεια ή διαμερίσματα σε μικρούς οδικούς άξονες), ενώ αντίθετα τα ιατρεία φαίνεται προς το παρόν ότι δεν έχουν υποστεί τόσο έντονα τις συνθήκες της κρίσης καθώς δεν έχουν μειωθεί αριθμητικά, αν και σύμφωνα με τις συνεντεύξεις έχει μειωθεί η πελατεία, οι επισκέψεις κάθε ασθενή και κυρίως η αμοιβή τους.
3.      Τα εμπορικά καταστήματα ελλήνων και μεταναστών, βρίσκονται σε περίοδο κάμψης. Από 417 καταστήματα που λειτουργούσαν το 2007, σήμερα λειτουργούν 333, ενώ σημαντικός αριθμός καταστημάτων έχει μεταστεγαστεί σε κτίρια μικρότερα ή φθηνότερα. Αντίστοιχη πορεία έχουν και τα εργαστήρια και οι βιοτεχνίες.
4.      Τα καταστήματα εστίασης και αναψυχής δεν φαίνεται ακόμα να έχουν αντιμετωπίσει τόσο έντονα την κρίση, καθώς έχουν αυξηθεί αριθμητικά από 95 σε 115. Ειδικά στον οικισμό του Γηροκομείου υπάρχει μια εξαιρετικά μεγάλη συγκέντρωση χώρων διασκέδασης (bar, καφέ, εστιατόρια και ουζερί), τα οποία τα τελευταία δύο χρόνια συμπληρώνονται από καταστήματα πρόχειρου-γρήγορου φαγητού που λειτουργούν και τις μεταμεσονύκτιες ώρες και τείνουν να πάρουν τη θέση μεγαλύτερων και ακριβών καταστημάτων εστίασης.
Η λειτουργία τόσων χώρων αναψυχής, μοιάζει παράδοξη σήμερα με την πτώση των εισοδημάτων, από την άλλη πλευρά, καλύπτει σε ένα βαθμό τα κενά στην αγορά εργασίας που στους υπόλοιπους τομείς καταρρέει, και δίνει δυνατότητες έστω και επισφαλούς απασχόλησης σε νέους.
5.      Κερδισμένα από την κρίση βγαίνουν τα ενεχυροδανειστήρια και τα καταστήματα τυχερών παιχνιδιών. Ενώ το 2007 υπήρχε μόνο ένα ενεχυροδανειστήριο σε όροφο πολυκατοικίας, σήμερα υπάρχουν 8, όλα εγκαταστημένα στους κύριους οδικούς άξονες σε καταστήματα μεγάλης προβολής.



Συμπερασματικά, οι κυριότερες και περισσότερες μεταβολές εντοπίζονται χωρικά στις στάθμες του ημιυπογείου και του ισογείου και στους μικρούς οδικούς άξονες και αφορούν κυρίως μικρές ατομικές ή οικογενειακές επιχειρήσεις.

Όμως οι αλλαγές δεν είναι τόσο ποσοτικές, αλλά κυρίως ποιοτικές. Αυτό είναι ιδιαίτερα προφανές στα εμπορικά καταστήματα, καθώς αντιμετωπίζουν μεγάλη πτώση του τζίρου, αλλά και αυξημένα έξοδα λόγω των πρόσθετων φορολογικών επιβαρύνσεων. Στην προσπάθειά τους να μειώσουν το κόστος λειτουργίας, καταφεύγουν σε μέτρα όπως η μείωση του προσωπικού, η απασχόληση του μόνο τα απογεύματα ή το Σάββατο, η μείωση του αριθμού των προμηθευτών και του διαθέσιμου stock, η αύξηση του ωραρίου λειτουργίας, ακόμα και η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας.

Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται και στις μικρές επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, ακόμα και στους υψηλής εκπαίδευσης επαγγελματίες, όπου το προσωπικό μειώνεται. Επιπλέον από πληροφορητές αναφέρθηκε ότι μπορεί να πηγαίνουν στη δουλειά αλλά να μην έχουν αντικείμενο (κυρίως μηχανικοί, τεχνικοί), ενώ από άλλους, ότι μπορεί να έχουν πολλή δουλειά, αλλά να μην πληρώνονται άμεσα γι αυτή (λογιστές, δικηγόροι), γεγονός που τους φέρνει σε δεινή οικονομική κατάσταση.

Το θέμα της βιωσιμότητας των μικρών επιχειρήσεων, σήμερα είναι πολύ πιο φλέγον από ποτέ άλλοτε. Σε ένα κράτος και στο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον των ελληνικών πόλεων, όπου ο αριθμός και η σημασία των μικρών επιχειρήσεων είναι μεγάλη (Μαλούτας 2011), το κλείσιμο ή η υπολειτουργία τους, σε συνδυασμό με τον περιορισμό του δημόσιου τομέα και τις υπόλοιπες πολιτικές απασχόλησης και τις εκπαιδευτικές ανισότητες, οδηγεί μεγάλα τμήματα πληθυσμού (και όχι μόνο τα κατώτερα) στην φτώχεια και την ανεργία και σε μια διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.

5. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ, ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Κύριο χαρακτηριστικό των επαγγελματικών δραστηριοτήτων σε τοπικό επίπεδο (Κάτου 2007), αλλά και παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια είναι η επίταση διαφόρων μορφών ευελιξίας: στις σχέσεις εργασίας, τους χρόνους (αύξηση των ωρών εργασίας και λειτουργίας των επιχειρήσεων, μειωμένη απασχόληση, ευελιξία στα ωράρια, κ.ά.), τους τόπους εργασίας, αλλά και τους τρόπους πληρωμής και ασφάλισης. Οι διάφορων τύπων «ευελιξίες», όπως και η ανεργία και η υποαπασχόληση, επηρεάζουν ποικιλοτρόπως την καθημερινή ζωή και οδηγούν σε νέους τρόπους οργάνωσής της, καταργώντας τις «κανονικότητες» προηγούμενων περιόδων αλλά και τα στεγανά μεταξύ χρόνου εργασίας, σχόλης, προσωπικής και οικογενειακής ζωής.

Κάτω από την πίεση των διαφόρων ευελιξιών, στην περίοδο της ευημερίας, υπήρξαν κινήσεις για εμπορευματοποίηση των εργασιών που σχετίζονται με την κοινωνική αναπαραγωγή. Σήμερα ενώ οι ευελιξίες επιτείνονται, τέτοια φαινόμενα συρρικνώνονται δραστικά. Οι εργασίες αυτές (φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, διάβασμα παιδιών, οικιακές εργασίες κ.ά.) ξαναπερνούν στα χέρια των εργαζόμενων ή άνεργων γυναικών, με σοβαρές επιπτώσεις και στις εργαζόμενες στον τομέα, συνήθως μετανάστριες, αλλά και στις οικογένειες που δέχονταν αυτές τις υπηρεσίες, κυρίως βέβαια στις γυναίκες. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, μαμάδες και γιαγιάδες, εργαζόμενες σε μικρές επιχειρήσεις και καταστήματα να παίρνουν μαζί τους τα παιδιά στην δουλειά τις απογευματινές ώρες.

Τα αποτελέσματα της κρίσης, και κυρίως της ανεργίας και της υποαπασχόλησης, στην καθημερινότητα είναι ένα θέμα σοβαρό που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση, σίγουρα όμως σχετίζεται με φαινόμενα όπως η φτώχια, η αδυναμία εξασφάλισης ικανοποιητικής κατοικίας, η φυγή πολλών μεταναστών και η αντίστοιχη αύξηση των κενών διαμερισμάτων, η μετανάστευση για εξεύρεση εργασίας, η αλλαγή καθημερινών συνηθειών, η εξάρτηση των «νέων» από τη γονεϊκή τους οικογένεια, ο κοινωνικός διαχωρισμός και σε ακραίες συνθήκες ο αποκλεισμός, αλλά και άλλα πιο σοβαρά φαινόμενα που ανήκουν στη σφαίρα της ψυχολογίας, κοινωνιολογίας και δημόσιας υγείας (αύξηση των καταθλίψεων, των αυτοκτονιών, των ασθενειών, των εξαρτήσεων κ.ά.). Και φυσικά η κρίση δεν βιώνεται από όλους το ίδιο. Έχει άνισες επιπτώσεις στις κοινωνικές τάξεις, φύλα, ηλικίες και ανθρώπους διαφορετικής εθνικής καταγωγής. Επηρεάζει γρηγορότερα και σε μεγαλύτερο βαθμό τις πιο ευαίσθητες ομάδες, τους μετανάστες, τους νέους, τις γυναίκες με παιδιά, τους συνταξιούχους, τους ήδη φτωχότερους, τους μικροεπαγγελματίες και τους μισθωτούς.

Όσο αφορά στον αστικό χώρο, η οικονομική κρίση και κυρίως το κλείσιμο και η υπολειτουργία πολλών επαγγελματικών χώρων δημιουργεί μια αίσθηση εγκατάλειψης. Οι κλειστοί επαγγελματικοί χώροι γραμμένοι με γκράφιτι και φασιστικά σύμβολα, με βιτρίνες γεμάτες αφίσες και χωρίς φώς, «σκοτεινιάζοuν» την περιοχή. Σχεδόν σε κάθε κτίριο υπάρχει τουλάχιστον ένα ενοικιαστήριο ή πωλητήριο είτε για επαγγελματικό χώρο, είτε για κατοικία, παρότι οι τιμές ενοικίασης και πώλησης των επαγγελματικών χώρων έχουν πέσει (σύγκριση τιμών από τοπικά μεσιτικά γραφεία). Σε κάποιες επιχειρήσεις υπάρχουν ακόμα και θυροκολλημένες αγγελίες εξώσεως, εντείνοντας την αίσθηση παρακμής και εγκατάλειψης, ενώ ακόμα και τα καταστήματα που λειτουργούν, έχουν συχνά επιγραφές για το επερχόμενο κλείσιμο ή πώληση της επιχείρησης, λόγω κρίσης.

Παρόλα αυτά η κρίση μοιάζει, σε κάποιο τουλάχιστο βαθμό, να ξυπνά τις συλλογικές συνειδήσεις και να δραστηριοποιεί τους κατοίκους, εργαζόμενους και ανέργους, της περιοχής σε συλλογικές δραστηριότητες και κοινωνικά κινήματα, με αιτήματα τόσο την αντιμετώπιση της κρίσης και των συνεπειών της, όσο και την δημιουργία ενός πιο δίκαιου και «κοινωνικού» αστικού χώρου (π.χ. Ανοιχτή Συνέλευση Κατοίκων Αμπελοκήπων, Πρωτοβουλία Κατοίκων Αμπελοκήπων, ενορία Αγίου Δημητρίου, εθνοτοπικοί σύλλογοι κ.ά.)

6.   ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η παρούσα εισήγηση είναι μόνο μια πρώτη καταγραφή των θεμάτων της έρευνας, με ελάχιστες νύξεις στα αίτια που έχουν οδηγήσει εκεί. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την κατανόηση των αιτιών, αλλά και έρευνα σε βάθος χρόνου. Λόγω, επίσης του περιορισμένου μεγέθους του κειμένου γίνεται αναφορά μόνο σε λίγα επιλεγμένα, ενδεικτικά φαινόμενα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα υπόλοιπα δεν είναι σημαντικά.

Ευχαριστίες
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους πληροφορητές, εργαζόμενους και τους κατοίκους, για τις πολύτιμες πληροφορίες και το χρόνο που διέθεσαν.

7.   ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Harvey    D.,    2012,    Οι    αστεακές    καταβολές    των    οικονομικών    κρίσεων,http://encounterathens.wordpress.com/ Rossal E., και Gorman N., 2010, European cities monitor 2010, CUSHMAN and WAKEFIELD
  • Κάτου Μ., 2007, Η Εργασία, ο χώρος και ο Χρόνος - Διερεύνηση στη περιοχή των Αμπελοκήπων, Διπλωματική εργασία ΔΠΜΣ, Αρχιτεκτονική και Σχεδιασμός του Χώρου,Ε.Μ.Π.
  • Μαλούτας Θ., 2011, «Χωρικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης στην Αθήνα. Από τις ρυθμίσεις του πελατειακού κράτους στην κρίση των ελλειμάτων», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τ.134-135, Α'-Β' 2011, σ.51-70.
  • Οικονόμου Δ. (2000), «Ο διεθνής μητροπολιτικός ρόλος της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και ο νέος ευρωπαϊκός χώρος», στο Ανδρικοπούλου Ε. - Καυκάλας Γ. (επιμ.) Ο νέος ευρωπαϊκός χώρος: Η διερεύνηση και η γεωγραφία της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, Αθήνα: Θεμέλιο, σ. 444-467
  • Τριανταφυλλόπουλος Ν., 2005, «Η κρίση της αγοράς των Γραφείων της Αθήνας: Μια ερμηνευτική προσέγγιση», Αειχώρος, τ.4(2), σ.4-33 Χατζημιχάλης Κ., 2012, «Άνιση γεωγραφική ανάπτυξη και χωροκοινωνική δικαιοσύνη- αλληλεγγύη: οι ευρωπαϊκές περιφέρειες μετά την οικονομική κρίση του 2009»,
  • Γεωγραφίες, τ. 19, σ.11-40 Σ.ΕΠ.Ε., 2012, Έκθεση πεπραγμένων Σ.ΕΠ.Ε.2011, Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης
* Ομιλία στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης.Βόλος Σεπτέμβριος 2012

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.