Παρασκευή 6 Αυγούστου 2010

Συνεργατικοί σχηματισμοί, δρόμοι ανάπτυξης και καινοτομίας .Η επίδρασή τους στη Τοπική οικονομία. (1)

Δημοσιεύουμε σήμερα το πρώτο μέρος του κα-τα-πλη-κτι-κού κειμένου του Μιχάλη Καθαράκη που αναφέρεται στη σκοπιμότητα των συνεργασιών και την επίδρασή τους στη τοπική οικονομία.Το άρθρο είναι πολύ σημαντικό γιατί ενσωνατώνει την εμπειρία του Μιχάλη από τη δουλειά του στο Βιομηχανικό-Επαγγελματικό και Εμπορικό Επιμελητήριο Ηρακλείου

Στο σημερινό πρώτο μέρος επισημαίνει ότι επιτυχημένες οικονομίες είναι οι εξειδικευμένες οικονομίες, περιγράφει γιατί το όλον είναι περισσότερο από το άθροισμα των μερών, αναρωτιέται τώρα τι κάνουμε και καταθέτει συμπεράσματα από μελέτες που έχουν γίνει για την οικονομία της Κρήτης.

Τη Δευτέρα στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας αναφέρεται σε Προτάσεις και Λύσεις.Επίσης αναφέρει μελέτες παραδειγμάτων στη Κρήτη όπως η ένωση ενοικιαζομένων διαμερισμάτων "Φιλοξενία", ο φορέας CRETACERT για τα γεωργικά προϊόντα, το Κρητικό σύμφωνο ποιότητας, το CONCRED , ο σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης, το δίκτυο Οινοποιών Ηρακλείου

Η επίλυση του TAΝGRAM

Η σημερινή μας παρουσία εντάσσεται σε μια προσπάθεια επίλυσης του δύσκολου γρίφου της γενικότερης ανάπτυξης του νησιού μας και της χώρας γενικότερα.
Πιστεύω σε όλους μας υπάρχει βαθιά ριζωμένη η πεποίθηση πως ενώ υπάρχουν όλα τα συστατικά της επιτυχίας κάτι μας λείπει και τελικά η εικόνα δεν ολοκληρώνεται.
Έχουμε δηλαδή εξαιρετικά προϊόντα, που σταθερά αποσπούν βραβεία, σε δεκάδες διεθνείς διαγωνισμούς, έχουμε συνεχή ακαδημαϊκή αριστεία, σε παγκόσμιο επίπεδο, από τα ερευνητικά μας ιδρύματα, έχουμε λαμπρούς επιχειρηματίες με αξιοπρόσεκτη διεθνή δράση δεν έχουμε όμως συνολικά καταφέρει να αναδείξουμε την περιοχή μας και να ξεχωρίσουμε όπως πραγματικά αξίζει στον τόπο μας.
Μοιάζουμε δηλαδή με το γνωστό κινέζικο παιγνίδι TAΝGRAM[1].
Το Tangram είναι επτά κομμάτια βασικών σχημάτων τα οποία μπορούν να συνδυαστούν και να σχηματίσουν εκπληκτικά γεωμετρικά σχήματα.


           
Και είναι  πολύ ενδιαφέρον πως ενώ μπορείς να έχεις όλα τα κομμάτια μπροστά σου δεν μπορείς εύκολα να σχηματίσεις το τελικό σχέδιο.
Τι μας λείπει λοιπόν και ενώ έχουμε τα επιμέρους τμήματα δεν έχουμε το τελικό αποτέλεσμα;
Και με ποιο τρόπο τέλος πάντων μπορούμε να φτάσουμε σε αυτό;
Μας λείπει το όραμα ο στόχος και η κατάλληλη δικτύωση και αλληλεπίδραση για να φτάσουμε σε αυτό.
Νομίζω δεν έχει νόημα να αναλώσουμε τη χρόνο μας στο να επαναλάβουμε πράγματα που λίγο ως πολύ είναι γνωστά.
Το θέμα είναι τι κάνουμε, ποια είναι τα επόμενα βήματα, ποιες προτάσεις είναι πάνω στο τραπέζι, ποιες είναι οι δράσεις που θα μας επιτρέψουν να καταγράψουμε τη θέση του τόπου μας με ευδιάκριτα γράμματα στον παγκόσμιο χάρτη.

Εξειδίκευση η ανάγκη που γίνεται φιλότιμο

Θα ήθελα να ξεκινήσω με τη διαπίστωση πως: «οι επιτυχημένες οικονομίες είναι σε διάφορους βαθμούς εξειδικευμένες»[2]
Μια οικονομία και ιδιαίτερα μια περιφερειακή οικονομία δεν είναι δυνατόν να είναι άριστη σε όλες τις μορφές επιχειρηματικότητας.
Για κάποιους λόγους, σε κάποιες περιοχές, συγκεκριμένη επιχειρηματική δράση απαντάται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση – «συστάδες επιχειρήσεων» ή αλλιώς «clusters», υπάρχει δηλαδή εξειδίκευση και οι παράγοντες που οδηγούν στις εξειδίκευση μπορεί να είναι, είτε η ιστορική τύχη, είτε η στοχευμένη στρατολόγηση προσωπικού και επιχειρήσεων, είτε αυτές ακόμη οι γεωγραφικές ιδιομορφίες.

Εμβαθύνοντας κανείς στα συστατικά των επιτυχημένων περιοχών παρατηρεί πως αυτές αναπτύσσουν μια ιδιαίτερη δυναμική και εστιάζουν στην ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων σε συγκεκριμένες δραστηριότητες. Ιδιαίτερα η εμφάνιση των clusters συνοδεύεται από[3]:
  • Την πρόσβαση σε περισσότερους προμηθευτές
  • Την δημιουργία εξειδικευμένων υποστηρικτικών υπηρεσιών
  • Την παρουσία εξειδικευμένου και έμπειρου προσωπικού
  • Την διάχυση της τεχνολογίας και της τεχνογνωσίας –εύκολη ροή της πληροφορίας-
  • Την διασταύρωση γνώσεων εμπειριών και γενικότερα την ανταλλαγή πληροφορίας από την αλληλεπίδραση 
  • Επιπλέον υπάρχει πληθώρα επιχειρηματικών ιδεών για συμπληρωματικές υπηρεσίες
  • Και γόνιμο έδαφος για νέα clusters

Γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω πως η περιοχή δράσης ενός clusterδεν είναι απλά γόνιμη για την επιχειρηματική αλλαγή αλλά επιπλέον τη δημιουργεί και απολαμβάνει κέρδος από αυτή. Αυτό με άλλα λόγια σημαίνει πως έχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για διαρκή διαφοροποίηση και βιώσιμη ανάπτυξη.

Με τον όρο «Cluster» ή “συστάδες” αναφερόμαστε σε ομάδες ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, συνήθως εγκατεστημένων σε γειτνιάζουσες περιοχές, οι οποίες αλληλεπιδρούν με στόχο την επίτευξη οικονομιών κλίμακας (κοινές προμήθειες, logistics, αποθήκες κ.ά.), την πρόσβαση σε πόρους (αγορές κεφαλαίων, ανάπτυξη και μεταφορά γνώσης, εξειδικευμένο προσωπικό), την άμεση και έγκαιρη πληροφόρηση και γενικότερα την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη μείωση του κόστους παραγωγής, τη βελτίωση της λειτουργίας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων - εταίρων. Οι συστάδες σε περιφερειακό επίπεδο μπορούν να στοχεύουν στην ανάδειξη περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, όπως τα τοπικά προϊόντα, οι τουριστικές και πολιτιστικές διαδρομές. Στις συστάδες, εκτός από τις επιχειρήσεις – εταίρους (που ονομάζονται και «επιχειρήσεις κορμού»), συμμετέχουν υποστηρικτικές επιχειρήσεις και φορείς, όπως ενώσεις βιομηχανιών και επαγγελματικά επιμελητήρια, τεχνολογικά ιδρύματα, ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια, κυβερνητικοί οργανισμοί, χρηματοδοτικοί φορείς, δικτυομεσίτες κ.ά., οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες οριζόντιου χαρακτήρα προς τους εταίρους της συστάδας [4].

Το «όλον» είναι περισσότερο από άθροισμα των μερών

Τα Clustersβασίζονται σε συστημικές σχέσεις επιχειρήσεων που αφορούν ίδια η συμπληρωματικά προϊόντα, Παραγωγικές διαδικασίες, τεχνολογίες πυρήνα, απαιτήσεις φυσικών πόρων η εξειδίκευσης και φυσικά κανάλια διανομής.
Taclusterεντοπίζονται σε μια περιοχή που περιορίζεται από τιςαποστάσεις και τους χρόνους που οι εργαζόμενοι είναι διατεθειμένοι να ταξιδέψουν για εργασία και αντίστοιχα οι επιχειρηματίες για να πραγματοποιήσουν κοινωνική και επιχειρηματική δικτύωση και γενικότερα επαφές και αλληλεπίδραση. Μεγάλη συνεπως σημασία για την έκταση του clusterπαίζουν τα συστήματα μεταφοράς αλλά και οι κοινωνικές απαιτήσεις η κουλτούρα και οι προσωπικές προτιμήσεις

Τα clusterδεν ορίζονται τόσο από τη συγκεκριμένη οργανική συμμετοχή των μελλών όσο από το σκοπό και το στόχο και μάλιστα οι ίδιοι οι παίχτες ορίζουν το σκοπό τις προτεραιότητες και δημιουργούν μεταξύ τους σχέσεις δυναμικές που προσφέρουν διαρκώς νέα προστιθέμενη αξία.
Ο κλασσικός κύκλος ζωής ενός clusterξεκινά με την εμβρυακή φάση περνά στην φάση ανάπτυξης και από εκεί στην ωριμότητα και την παρακμή

Εμείς τι κάνουμε;

Νομίζω από την σύντομη αυτή εισαγωγή έγινε κατανοητή η χρησιμότητα και τα οφέλη που προκύπτουν από δημιουργία ενός cluster.
Είναι κατανοητό πως η περιφέρεια της Κρήτης έχει πολλά να ωφεληθεί με βάση τις προοπτικές που περιγράψαμε από τη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών.
Ας δούμε όμως τις μαρτυρίες που καταγράφουν την αναγκαιότητα για την δημιουργία clusters.

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε από Το ΚΕΤΑ Κρήτης το 2006 με τίτλο «στήριξη της διαφοροποίησης και βελτίωση των κρητικών προϊόντων για καλύτερη πρόσβαση σε ξένες αγορές» και αφορούσε τα προϊόντα της κρητικής διατροφής: Ελαιόλαδο, Μέλι, Κρασί, Παξιμάδι, Προϊόντα ζύμης, Αρωματικά φυτά, Τυρί, και Τσικουδιά προέκυψαν μεταξύ των άλλων τα παρακάτω συμπεράσματα[5]:
  • Τα ευρήματα κάνουν σαφές ότι δε μπορεί µια επιχείρηση να «χτυπήσει» ταυτόχρονα πολλές αγορές σε διάφορες χώρες έχοντας κατά νου την τροποποίηση των προϊόντων για κάθε µια. Αξίζει επομένως να δουν κάποιοι επιχειρηματίες τη συνεργασία τους µε κοινό στόχο µια και την ίδια αγορά.
  • ….οι συνέργιες μεταξύ ξενοδοχείων, εστιατορίων και εκθέσεων Κρητικών προϊόντων αποτελούν εκ των ουκ άνευ απαίτηση και εξαιρετική ευκαιρία επαφής µε ξένους επισκέπτες μέσα από δοκιμές και εξοικείωση µε τα προϊόντα µας
  • ….να συνδεθεί ο πολιτισμός µε την παραγωγή, γεγονός που ενισχύει και την ταυτότητα του τουριστικού µας προϊόντος,δημιουργώντας δηλαδή παράγωγα ή πρόσθετα θετικά αποτελέσματα για την Κρήτη

Εξάλλου σε άλλη μελέτη του ΚΕΤΑ Κρήτης του 2006 με τίτλο: «η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της Κρήτης», αναφέρεται πώς[6]: η έλλειψη ανταγωνιστικότητας στον δευτερογενή τομέαλόγω της μικρής επένδυσης στις παραγωγικές δυνατότητες του τομέα αυτού είναι εθνικό φαινόμενο, παρατηρείται όμως ακόμη πιο έντονα στην περιφέρεια της Κρήτης.
Σε άλλη μελέτη του ΚΕΤΑ Κρήτης του 2005 με τίτλο: «Μελέτες καινοτομικότητας σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας της Κρήτης», αναφέρεται πώς[7]:
  • Μόλις το 11,14% των επιχειρήσεων έχει εισάγει την τελευταία τριετία κάποιο νέο προϊόν ή υπηρεσία στην αγορά, ενώ παρόμοια είναι τα αποτελέσματα όσον αφορά στην εισαγωγή κάποιας οργανωτικής καινοτομίας, όπου το ποσοστό των εν λόγω επιχειρήσεων ανέρχεται στο 15% περίπου
  • ….είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα σχέδιο μαζικής μετάβασης – μετατροπής των πολλών Πολύ μικρών και Μικρών επιχειρήσεων, με τις περιορισμένες δυνατότητες και τα σημαντικά (οργανωτικά και οικονομικά) προβλήματα, σε Μεσαίες έστω επιχειρήσεις, οι οποίες και σαφώς περισσότερες δυνατότητες δραστηριοποίησης και ικανό (ανταγωνιστικό) μέγεθος διαθέτουν, αλλά και σημαντική ώθηση στην Εθνική Οικονομία μπορούν να δώσουν
  • Το πολύ μικρό μέσο μέγεθος των επιχειρήσεων θέτει επιτακτικά την αναγκαιότητα δικτύωσης. Δεδομένου όμως ότι έχει αποδειχτεί πως οι Έλληνες δεν αρέσκονται να συμπράττουν, είναι επίσης αναγκαία η καλλιέργεια «κουλτούρας» σύμπραξης.
  • Μεταξύ των άλλων επίσης είναι αναγκαία η καλλιέργεια «κουλτούρας» καινοτομίας.
Σε άλλη μελέτη που εκπονήθηκε το 2006 από το Τεχνικό το Γεωτεχνικό και το Οικονομικό Επιμελητήριο με θέμα την αναπτυξιακή προοπτική της Κρήτης αναφέρεται πως[8]:
  • Ως ισχυρότερες προκλήσεις για την τοπική οικονομία αλλά και προϋποθέσεις προσαρμογής της στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον παραμένουν η διασύνδεση των επιμέρους τομέων, η ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και κυρίως αυτών που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, το φυσικό περιβάλλον και την προσφορά επώνυμων και ποιοτικών προϊόντων, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και ανταγωνιστικότητας, η οργάνωση των μονάδων σε σύγχρονη βάση η εγκατάσταση τους σε οργανωμένους χώρους (ΒΙΟΠΑ, ΒΕΠΕ) και η ανάπτυξη ισχυρών διασυνδέσεων μεταξύ της έρευνας - τεχνολογίας.
Συμπεράσματα από τις υπάρχουσες μελέτες
Υπάρχουν πολλές αντίστοιχες μελέτες που υποδεικνύουν όλες τρεις βασικούς άξονες προβλημάτων στους οποίους θα πρέπει να δώσουμε μεγάλη έμφαση αν θέλουμε να ενταχθούμε με αξιώσεις στο διεθνές ανταγωνιστικό σύστημα, να αποσπάσουμε πλούτο και άρα να επιφέρουμε ανάπτυξη στην περιοχή μας

  • Δεν υπάρχει διασύνδεση των επιμέρους τομέων της οικονομίας και επιπλέον δεν υπάρχει διασύνδεση μεταξύ έρευνας τεχνολογίας και παραγωγικής διαδικασίας.
  • Δεν υπάρχει κατάλληλη επιχειρηματική κουλτούρα συνεργασίας, διάχυσης της γνώσης κατάρτισης και ανταλλαγής της πληροφορίας
  • Δεν υπάρχει εταιρική κουλτούρα διαφοροποίησης, καινοτομικότητας και δημιουργίας νέων προϊόντων

Για κάθε ένα από αυτούς τους προβληματισμούς μπορούμε φυσικά να ανακαλύψουμε τις αιτίες που προκαλούν το πρόβλημα και ήδη αυτό έχει γίνει όπως για παράδειγμα η αδυναμία μεταφοράς τεχνολογίας από τα ερευνητικά ιδρύματα στις επιχειρήσεις οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην ανυπαρξία τμημάτων έρευνας και ανάπτυξης σε αυτές επειδή είναι πολύ μικρές και δεν έχουν την πολυτέλεια να τα συντηρούν.
Καθώς επίσης και η ύπαρξη πολλών μικρών επιχειρήσεων οδηγεί σε εσωστρέφεια ελάχιστη διαφοροποίηση, ένταση του ανταγωνισμού και άρα σε ανυπαρξία εταιρικής κουλτούρας συνεργασίας.
Όμως δεν είναι ο σκοπός μας να αναλύσουμε τα αίτια, γιατί αυτό έχει γίνει πολλές φορές και σε διάφορες μελέτες, αλλά να προτείνουμε λύσεις.

Συνεχίζεται.Το δεύτερο μέρος την Δευτέρα 9/8/2010

[1]http://en.wikipedia.org/wiki/Tangram
[2]Stuart A. Rosenfeld, «Creating Smart Systems, A guide to cluster strategies in less favoured regions», European Union-Regional Innovation Strategies, April 2002
[3]Παπαχρόνη Μ και Μ. Μαύρη, περιοδικό "Σπουδαί", τόμος 56, τευχος 2ο, (2006), «προσδιορισμός περιφερειακών βιομηχανικών συμπλεγμάτων επιχειρήσεων»
[4]ΕΟΜΜΕΧ 2010: Εγχειρίδιο «Συστημάτων - Συστάδων» Επιχειρήσεων (clustering) Δικτύων
[5]Μελέτη ΚΕΤΑ Κρήτης, 2006: «Στήριξη της διαφοροποίησης και βελτίωση των κρητικών προϊόντων για καλύτερη πρόσβαση σε ξένες αγορές»
[6]Μελέτη ΚΕΤΑ Κρήτης, 2006: «Η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της Κρήτης»
[7]Μελέτη ΚΕΤΑ Κρήτης, 2005: «Μελέτες καινοτομικότητας σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας της Κρήτης»
[8]Μελέτη Τεχνικού, Γεωτεχνικού και Οικονομικού Επιμελητηρίου, 2006: «Η αναπτυξιακή προοπτική της Κρήτης»

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.