Ελληνικό, my dream….

Από το Χάρη Σαββίδη. Αρχιτέκτονα d.p.l.g.

Η αξιοποίηση του παλαιού αεροδρομίου του Ελληνικού αποτελεί ένα όνειρο τριών τουλάχιστον γενεών για τους Έλληνες πολιτικούς.  Τα σχέδια πάνε και έρχονται και ήδη από το τέλος της δεκαετίας του ’70 που η απαλλοτριώσεις στα Σπάτα έδειχναν ότι η μεταφορά κάποτε θα γινόταν, τα όνειρα πολλαπλασιάζονταν απελπιστικά.  Τη δεκαετία του 2000, όταν το στρέμμα, στην ευρύτερη περιοχή, έφτασε να πωλείται 2-3.000.000 ευρώ, οι προσδοκίες ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και τα 6.200 στρέμματα έγιναν πραγματικός χρυσός. 5Δις, 6δις, 10δις, όλα σχετικά ήταν και παρόλα αυτά η πώλησή τους κατ΄άλλους, ξεπούλημα και εθνική μειοδοσία.  

Φτάσαμε λοιπόν στην κρίση και την καταστροφή και αφού βγάλαμε και ένα νόμο όπου ο συμβαλλόμενος επενδυτής θα μπορούσε να κάνει κυριολεκτικά ό,τι θέλει, ανοίξαμε τις προσφορές και πέσαμε από το σύννεφο…. Καταλάβαμε τις βλακείες που πιστεύαμε…. Και τώρα, άντε να το μαζέψεις.

Στο Γολγοθά της αυτογνωσίας λοιπόν, ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι προϊόν φτιάξαμε για να πουλήσουμε.

Πρόκειται λοιπόν για ένα οικόπεδο.  Μεγάλο οικόπεδο.  Το πιο μεγάλο της ανατολικής μεσογείου.  Τόσο μεγάλο που θα έφτανε για να μεταφέρουμε όλο το city του Λονδίνου.  Να χτίσουμε μια πόλη 60.000 κατοίκων.  Να δώσουμε γραφεία σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους της Αθήνας.  

Και γεννιέται το ερώτημα: Έχει πότε ξαναεμφανιστεί τέτοια ανοικοδόμηση στην Ελλάδα;  Εν καιρώ ειρήνης όχι.  

Τέτοιου μεγέθους συμπυκνωμένη δόμηση στην Ελλάδα έχει εμφανιστεί μόνο μετά το 1922 και μετά το 1948, μετά δηλαδή από βίαιη μετακίνηση πληθυσμών, την πρώτη φορά από τη Μικρά Ασία στην Αθήνα και τη δεύτερη από την Ελληνική Επαρχία στην πρωτεύουσα επίσης.  Υπάρχει σήμερα περίπτωση αντίστοιχου φαινομένου;  Μάλλον όχι.  

Από τα παραπάνω καταλαβαίνει κανείς πως η μόνη περίπτωση δυνατότητας τέτοιου μεγέθους ανοικοδόμησης θα επρόκειτο να συμβεί μόνο σε αντικατάσταση μιας υφιστάμενης δόμησης και μάλλον αυτής που θα ήταν σε κακή κατάσταση. 

Κάτι τέτοιο ακούστηκε επανειλημμένα από τον Στέφανο Μάνο και αφορούσε την «απόσυρση» οικοδομικών τετραγώνων από πυκνοκατοικημένες περιοχές της Αθήνας και αντίστοιχα την αντιπαροχική κατασκευή νέων κατοικιών στην περιοχή του Ελληνικού με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών ζωής στην πρωτεύουσα. 

Ακούστηκε επίσης σε μια λίγο διαφορετική εκδοχή από το Γιώργο Παπανδρέου και τους συμβούλους του, με μνεία στη μεταφορά δημοσίων υπηρεσιών, πανεπιστημίων και νοσοκομείων στο οικόπεδο αυτό, προκειμένου το δημόσιο να γλυτώσει (;) χρήματα από την συντήρηση παλαιών κτιρίων, κατ’ εμέ για να εξασφαλίσει μια πρώτη πελατεία στον πιθανό επενδυτή και να ξεκινήσει το deal.

Και ο νόμος σύνθεσης του υπό-πώληση προϊόντος κατασκευάστηκε (ΦΕΚ Α' 70/30-03-2012), και οι διαγωνισμοί έγιναν και τελικά το αναμενόμενο δεν ήρθε ποτέ.  Γιατί;  Φταίει η  κακή κατάσταση της οικονομίας; Το ασταθές περιβάλλον; Η έλλειψη διεθνώς επενδυτικών κεφαλαίων;  Το ξερό μας το κεφάλι και το φεγγάρι;  Δυστυχώς δεν θα μάθουμε ποτέ….

Πιστεύω πως πρέπει να αναδιατάξουμε τις δυνάμεις μας όσον αφορά το Ελληνικό.  Να το αντιμετωπίσουμε όχι ως ένα ενιαίο προϊόν αλλά ως μία τράπεζα γης.  Έχουμε μια έκταση με καλά χαρακτηριστικά.  Δεν έχει σημασία αν είναι η καλύτερη ή η χειρότερη της μεσογείου.  Έχει σημασία πως υπάρχει. Αυτή η τράπεζα γης έχει δυνατότητες να αντιμετωπίσει όλα όσα έχουμε σκεφθεί κατά καιρούς με τον καλύτερο τρόπο.  Χρειαζόμαστε πολυτελείς κατοικίες τύπου Ντουμπάι;  Μπορούμε να τις πραγματοποιήσουμε.  Χρειαζόμαστε δύο-τρεις πύργους γραφείων;  Ας τους εντάξουμε και αυτούς! Χρειαζόμαστε ένα πεντάστερο ξενοδοχείο;  Ας το βάλουμε και αυτό στο πρόγραμμα… 

Πως θα γίνουν όλα αυτά;  Για αρχή χρειαζόμαστε ένα αρχιτεκτονικό πνεύμα να τα χωρέσει σε ένα σχέδιο.  Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός.  Σε επίπεδο μεγάλων αστέρων..Foster, Piano, Nouvel, κλπ….  Σε δεύτερο στάδιο ένα σχέδιο χρηματοδότησης.  Αυτοχρηματοδότησης.  Εκεί μέσα να ενταχθούν και οι ανάγκες της πόλης της Αθήνας.  Χρειαζόμαστε μικρά πάρκα;  Να δούμε που τα θέλουμε, τι χρηματοδότηση θέλουν και πως αυτή θα οργανωθεί με αντιπαροχές στο νέο οικόπεδο… Χρειαζόμαστε χώρους στάθμευσης;  Και αυτοί με τον ίδιο τρόπο.  Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε μεταφορές υπουργείων από το κέντρο της Αθήνας στο νέο οικόπεδο με ταυτόχρονες κατεδαφίσεις στο κέντρο της πόλης… Θα μπορούσε αυτό να χρηματοδοτηθεί ιδιωτικά;  Βεβαίως. Φτάνει να μελετηθεί και να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του εγχειρήματος… Αλλά εδώ πια μιλάμε για πολλά επιμέρους μικρότερα εγχειρήματα.  Αυτό που λείπει από τα φαραωνικά σχέδια: Συντονισμός, ο λεπτομερής σχεδιασμός και η μελέτη πραγματικού μεγέθους έργων.

Σε αυτό το μήκος κύματος ο τελικός κερδισμένος θα ήταν η ίδια η πρωτεύουσα. Θα έβλεπε τις υποδομές της να αλλάζουν, γενικευμένη ανάπτυξη και παράλληλα το πιο σπουδαίο:  το «καλό» θα μεταφερόταν εκεί όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη: στο κέντρο, τη δυτική παρειά της πόλης και τα άλλα υποβαθμισμένα προάστεια.  Από την άλλη, η αγορά ακινήτων των νοτιοανατολικών προαστίων θα μπορούσε να προστατευθεί κατά ένα μεγάλο βαθμό.  Φανταστείτε τη σαρωτική πτώση τιμών στην υπόλοιπη περιοχή έτσι και βρισκόταν κάποιος να χτίσει όλο το συντελεστή δόμησης του νέου οικοπέδου…. 

6.100.000τ.μ. x 0.5 = 3.050.000 τετρ. μέτρα νέας δόμησης 

ή, χάριν παραστατικότητας, 30.500 διαμερίσματα των 100 τετραγωνικών το καθένα.

Για όλους λοιπόν τους παραπάνω λόγους κανένα σχέδιο ανάπτυξης δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς ένα μεγάλο βάθος χρόνου και ένα παράλληλο πρόγραμμα αντικατάστασης υφισταμένων χρήσεων σε άλλα σημεία της πόλης.  Αυτή τη μελέτη δεν την ξεκίνησε ποτέ κανείς ή τέλος πάντων, ποτέ κανείς δεν έδωσε το βάρος που έπρεπε σε μια τέτοια μελέτη.  Γι’ αυτό και πάμε πάλι από την αρχή…. Σαν την ορχήστρα που χρειάζεται ακόμα δυο-τρεις πρόβες για να στρώσει….