Ο «Υπερτουρισμός» και η συζήτηση για την αναζήτηση ενός βιώσιμου μοντέλου

Πηγή φωτογραφίας : Επισκέπτες στο όρος Fuji στην Ιαπωνία

# Σοφρώνης Αγγέλος

Ο υπερτουρισμός αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση για αρκετούς ταξιδιωτικούς προορισμούς, καθώς επιφέρει αρνητικές περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. 

Ειδικότερα, συμβάλει στην περιβαλλοντική υπερφόρτωση, στην πίεση στην τοπική κοινότητα και στην αλλοίωση της πολιτιστικής αυθεντικότητας. Οι αιτίες της εμφάνισης αυτού του φαινομένου είναι ποίκιλες, και άπτονται της αυξανόμενης προσβασιμότητας, της υπερβολικής διαφήμισης και της επικράτησης του ηλεκτρονικού εμπορίου.

Αναφορικά με την αντιμετώπισή του, απαιτούνται ολοκληρωμένες προσεγγίσεις οι οποίες, εμπερικλείουν,  τον έλεγχο των τουριστικών ροών, την προώθηση βιώσιμων τουριστικών προορισμών και την ευαισθητοποίηση των ταξιδιωτών. Τέλος, στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε τις αιτίες, τις επιπτώσεις και τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης.  

Υπερτουρισμός! Μια ορολογία την οποία ακούμε όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. 

Τι είναι τελικά ο υπερτουρισμός,  πρέπει να μας προβληματίζει, υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης;

Καταρχάς, ας προσπαθήσουμε να δώσουμε έναν ορισμό. 

Τουριστικός εξευγενισμός στις πόλεις

# Μπαρούτα Μαρία 

Ο όρος «τουριστικός εξευγενισμός» περιγράφει το μετασχηματισμό της φυσιογνωμίας ολόκληρων γειτονιών της πόλης εξαιτίας της εκεί παρουσίας του τουρισμού. Κυρίως αφορά σε περιοχές που μέχρι την εμφάνιση του τουρισμού ήταν υποβαθμισμένες και, από την εμφάνισή του και μετά, αναβαθμίστηκαν. Πρόκειται για μια αναβάθμιση που πηγαίνει χέρι-χέρι με τον εκτοπισμό τόσο οικονομικών δραστηριοτήτων όσο και μόνιμων κατοίκων, που παραδοσιακά έδιναν το στίγμα τους στην εκάστοτε αστική περιοχή. 

Στη σύγχρονη εποχή, ο τουριστικός εξευγενισμός είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος, καθώς ο τουρισμός αποτελεί αδιαμφισβήτητο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης των πόλεων. Άλλωστε, εδώ και δεκαετίες, οι πόλεις έπαψαν να φιλοξενούν τη βιομηχανία, τον κατεξοχήν παραγωγικό κλάδο της οικονομίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εντάχθηκαν στο τουριστικό κύκλωμα και μετατράπηκαν σε πεδία κατανάλωσης. 

http://www.jamalsatli.com/en/turismo-gentrificacion-y-especulacion-inmobiliaria/

Ο αστικός τουρισμός θέτει στο επίκεντρό του την πόλη, μεγαλύτερη ή μικρότερη, και χαρακτηρίζεται από τη σχετικά σύντομη παρουσία των μεμονωμένων τουριστών σε αυτήν. Μάλιστα δε, προσφέρει σημαντικά οφέλη στις εθνικές οικονομίες, με τον επίσημο σχεδιασμό να έχει συνειδητοποιήσει τα οφέλη αυτά και να δημιουργεί τις απαραίτητες υποδομές για την απρόσκοπτη λειτουργία του τουριστικού φαινομένου στην πόλη. 

Κλιματική ουδετερότητα: 6 συγκεκριμένα βήματα από τους 6 ελληνικούς Δήμους

Εξι συγκεκριμένα βήματα – προϋποθέσεις για να πάρει σάρκα και οστά η δράση των 6 ελληνικών Δήμων για τις 100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις, αποφασίστηκαν σε συνάντηση των εκπροσώπων τους στα Γιάννενα. Στις 4 και 5 Ιουλίου 2024, με πρωτοβουλία του Δημάρχου Ιωαννιτών, Θωμά Μπέγκα, πραγματοποιήθηκε η συνάντηση των εκπροσώπων των Δήμων Τρικκαίων, Αθηναίων, Θεσσαλονίκης, Καλαμάτας και Κοζάνης, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα των 100 κλιματικά ουδέτερων και έξυπνων πόλεων της ΕΕ. 

Το πλαίσιο συζήτησης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η δικτύωση μέσω του Climanet (του δικτύου συνεργασίας των δήμων της Ελλάδας για την κλιματική ουδετερότητα), αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τις κοινές διεκδικήσεις χρηματοδοτικών εργαλείων, τόσο από το ελληνικό κράτος όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Έτσι αποφασίστηκαν: 

1. Η βελτίωση – συμπλήρωση του καταστατικού του Climanet 

2. Η νομική του κατοχύρωση, προκειμένου το Δίκτυο να αποκτήσει και νομική οντότητα.

3. Να διασφαλιστεί κοινού ενεργειακού χώρου στο δίκτυο ηλεκτρισμού για την προώθηση των απαραίτητων επενδύσεων ΑΠΕ. Αυτό θα επιτευχθεί με υποβολή αιτήματος άμεσα στο αρμόδιο Υπουργείο.

4. Να διαμορφωθεί ένα στοχευμένο πρόγραμμα «Εξοικονομώ για τους έξι Δδήμους

5. Να συνδιαμορφωθεί μια κοινή μεθοδολογίας καταγραφής και μέτρησης της μείωσης των ρύπων 

6. Να λειτουργήσει μια ενιαία πλατφόρμας παρακολούθησης των κλιματικών συμφώνων κάθε Δήμου, προκειμένου να υπάρχουν άμεσα και μετρήσιμα αποτελέσματα των παρεμβάσεων που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος των 100 κλιματικά ουδέτερων πόλεων.

Το φαινόμενο της Τουρισμοφοβίας

# Κατερίνα Κουκάκη 

Ο τουρισμός που συχνά αναφέρεται για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά του οφέλη, έχει γνωρίσει πρωτοφανή ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε ένα φαινόμενο γνωστό ως Τουρισμοφοβία- Τουριστοφοβία ή ο φόβος και η αποστροφή προς τους τουρίστες λόγω των δυσμενών επιπτώσεων του τουρισμού. Από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τις τεταμένες υποδομές έως την πολιτιστική διάβρωση και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης, η εισροή τουριστών σε δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως έχει προκαλέσει σημαντικές αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες. Το παρόν άρθρο διερευνά την προέλευση, τις εκδηλώσεις και τις συνέπειες της τουρισμοφοβίας, παρουσιάζοντας παραδείγματα της παγκόσμιας τουριστικής πραγματικότητας και πιθανές λύσεις για τον μετριασμό των επιπτώσεών της.

Η προέλευση της τουρισμοφοβίας  [1]

Τα θεμέλια της τουρισμοφοβίας βρίσκονται στο φαινόμενο του υπερτουρισμού, όπου ένας υπερβολικός αριθμός τουριστών κατακλύζει έναν προορισμό, οδηγώντας σε διάφορα αρνητικά αποτελέσματα:

1. Περιβαλλοντική υποβάθμιση: Η συνεχής εισροή τουριστών συχνά οδηγεί σε επιβλαβείς  περιβαλλοντικές επιπτώσεις, όπως ρύπανση του περιβάλλοντος, καταστροφή οικοτόπων και εξάντληση των φυσικών πόρων. Εγχώριο παράδειγμα αποτελεί, το νησί της Σαντορίνης στην Ελλάδα έχει βιώσει σοβαρή περιβαλλοντική πίεση λόγω των επιπτώσεων του τουρισμού στο ευαίσθητο οικοσύστημά του. 

Τι είναι η ταξιδιωτική ντροπή (travel shame) ;

# Ειρήνη Χατζηαναγνώστου, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Δ.Π.Μ.Σ. «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ», του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Η ταξιδιωτική ντροπή (travel shame) είναι το αίσθημα ντροπής που αισθάνονται οι άνθρωποι όταν η απόφαση τους για την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού έχει ηθικό αντίκτυπο. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να χαρακτηριστούν π.χ. ως ανήθικοι ή εγωιστές, ως αποτέλεσμα μιας φαινομενικά αμφιλεγόμενης ταξιδιωτικής επιλογής. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αυτής της έννοιας είναι οι υπερβολικές πτήσεις με αεροπλάνο, η επίσκεψη σε μέρη που υφίστανται boycottage, τα ταξίδια που περιλαμβάνουν κυνήγι ζώων ή επίσκεψη σε περιοχές όπου διατηρείται αμφιλεγόμενη στάση ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19 η έννοια της ταξιδιωτικής ντροπής έκανε σημαντική είσοδο στο προσκήνιο και αυτό γιατί οι άνθρωποι που επέλεγαν να ταξιδέψουν για διάφορους λόγους, αλλά όχι από απόλυτη ανάγκη, θεωρούνταν από ένα κομμάτι της κοινωνίας ως άτομα που δεν λάμβαναν υπόψιν τους τις πιθανότητες εξάπλωσης της ασθένειας. Επομένως, φέρονταν να αποτελούν κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Αυτό οδηγεί, πλέον, τους ανθρώπους να μην αποφασίζουν μόνο με βάση τα προσωπικά τους κίνητρα όταν επιθυμούν να ταξιδέψουν, αλλά να δίνουν σημασία και στις αντιδράσεις του κοινωνικού τους περίγυρου σχετικά με τη πιθανότητα ενός ταξιδιού. Με πιο απλά λόγια, η ταξιδιωτική ντροπή είναι μια καινούρια μορφή άσκησης κοινωνικής πίεσης προς τα άτομα.

Βιώσιμη κινητικότητα (Sustainable Mobility) και Προορισμοί

# Στεφανία - Σίλβια Αγαπιάδη

 

Ο ρόλος των μεταφορών στην βιώσιμη ανάπτυξη αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στη Διάσκεψη Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη Γη το 1992, και από τότε έχει απασχολήσει τα Ηνωμένα Έθνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και τους ηγέτες των περισσότερων χωρών του πλανήτη, και έχουν καθοριστεί σημαντικά μέτρα για την επίτευξη των σχετικών στόχων. https://sdgs.un.org/topics/sustainable-transport Από τα σημαντικότερα βήματα προς την βιώσιμη κινητικότητα ήταν η παρουσίαση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals) και συγκεκριμένα του στόχου 11. Sustainable Cities and Communities. https://sdgs.un.org/goals/goal11 

Η βιώσιμη κινητικότητα αφορά όλα τα είδη μεταφορών, και από την παρακάτω εικόνα φαίνεται ότι οι μεταφορές αποτελούν το 25% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη. Από την ίδια έκθεση της ΕΕ, τα αυτοκίνητα ευθύνονται για το 12% των ρίπων διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ. 

Τι είναι το Placemaking ;

# Ermelinda Cenaj

Το placemaking είναι τόσο μια διαδικασία όσο και μια φιλοσοφία. Τόσο ως γενική ιδέα όσο και ως πρακτική προσέγγιση για τη βελτίωση μιας γειτονιάς, πόλης ή περιοχής, το placemaking εμπνέει τους ανθρώπους να επαναπροσδιορίσουν συλλογικά και να δημιουργήσουν από την αρχή τους δημόσιους χώρους με σκοπό αυτά να αποτελούν την καρδιά κάθε κοινότητας. 

Ενισχύοντας τη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων και των τόπων που μοιράζονται, το placemaking αναφέρεται σε μια συνεργατική διαδικασία με την οποία μπορούμε να διαμορφώσουμε τη δημόσια σφαίρα προκειμένου να μεγιστοποιήσουμε την κοινή αξία. Περισσότερο από την προώθηση του καλύτερου αστικού σχεδιασμού, το placemaking διευκολύνει τα δημιουργικά πρότυπα χρήσης, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις φυσικές, πολιτιστικές και κοινωνικές ταυτότητες που καθορίζουν έναν τόπο και υποστηρίζουν τη συνεχή εξέλιξή του. Με τη συμμετοχή της κοινότητας στο επίκεντρό της, μια αποτελεσματική διαδικασία placemaking, αξιοποιεί τα περιουσιακά στοιχεία, την έμπνευση και τις δυνατότητες μιας τοπικής κοινότητας και έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ποιοτικών δημόσιων χώρων που συμβάλλουν στην υγεία, την ευτυχία και την ευημερία των ανθρώπων.

Σύμφωνα με το Project for Public Spaces, ρωτήθηκαν οι άνθρωποι σχετικά με το τι σημαίνει για αυτούς το placemaking, διαπιστώνοντας ότι είναι μια κρίσιμη και πολύτιμη διαδικασία για όσους αισθάνονται στενά συνδεδεμένοι με τα μέρη που ζουν. Το placemaking δείχνει στους ανθρώπους πόσο ισχυρό μπορεί να είναι το συλλογικό τους όραμα. Τους βοηθά να επαναπροσδιορίσουν τους καθημερινούς χώρους και να δουν εκ νέου τις δυνατότητες των πάρκων, των κέντρων της πόλης, των προκυμαιών, των πλατειών, των γειτονιών, των δρόμων, των αγορών, των πανεπιστημιουπόλεων και των δημόσιων κτιρίων.

Λιέγη: EU City Lab on Food #2

Η Λιέγη μας προσκαλεί για να μάθουμε πώς οι δημόσιες προμήθειες μπορούν να αποτελέσουν μοχλό για πιο βιώσιμα τοπικά συστήματα τροφίμων!

Αυτό το City Lab συνδιοργανώνεται από το EUI και το URBACT και θα πραγματοποιηθεί από το πρωί της 29ης Μαΐου έως το απόγευμα της επόμενης ημέρας.

Φιλοξενείται στη Λιέγη του Βελγίου, οι συμμετέχοντες θα είναι ευπρόσδεκτοι από όλη την Ευρώπη.

Η εκδήλωση θα επικεντρωθεί στις δημόσιες προμήθειες για περισσότερα τοπικά, εποχικά και βιώσιμα τρόφιμα. Μέσω συζητήσεων και ανταλλαγής γνώσεων, θεματικών συνεδριών,  και ομαδικών δραστηριοτήτων, η εκδήλωση στοχεύει να διερευνήσει πώς οι δημόσιες προμήθειες μπορούν να αποτελέσουν μοχλό για τη βιωσιμότητα της μετάβασης των τοπικών συστημάτων τροφίμων στις ευρωπαϊκές πόλεις. 

Αυτό το City Lab είναι μια μοναδική ευκαιρία:

• Μάθετε πώς η Λιέγη κατάφερε να μάθει από ομότιμες πόλεις και να υιοθετήσει νέες καλές πρακτικές στον τομέα της ομαδικής σχολικής τροφοδοσίας, ως μέρος του Δικτύου Μεταφοράς URBACT BioCanteens#2
• Ανακαλύψτε τις προσεγγίσεις που πειραματίστηκαν από άλλες πόλεις της ΕΕ για την προώθηση των δημόσιων προμηθειών ως μοχλού αειφορίας στα τοπικά συστήματα τροφίμων.
• Επισκεφθείτε τοποθεσίες στη Λιέγη και ανταλλάξτε εμπειρίες με ντόπιους σχετικά με τη βιωσιμότητα των τροφίμων σε όλη την πόλη, τις δράσεις συμμετοχής των πολιτών και τις κοινότητες μάθησης
• Βελτιώστε την κατανόησή σας για το τοπίο της ΕΕ γύρω από τα τοπικά συστήματα τροφίμων
• Φέρτε πίσω στο σπίτι εμπνευσμένα μαθήματα και συγκεκριμένα εργαλεία για να τονώσετε τη μεταμόρφωση στην πόλη σας

Η εκδήλωση θα συγκεντρώσει εκπροσώπους των πόλεων και εμπειρογνώμονες αστικής πολιτικής από όλη την Ευρώπη που εργάζονται για την πράσινη μετάβαση των τοπικών συστημάτων τροφίμων.

Η εκδήλωση της Λιέγης είναι η δεύτερη από μια σειρά τριών εργαστηρίων πόλεων της ΕΕ για τοπικά συστήματα τροφίμων:

• Το εργαστήριο πόλεων της ΕΕ #1 για την αλλαγή των συνηθειών για ένα υγιεινό και βιώσιμο σύστημα διατροφής πραγματοποιήθηκε στο Mouans-Sartoux της Γαλλίας, στις 21-22 Μαρτίου 2024. Ρίξτε μια ματιά στο φωτογραφίες
• Ο τόπος και η ημερομηνία του EU City Lab #3 για τη βιώσιμη χρήση γης για τα αγροδιατροφικά προϊόντα θα ανακοινωθούν σύντομα.