Τετάρτη 1 Ιουνίου 2016

Τα Superblocks έρχονται να σώσουν την κατάσταση: το σχέδιο της Βαρκελώνης για να δώσει τους δρόμους πίσω στους κατοίκους της

Εννέα οικοδομικά τετράγωνα στην περιοχή Eixample της Βαρκελώνης θα αποτελέσουν ένα «superblock» (υπερ-οικοδομικό τετράγωνο), και αποτελεί την νέα στρατηγική της πόλης για την βιωσιμότητα.
Η νέα ριζοσπαστική στρατηγική της πρωτεύουσας της Καταλονίας θα περιορίσει την αυτοκινητιστική κυκλοφορία σε μια σειρά από μεγάλους δρόμους, μειώνοντας δραστικά τη ρύπανση και μετατρέποντας τους μικρότερους δρόμους σε «χώρους του πολίτη» για τον πολιτισμό, την ψυχαγωγία και την κοινότητα.

Άρθρο της Marta Bausells από το The Guardian, 17 Μαΐου 2016.
Την μετάφραση την επιμελήθηκε ο Λάζαρος Αγαπίδης

Στα πλαίσια της πρόσφατης προσπάθειας της μεγάλης πόλης να ξεφύγει από την κυριαρχία του αυτοκινήτου, η Βαρκελώνη έχει φιλόδοξα σχέδια.  Αυτή τη στιγμή, αντιμέτωπη με υπερβολικά επίπεδα ρύπανσης και θορύβου, η πόλη έχει καταλήξει σε ένα νέο σχέδιο κινητικότητας για τη μείωση της αυτοκινητιστικής κυκλοφορίας κατά 21%.  Και με αυτό, έρχεται κάτι επιπλέον: μία απελευθέρωση σχεδόν 60% των δρόμων που χρησιμοποιούνται σήμερα από τα αυτοκίνητα για να μετατραπούν σε λεγόμενους «χώρους πολιτών».  Το σχέδιο βασίζεται γύρω από την ιδέα των «superilles» (υπερ-οικοδομικών τετράγωνων) - μίνι γειτονιές γύρω από το τις οποίες θα κυκλοφορούν τα αυτοκίνητα, και μέσα στις οποίες οι χώροι θα αναδιαμορφωθούν για να «γεμίσουν την πόλη μας με ζωή» όπως λέει και το σύνθημα της προσπάθειας.

Αυτό το σχέδιο θα ξεκινήσει στην περίφημη τετραγωνισμένη γειτονιά της Eixample.  Αυτό το επαναστατικό σχέδιο, κατασκευασμένο από τον Ildefons Cerdà στα τέλη του 19ου αιώνα, είχε στον πυρήνα του την ιδέα ότι η πόλη πρέπει να αναπνέει και - για ιδεολογικούς λόγους αλλά και για λόγους υγείας – είχε ως σκοπό την ομοιόμορφη και εξίσου εξάπλωση του πληθυσμού, καθώς και την παροχή πράσινων χώρων εντός κάθε οικοδομικό τετράγωνο.  Η πραγματικότητα και η αστική ανάπτυξη έχουν εκτροχιάσει αυτή τη πορεία, και δεδομένου ότι τα πλέγματα δρόμων έχουν γεμίσει ασφυκτικά από αυτοκίνητα, η ρύπανση και ο θόρυβος τα επίπεδα της πόλης έχουν εκτιναχθεί στα ύψη.  Αυτό που κάποτε ήταν ένα σχέδιο για να κάνει τη Βαρκελώνη υγιέστερη, πρέπει τώρα να επανεξετασθεί δραματικά για τους ίδιους λόγους.

Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, η ρύπανση του αέρα και μόνο προκαλεί 3.500 πρόωρους θανάτους ετησίως στην μητροπολιτική περιοχή της Βαρκελώνης (με πληθυσμό 3,2 εκατομμύρια), και επίσης έχει σοβαρές συνέπειες για τα τοπικά οικοσυστήματα και τη γεωργία.  Η Βαρκελώνη και οι 35 δήμοι στη γύρω περιοχή έχουν αποτύχει επανειλημμένα να ανταποκριθούν στους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ποιότητα του αέρα.

Μια μελέτη από την τοπική Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Επιδημιολογίας έφτασε στο συμπέρασμα ότι 1.200 θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν στην πόλη σε ετήσια βάση μόνο με την επίτευξη των επιπέδων του διοξειδίου του αζώτου που καθορίζει η ΕΕ (αυτό θα αποτελούσε μια άνοδο στο προσδόκιμο ζωής της τάξης των πέντε μηνών).  Σε αυτό προθέτονται μία εκτίμηση των 18.700ων λιγότερων κρίσεων άσθματος, 12.100ων λιγότερων περιπτώσεων οξείας βρογχίτιδας και 600ων λιγότερων νοσηλειών καρδιαγγειακών περιστατικών, και το πρόβλημα γίνεται εμφανές για μια πόλη με πληθυσμό 1,6 εκατομμύρια.  Η αυτοκινητιστική κυκλοφορία είναι επίσης η πρώτη αιτία για την ηχορύπανση στην πόλη.  61% των κατοίκων της ζουν σε περιοχές με τα επίπεδα θορύβου υψηλότερα από εκείνα που θεωρούνται υγιεινά από τη νομοθεσία.

Το Δημοτικό Συμβούλιο αναφέρει, επίσης, τα τροχαία ατυχήματα (9.095 το περασμένο έτος, εκ των οποίων 27 ήταν θανατηφόρα), την καθιστική ζωή (ένα στα πέντε παιδιά στη Βαρκελώνη είναι υπέρβαρα ή σε κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα), και η έλλειψη χώρων πρασίνου ως λόγους και κίνητρα για το σχέδιο.  Η πόλη διαθέτει μόνο 6,6 τετραγωνικά μέτρα πρασίνου ανά κάτοικο (με μόλις 1,85 στο Eixample και 3,15 στο Gràcia), ένα ποσό πολύ πιο κοντά στα 3 τετραγωνικά μέτρα του Τόκιο παρά στα 27 του Λονδίνου ή στα συγκλονιστικά 87,5 του Άμστερνταμ.  Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει ότι κάθε πόλη θα πρέπει να έχει τουλάχιστον 9 τετραγωνικά μέτρα πρασίνου ανά κάτοικο.

Το νέο σχέδιο της Βαρκελώνης αποτελείται από τη δημιουργία μεγάλων superilles μέσα από μια σειρά σταδιακών παρεμβάσεων που θα μετατρέψουν την υπάρχουσα υποδομή, ξεκινώντας με τη διαχείριση της κυκλοφορίας καθώς και την τροποποίηση οδικών πινακίδων και διαδρομών λεωφορείων.  Τα Superblocks θα είναι μικρότερα από τις γειτονιές, αλλά μεγαλύτερα από τα συμβατικά οικοδομικά τετράγωνα.  Αυτό θα εφαρμοστεί πρώτα στις γειτονιές του Eixample και του Sant Martí οι οποίες ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό μία τετραγωνισμένη πολεοδομία σε μορφή ομοιόμορφου πλέγματος.

Στο Eixample, ένα superblock θα αποτελείται από εννέα υφιστάμενα οικοδομικά τετράγωνα του πλέγματος.  Η κυκλοφορία αυτοκινήτων, δίκυκλων, φορτηγών και λεωφορείων στη συνέχεια θα περιοριστεί στους δρόμους στις περιμέτρους του superblock, και θα επιτρέπονται στους ενδιάμεσους δρόμους μόνο αν είναι κάτοικοι ή αν προμηθεύουν τοπικές επιχειρήσεις, και σε πολύ μειωμένη ταχύτητα των 10 χλμ/ώρα (συνήθως το όριο ταχύτητας σε όλη την πόλη είναι 50 χλμ/ώρα, και 30 χλμ/ώρα σε συγκεκριμένες περιοχές).

Στις μαύρες διαδρομές επιτρέπονται τα μέσα μαζικής μεταφοράς και τα αυτοκίνητα στα 50 χλμ/ώρα, ενώ στις πράσινες διαδρομές επιτρέπονται μόνο ιδιωτικά οχήματα στα 10 χλμ/ώρα για να δοθεί προτεραιότητα στους πεζούς και στα ποδήλατα.
Οι στόχοι είναι φιλόδοξοι.  Από την εφαρμογή αυτών των στρατηγικών με τη μία, η πόλη θέλει να μειώσει τη χρήση του αυτοκινήτου κατά 21% στα επόμενα δύο χρόνια και να αυξηθεί η κινητικότητα με τα πόδια, το ποδήλατο και με τα μέσα μαζικής μεταφοράς.  Η εισαγωγή των superblocks θα συνοδευτεί με την εισαγωγή 300ων χιλιόμετρων νέων ποδηλατόδρομων (σήμερα υπάρχουν περίπου 100 χιλιόμετρα), καθώς και ένα ορθογώνιο δίκτυο λεωφορείων που έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή, σύμφωνα με την οποία τα λεωφορεία  κυκλοφορούν μόνο σε μια σειρά από κύριες αρτηρίες.  Αυτό θα εξασφαλίσει, λέει ο Salvador Rueda, διευθυντής του οργανισμού αστικής οικολογίας της πόλης και ένας από τους πρωτοπόρους και βασικούς υποστηρικτές της ιδέας αυτής, ότι «καθένας θα είναι λιγότερο από 300 μέτρα από στάση λεωφορείου, ανά πάσα στιγμή - και ο μέσος χρόνος αναμονής θα είναι πέντε λεπτά οπουδήποτε στην πόλη [ο μέσος χρόνος αναμονής σήμερα είναι 14 λεπτά]».  Επιπλέον, «θα είναι ένα δίκαιη δίκτυο στο οποίο θα μπορούσε κανείς να πάει από οποιοδήποτε σημείο Α στο σημείο Β με μία μόνο αλλαγή στο 95% των περιπτώσεων».

«Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι αυτή η ιδέα γεννήθηκε εδώ», είπε Δημοτικός Σύμβουλος κινητικότητας, Mercedes Vidal στη πρόσφατη δημόσια παρουσίαση του σχεδίου.  «Σε μια πόλη τόσο πυκνοκατοικημένη όπως η δική μας, είναι ακόμη πιο αναγκαία η εκ νέου κατάκτηση χώρου».  Αν όλα πάνε σύμφωνα με το πρόγραμμα, περίπου επτά από τα 13,8 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα τώρα αφιερωμένα στην κυκλοφορία μηχανοκίνητων οχημάτων, θα ελευθερωθούν.

Τα ιδιωτικά οχήματα αντιπροσωπεύουν μόλις το 20% των συνολικών μετακινήσεων στην πόλη σήμερα και παρόλα αυτά καταλαμβάνουν το 60% του οδικού δικτύου.  «Πρέπει να κερδίσουμε τον δρόμο πίσω», λέει η Janet Sanz, δημοτικός σύμβουλος για την οικολογία, την πολεοδομία και την κινητικότητα, η οποία τόνισε την ανάγκη να ενθαρρυνθεί η κοινωνική συνοχή, η συνύπαρξη και οι ανθρώπινες συναλλαγές.  Πρόσφατα, θυμήθηκε το πνεύμα της Jane Jacobs και τον ακτιβισμό της για το δικαίωμα στην πόλη στην 100η επέτειο της γέννησης της πολεοδόμου: «Έχει προτείνει να δοθεί ο δρόμος πίσω στους γείτονες.  Σήμερα δουλεύουμε για αυτό το στόχο».

Ένας φιλικός προς τους πεζούς δρόμος στη γειτονιά Gracia.

«Το σχέδιο αυτό συνοψίζει την ουσία της αστικής οικολογίας» , προσθέτει η Sanz.«Στόχος μας είναι για την Μπαρτσελόνα να είναι μια πόλη στην οποία μπορείς να ζήσεις. Επίσης, ως μεσογειακή πόλη, οι κάτοικοί της περνάνε πολύ χρόνο στους δρόμους - οι εν λόγω δρόμοι πρέπει να είναι δεύτερες κατοικίες ή επεκτάσεις των κατοικιών, ανά πάσα στιγμή ... Οι κοινόχρηστοι χώροι πρέπει να είναι χώροι για παιχνίδι, όπου το πράσινο δεν είναι σπάνιο - όπου η ιστορία της γειτονιάς και της τοπικής ζωής έχει μια παρουσία ».

«Θέλουμε αυτοί οι δημόσιοι χώροι να είναι περιοχές όπου μπορεί κανείς να ασκήσει όλα τα δικαιώματα των πολιτών: συναλλαγή, έκφραση και συμμετοχή, τον πολιτισμό και τη γνώση, το δικαίωμα στην αναψυχή», λέει ο Rueda.

Η όλη διαδικασία διεξάγεται σε εννέα περιοχές με διαφορετικό ρυθμό, μέσα από αυτό που η Sanz ονομάζει «τακτική πολεοδομίας» - μια σταδιακή μέθοδος δοκιμής και λάθους, με τα αρχικά μέτρα, όπως η αλλαγή οδικής σήμανσης - και με αρχικό προϋπολογισμό των € 10εκ. Τώρα ήρθε η ώρα να «πάμε από τη θεωρία στην πράξη», λέει.

Η ιδέα των superblocks  για πρώτη φορά περιγράφεται το 1987, μετά από τη χαρτογράφηση του θορύβου που αποκάλυψε ότι τα επίπεδα ήταν πολύ υψηλά, και το πρώτο superblock δοκιμάστηκε το 2003 στο Gracia.  Πολλά πειράματα, όπως ημέρες χωρίς αυτοκίνητο, έχουν επίσης διεξαχθεί σε περιοχές όπως το Sant Martí, το οποίο θα λειτουργεί ως το κύριο «πειραματόζωο» για τα superblocks.  Ο δημοτικός σύμβουλος της περιοχής αυτής, Josep Maria Montaner, λέει ότι έχει γίνει σε στενή συνεργασία με τις ομάδες των γειτόνων «και θα συνεχίσει να είναι έτσι. Οι γείτονες πρέπει να πειραματιστούν και να δοκιμάσουν τους νέους χώρους, σιγά-σιγά - και ελπίζουμε ότι πολλές από τις ιδέες για το πώς να τους χρησιμοποιήσουμε θα προέλθουν από αυτούς».

Ο Rueda λέει ότι τα superblocks επιστρέφουν στη φιλοσοφία του Cerdà και την πάει στο επόμενο επίπεδο, στον σύγχρονο κόσμο, κάνοντάς την ένα ζωντανό κομμάτι του οικοσυστήματος.  «Έχουμε, ως βάση [για το σχέδιο], το Eixample του Cerdà, το οποίο υπονομεύθηκε από την απληστία.  Αυτά που ήταν πράσινα στο σχέδιο σιγά σιγά καλύφθηκαν και κτίστηκαν.  Και τότε, όταν έφτασαν τα αυτοκίνητα, άρχισαν να κλέβουν περισσότερο και περισσότερο χώρο ... Θέλουμε να ξαναδιεκδικήσουμε αυτούς τους χώρους πρασίνου και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από μια δραστική αλλαγή της αστικής κινητικότητας».

Σε ένα superblock στο Eixample με διαστάσεις περίπου 400 x 400 μέτρα, λεει ο Rueda, θα μπορούσαν να κατοικήσουν μεταξύ 5.000 και 6.000 άτομα.  Αυτό είναι «το ίδιο με πολλές μικρές πόλεις. Όλα όσα πρέπει να εξετάσουμε για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις - την κατασκευή, την οικονομία, το νερό, τα υπολείμματα, οι μεταβολισμοί, η κοινωνική συνοχή -θα πρέπει να επιλυθούν εντός των superblocks».

«Κάθε superblock είναι σαν μια μικρή πόλη με το δικό της χαρακτήρα», προτείνει το σχέδιο . «Φανταστείτε τι θα μπορούσε να γίνει.  Μια διασταύρωση στο Eixample είναι τόσο μεγάλη όσο μία πλατεία στο Gracia», λέει ο Rueda, και τονίζει ότι αυτή η νέα δομή της πόλης θα απελευθερώσει 160 διασταυρώσεις. «Ήδη οραματίζομαι οργανωμένες  φουσκωτές πισίνες στις γειτονιές για κολύμπι το καλοκαίρι», λέει αστειεύοντας.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.