Η πόλη, ο ρόλος της γειτονιάς και το παιδί σήμερα

#Μ.Α.Δρακάκη,

Σχ. Σύμβουλος 6ης  Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Ν. Ηρακλείου

Η δραστηριοποίηση των παιδιών  έξω από το σπίτι  πρωτίστως και κυρίως σημαίνει  συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι.  

Τα παιδιά καθώς αναπτύσσονται σταδιακά οικειοποιούνται  τους χώρους του σπιτιού και αποδέχονται  τους κανόνες και τη λειτουργία της οικογένειας  καταλαμβάνοντας  βαθμιαία κι αυτά  τον δικό τους χώρο και τον δικό τους ρόλο μέσα σε αυτή.   Έτσι  επηρεάζουν με τη σειρά τους τις καταστάσεις που την αφορούν και βιώνουν ένα πρώτο στάδιο κοινωνικοποίησης  

Κάπως έτσι πρέπει να εισχωρήσουν προοδευτικά και στον χώρο της πόλης. Για τα παιδιά  και το παιχνίδι τους  η δυνατότητα πρόσβασης στη γειτονιά έχει μεγάλη σημασία.  Η γειτονιά είναι ο μικρόκοσμος των παιδιών , μια συμπυκνωμένη κοινωνία σε μεγέθη συμβατά  με τις κινητικές , αντιληπτικές και συναισθηματικές  τους δυνατότητες.  Συνήθως ο χρόνος  κατά τον οποίο  έχουν την ευκαιρία  να ζήσουν αυτόν τον κόσμο είναι ο χρόνος του παιχνιδιού. 

Όμως οι ρυθμοί  της σύγχρονης κοινωνίας  καθώς και οι αλλαγές στον κοινωνικό ιστό  έχουν προσβάλλει τη σημασία της γειτονιάς σήμερα. Η ικανοποίηση των υλικών αναγκών  κυριαρχεί  ενώ ολοένα αυξάνεται η  επιδίωξη του κέρδους , εύκολου ως επί το πλείστον  και ανάλογα εξελίσσονται  και οι πόλεις: πολλά ογκώδη κτήρια, μείωση ελεύθερων  χώρων , ελεγχόμενες και κατευθυνόμενες μορφές ψυχαγωγίας.  

Το αφιλόξενο του εκτός σπιτιού  χώρου και η βελτίωση  των συνθηκών εντός της κατοικίας έχουν πλήξει την λειτουργία της γειτονιάς και έχουν αυξήσει  τους φόβους για το τι μπορεί να συμβεί  εκτός του περιορισμένου χώρου της οικίας. 

Ο χώρος  όμως και ο χρόνος του παιχνιδιού  δεν πρέπει να περιορίζονται.. Η λειτουργία του παιχνιδιού και η εξασφάλιση όσων απαιτεί καθώς η ικανοποίηση  των παιδιών μέσω αυτού, στην ουσία συνδέεται με το είδος της κοινωνίας που προωθείται  ή με το είδος της κοινωνίας που επιδιώκεται. Ο όρος γειτονιά  σήμερα  ως προς τη φυσική και τοπολογική του διάσταση  περιλαμβάνει  τον χώρο έξω από την κατοικία, όχι μόνο το πεζοδρόμιο  ή τον δρόμο , αλλά και τους δημόσιους χώρους , πάρκα , πλατείες, παιδικές χαρές  που ανήκουν στα όρια μιας συνοικίας

Αν απαξιώνονται  οι ευκαιρίες για πρόσβαση  των παιδιών σε τέτοιους χώρους και αν αυτές  εκλαμβάνονται  ως πολυτέλεια  σε σχέση με την κάλυψη άλλων πρωτευουσών αναγκών που σχετίζονται  με χώρους στάθμευσης για παράδειγμα, δεν είναι υπερβολή το ότι προσβάλλεται  έτσι το δικαίωμα  συμμετοχής των παιδιών στο «κοινωνικό γίγνεσθαι»

Η Βενετία Καίσαρη  στη διδακτορική της διατριβή με τίτλο «Το παιδί και ο αστικός χώρος. Το παιχνίδι του παιδιού της σχολικής ηλικίας  στον αστικό χώρο» ( 2005)  επισημαίνει: «Σήμερα στις πόλεις οι εμπειρίες των παιδιών συνοψίζονται  σχεδόν πάντα στο να βλέπουν και να ακούν. Λιγοστές είναι οι ευκαιρίες να κάνουν. Και αυτό δεν οφείλεται  μόνο στις αντικειμενικές χωρικές συνθήκες που εμποδίζουν τις επαφές των ανθρώπων , είναι και η εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας η οποία έγινε περισσότερο εσωστρεφής και λιγότερο ανοικτή και ανεκτική προς τον άλλο άνθρωπο…»

Αντισταθμιστικά λοιπόν  κάθε πόλη  σήμερα,  θα μπορούσε να αναδείξει εναλλακτικές  δυνατότητες «γειτονιάς» επενδύοντας σε γωνιές  της, σε διάφορα δηλαδή  σημεία που είναι δυνατό να ζωντανέψουν  με  έξυπνες προτάσεις για  αθλοπαιδιές, ελεύθερο παιχνίδι, δημιουργικότητα. Για το εγχείρημα  θα μπορούσε να αντλήσει ιδέες  από την εκπαιδευτική κοινότητα που βιώνει αυθεντικά τις ανάγκες των παιδιών μέσα από την καθημερινή σχολική πράξη. Γιατί κανείς δεν αμφισβητεί ότι πολύ συχνά σήμερα , το αύριο, αυτό που προβάλλεται στο πρόσωπο κάθε παιδιού, αναπτύσσεται  κάποιες φορές μέσα σε ομοιόμορφες , άχρωμες, ηχητικά μονότονες και «ακίνητες» σχολικές τάξεις. Εκεί το παιδί υπό την πίεση και το άγχος της σχολικής ύλης μαθαίνει να υποτιμά , υποσυνείδητα  στην αρχή, με πλήρη συνείδηση ρεαλισμού στη συνέχεια , το  ελεύθερο παιχνίδι, την ευρηματικότητα, την ανάγκη για κίνηση και έκφραση. Και έτσι επιχειρεί στεγνά και τετριμμένα να χτίσει την προσωπικότητά του και να διαμορφώσει στάσεις ζωής  λ.χ για το περιβάλλον,  για την υγεία, για τον πολιτισμό….

Κατά συνέπεια, όταν επιπλέον απαλείφονται  στο βωμό της αστικοποίησης και του κέρδους  οι προϋποθέσεις για τους νεαρούς δημότες που θα ενισχύσουν  την επικοινωνία , τη συμμετοχή , την ομαδικότητα,  μέσα από στοιχειώδεις απαραίτητες δομές , τότε αναμφίβολα και η πόλη είναι καταδικασμένη σε υποβάθμιση της κουλτούρας της. 

Ευκαιρίες για δημιουργικότητα  στην παιδική ηλικία για συμμετοχή  στο «κοινωνικό γίγνεσθαι» συνεπάγονται περισσότερη δημιουργική έκφραση στην ενήλικη ζωή και φυσικά μεγαλύτερη  και ενσυνείδητη  ενεργητική συμμετοχή  ενηλίκων πολιτών  στη λήψη αποφάσεων  για την ανάπτυξη του τόπου.