Παρασκευή 18 Μαρτίου 2011

Δημιουργικές πόλεις:Η περίπτωση της Βιέννης

@Χριστίνα Νικολακοπούλου
Η πόλη αποτελεί έναν από τους πλέον δυναμικούς αστικούς χώρους της Ευρώπης, έχει έκταση 415 τ.χλμ. και οργανώνεται σε 23 περιοχές . Η ιστορική μητρόπολη της Κεντρικής Ευρώπης, περίπου 1,7 εκατομμυρίων κατοίκων, διαγράφει ανάπτυξη 2.000 χρόνων  και  κατηγοριοποιείται στις μεσαίες πόλεις - πύλες. Η Βιέννη έχει κατορθώσει να συνδέσει την ιστορική της κληρονομιά με το πνεύμα της νέας εποχής , ενώ τα τελευταία 30 χρόνια ως μοντέρνα μητρόπολη αποκτά νέα μορφή, επαναπροσδιορίζοντας τη στρατηγική κατεύθυνση ανάπτυξής της επιδεικνύοντας δημιουργικό χαρακτήρα.
Στροφή προς τη δημιουργικότητα
Οι τοπικοί φορείς που στοχεύουν την αναβάθμιση της πόλης θεωρούν τη δημιουργικότητα δυναμικό χαρακτηριστικό της Βιέννης που πρέπει να προβάλλουν. Βασικό υπόβαθρο στις δράσεις αυτές, οι δημόσιοι χώροι. Ο δημόσιος χώρος παρουσιάζεται σε πολλά σχέδια ως ο βασικός χώρος έκφρασης των κατοίκων και των επισκεπτών, η σημασία του οποίου διαφαίνεται από τον αριθμό σχετικών μελετών αναβάθμισής του. Χαρακτηριστικά, την περίοδο 2002 έως 2006 πραγματοποιήθηκαν διαπλατύνσεις 1.000 μέτρων πεζοδρομίων, βελτιώθηκαν 40 διασταυρώσεις και ο φωτισμός σε 26 διαφορετικές γειτονιές.                                                                          

 
Τα πάρκα καλύπτουν έκταση μεγαλύτερη των 16.000 εκταρίων εντός των ορίων της πόλης ενώ οι παιδικές χαρές και οι χώροι άθλησης αριθμούν τους 770, εκτάσεις που δικαιολογούν το χαρακτηρισμό της ως "πράσινη πολη". Στην ανάδειξη και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της Βιέννης έπαιξαν σημαντικό ρόλο τα έργα Ecoprofit Vienna και Ecobusiness Plan του προγράμματα Interreg IIA και IIIA.
Η Βιέννη, πρωτοπόρος στον τομέα, έλαβε μέτρα για την προστασία της μπαρόκ αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της, σημαντικός οικονομικός παράγοντας για τον πολιτιστικό τουρισμό. Το ιστορικό κτιριακό δυναμικό της αποτελεί βασικό στοιχείο της αστικής εμφάνισης και ταυτότητάς της. Τέτοια πρακτική έλαβε χώρο στην ανακαίνιση τεσσάρων κενών αποθηκών αερίου (gasometers) που ολοκληρώθηκε το 2001. Η απόφαση ανακαίνισης ελήφθη το 1990 όταν έγινε πολύ έντονη η έλλειψη στέγης και ο στόχος ήταν η κατασκευή κατοικιών που θα ανταποκρίνονται σε υψηλά πρότυπα ποιότητας, όντας προσιτές για το μέσο πολίτη, με συνδυασμό χώρων εργασίας και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. Το συνολικό κόστος κατασκευής ανέρχεται σε 181,7 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων 22,5 εκατομμύρια επιχορηγήθηκαν από το Δήμο.
Στη μειονεκτική περιοχή του κέντρου, σημαντικά οφέλη προήλθαν από την κοινοτική πρωτοβουλία URBAN, ένα πρόγραμμα που στοχεύει στην εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού μέσω της συμμετοχής των ίδιων των πολιτών , με την αναβάθμισή της σε παραδοσιακή αγορά τροφίμων, προερχόμενων από τα διάφορα κράτη των μειονοτήτων που συγκεντρώνονται στην περιοχή. Μέσα από μια πρωτοποριακή προσέγγιση planning for real «ουσιαστικός σχεδιασμός» - ένας μεγάλος αριθμός ατόμων της τοπικής κοινωνίας συσκέφτηκαν για να αποφασίσουν από κοινού με επιχειρηματίες και αρχιτέκτονες. Το πρόγραμμα αυτό επιδεικνύει τη σημασία που δίνεται από τις τοπικές αρχές στην κοινωνική ένταξη των μεταναστών και άλλων αποκλεισμένων ομάδων .
Η Βιέννη συνιστά σημείο συνάντησης πολιτισμών, καθώς σχεδόν το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού έχει γεννηθεί εκτός Αυστρίας. Η ξενοφοβία δεν έχει εκδηλωθεί, καθιστώντας την πόλη μια κοινωνία "ανοικτή" για τους νέους κατοίκους, με το χαρακτηριστικό αυτό να ενισχύεται με δράσεις, όπως τη Γιορτή Ελευθερίας. Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθεί το Judenplatz, το γκέτο των Εβραίων από το 1300 έως το 1500, το οποίο έχει αναδημιουργηθεί με νέο μουσείο και μνημείο - τοπόσημο στην περιοχή. Το μνημείο με τα στοιβαγμένα βιβλία υποδεικνύει την προσπάθεια για το καλό επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ το μουσείο με τα εκθέματά του δείχνει τη συμβολή της ομάδας αυτών των ανθρώπων στην πόλη .
Η ποιότητα ζωής γίνεται κινητήρια δύναμη για τον επαναπροσδιορισμό των αρχικών στόχων και οι προσπάθειες υποδηλώνονται ακόμα και από το σχεδιασμό για τον οποίο λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών σε θέματα σχετικά με τις μεταφορές, τα πάρκα, την παροχή κατοικίας και γενικότερα, την αστική ανάπτυξη ενώ για το Master Plan 'Flugfeld Aspern' σε έκταση 200 εκταρίων μελετώνται οι ανάγκες των παιδιών, των νέων, των μαθητών, των εργαζόμενων τη νύχτα και των ηλικιωμένων ατόμων .
Σήμερα, στη Βιέννη ο τομέας των δημιουργικών βιομηχανιών είναι μια σημαντική οικονομική πτυχή (Vienna City Administration, 2010). Σύμφωνα με τα δεδομένα της απογραφής της απασχόλησης από τη Στατιστική Υπηρεσία της Αυστρίας, στη Βιέννη 120.000 άτομα απασχολούνται στους τομείς των δημιουργικών βιομηχανιών. Με αύξηση 6% από το 1998 έως το 2002, οι δημιουργικές βιομηχανίες ξεπέρασαν την αύξηση της απασχόλησης στην εθνική οικονομία κατά 4%. Τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης στους τομείς αυτούς εντοπίζονται στο λογισμικό, τα πολυμέσα, το διαδίκτυο, τα παιχνίδια, τις γραφικές τέχνες, τη μόδα και το σχεδιασμό, καθώς και τον οπτικοακουστικό τομέα (Φιλμ, βίντεο, τηλεόραση και ραδιόφωνο), όπου συγκεντρώνεται περισσότερο από το ήμισυ (55,9%) της συνολικής απασχόλησης στο δημιουργικό κλάδο.
Η εταιρική δομή των βιεννέζικων δημιουργικών βιομηχανιών κυριαρχείται από μικρές επιχειρήσεις,  οι οποίες αριθμούν τις 17.948 απασχολώντας 120.014 υπαλλήλους .

Το δημιουργικό δυναμικό διαφαίνεται ήδη από το παρελθόν. Η Βιέννη, όπως και το Παρίσι διέθεται από το παρελθόν, εύπορη μεσαία τάξη η οποία υποστήριζε την τέχνη αλλά ακόμα και οι κατώτερες τάξεις της αποτελούσαν 'δημιουργική μάζα', ανοιχτή στο να δεχτεί αλλαγές (Λουρίδας, 2010). Το αποτέλεσμα παρουσιάζεται στην ισχυροποίηση των τεχνών, του πολιτισμού και της ψυχαγωγίας με αριθμό εργαζομένων να ανέρχεται στις 60.000. Ενισχυτικός παράγοντας σε αυτή την πολιτιστική και δημιουργική ενασχόληση είναι η υπάρχουσα και εδραιωμένη υποδομή (μουσεία, θέατρα, κ.ά.). Οι παραδοσιακές μορφές τέχνης (η μουσική, το θέατρο, οι εικαστικές τέχνες και τα μουσεία) είναι πολύ ισχυρές στη Βιέννη, προβάλλοντας αυτή ως πολιτιστική πρωτεύουσα με ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά. Οι πολιτιστικοί παραγωγοί είναι ιδρύματα που εν μέρει χρηματοδοτούνται ομοσπονδιακά ή χρηματοδοτούνται από το Δήμο της Βιέννης (έσοδα από μουσεία, θέατρο, μουσικές σκηνές) . Στατιστικά σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Βιέννη είναι η πόλη που επενδύει τους περισσότερους οικονομικούς πόρους στην τέχνη και τον πολιτισμό. Μετά τη Γενεύη, η Βιέννη έρχεται δεύτερη στην κατάταξη των ιδανικών πόλεων, όσο αφορά την αξιολόγηση των τόπων όπου οι γενικότερες υποδομές διασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή διαβίωση, γεγονός που γίνεται κατανοητό αν λάβει κανείς υπόψη ότι η πόλη διαθέτει 30 συνολικά σκηνές θεάτρου, 98 κινηματογράφους, 7 αίθουσες συναυλιών και 71 μουσεία .
Βασικό δημιουργικό σημείο της πόλης, το Museumsquartier, ένα από τα δέκα μεγαλύτερα πολιτιστικά clusters υψηλής τέχνης του κόσμου, δημιουργεί τις κατάλληλες υποδομές για ένα ενισχυμένο branding της πόλης αλλά και για υψηλό επίπεδο διαβίωσης κατοίκων, επισκεπτών και επιχειρήσεων . Το πολιτιστικό σύμπλεγμα που διαθέτει μουσεία, κέντρο αρχιτεκτονικής, οργανωμένους χώρους εκθέσεων και φεστιβάλ, το διεθνές καλλιτεχνικό κέντρο χορού TanzQuartier, στούντιο για υποτροφίες καλλιτεχνών, εστιατόρια και δεκάδες μαγαζιά μπαρόκ αρχιτεκτονικής χωροθετείται σε οικοδομικό τετράγωνο που παλαιότερα, στέγαζε τους αυτοκρατορικούς στάβλους (Σαμπροβαλάκη, 2009) και πλαισιώνεται από μια υπαίθρια αίθουσα όπου γίνονται τα διάφορα φεστιβάλ της πόλης . Βασικός άξονας σχεδιασμού του συγκεκριμένου συμπλέγματος, που εντοπίζεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης, υπήρξε η ενσωμάτωσή του  με το γύρω φυσικό και δομημένο περιβάλλον, με αποτέλεσμα τη δημιουργία κτιρίων που συνδιαλέγονται με τον αστικό ιστό και τη μορφολογία του εν λόγω χώρου. Ως χώρος πολιτιστικής ποικιλίας, πειραματισμού, συνεχούς δράσης και αλλαγής και πολιτιστικών ανταλλαγών, η Συνοικία των Μουσείων αποτελεί ένα ζωντανό, σύγχρονο κέντρο για τις τέχνες (Σαμπροβαλάκη, 2009: 20), αν και στην αρχή εκφράστηκαν ανησυχίες σχετικά με το φόβο διάβρωσης της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της πόλης .
Η Βιέννη έχει όμως, μεγάλη παράδοση και στη μουσική. Η Φιλαρμονική της Βιέννης, είναι από τις διασημότερες ορχήστρες στον κόσμο, πραγματοποιώντας παραστάσεις στο Musikverein, το οποίο αποτελεί το Μέγαρο Μουσικής της πόλης. Για να κατανοήσουμε το επίπεδο της κουλτούρας των Βιεννέζων αρκεί να σκεφτούμε πως η αυστριακή πρωτεύουσα, με περίπου 2.000.000 πληθυσμό συντηρεί τρεις όπερες, με σχεδόν καθημερινές παραστάσεις, ενώ πραγματοποιούνται δεκάδες συναυλίες ανά εβδομάδα σε χώρους εκδηλώσεων .
Τα ισχυρά σημεία του τομέα των τεχνών του θεάματος στη Βιέννη βασίζονται στη διεθνή φήμη και την υψηλή θεατρική εκπαίδευση. Ο σύγχρονος χορός έχει καθιερωθεί συνδυαζόμενος με υποδομές που δημιουργήθηκαν με τα φεστιβάλ χορού και την TanzQuartier ενώ βασικός δημιουργικός χώρος το Μέγαρο Μουσικής με τις αίθουσές του να μετατρέπονται σε αίθουσες χορού κλασικής μουσικής και τζαζ ., Οι αδυναμίες εντοπίζονται στην έλλειψη της προβολής της πόλης ως τόπου για τις καινοτομικές θεατρικές παραγωγές .
Ένα από τα βασικά σημεία δημιουργικής ανάπτυξης της πόλης και σημείο προσέλκυσης χιλιάδων επισκεπτών είναι η Ακαδημία καλών τεχνών. Εκεί παρουσιάζονται έργα δημιουργικών καλλιτεχνών. Ακόμα και οι βιβλιοθήκες της με τα αναρίθμητα βιβλία, αποτελούν ένα σημείο επίσκεψης (topsightseeing, 2010). Σε σχέση τώρα με τις εκατοντάδες γκαλερί που βρίσκονται στη πόλη, ο δήμος τις έχει χωροθετήσει με τέτοιο τρόπο στον αστικό ιστό, ώστε να είναι προσβάσιμες στο ευρύ κοινό. Ουσιαστικά βρίσκονται όλες συγκεντρωμένες στους δρόμους Eschenbachgasse και Schleifmuhlgasse. Η ίδια η ρυμοτομία της πόλης προσφέρει τη δυνατότητα στον καθένα να επισκεφτεί διαφορετικά είδη τέχνης ανάλογα με την περιοχή που επιλέγει να περιηγηθεί.
Ως σημαντικό πλεονέκτημα για την πόλη εμφανίζεται η βιομηχανία μόδας που βασίζεται στις ευέλικτες δομές των μικρών γραφείων. Η μόδα αποτελεί ένα δημιουργικό μέσο ανάπτυξης της πόλης, με βασική εστία τον πεζόδρομο Karntner Stra?e, τον πιο εμπορικό δρόμο της πόλης και το κράτος να χρηματοδοτεί τις νέες και δημιουργικές εταιρίες . Στην πόλη διοργανώνεται η Εβδομάδα Μόδας, ώστε οι επισκέπτες να γνωρίσουν την πολύπλευρη δημιουργική εργασία στα έπιπλα και το βιομηχανικό σχέδιο. Ο σχεδιασμός που πραγματοποιείται στη διάρκεια της εκδήλωσης αποτελεί σημαντικό τομέα για την παραγωγή πολιτισμού: η αισθητική επηρεάζει την καθημερινή ζωή και τις καταναλωτικές συνήθειες ενώ διαμορφώνει υλικό πολιτισμό. Η πολιτιστική αυτή εκδήλωση δεν έχει επομένως, το χαρακτήρα μιας εμπορικής έκθεσης, αλλά αντίθετα συνδυάζει το «διεθνές και το τοπικό», με στόχο να αποκαλύψει δημιουργικές και παραγωγικές διαδικασίες .
Αλλά και οι υπόλοιποι δημιουργικοί κλάδοι χαρακτηρίζονται και διαπνέονται από καινοτομία. Στον τομέα της διαφήμισης η βασική δυνατότητα έγκειται στο συνδυασμό της διαφήμισης με το σχεδιασμό και τη διαβούλευση, ενώ στη λογοτεχνία και τις εκδόσεις, ο κρατικός φορέας έχει επενδύσει σημαντικό τμήμα του ετήσιου προϋπολογισμού. Η γαστρονομία της περιοχής εξελίσσεται επίσης, σε τέχνη που ανθεί ενώ πολλοί νέοι επιχειρηματίες επενδύουν στην οινοπαραγωγή, κάνοντας τα καφέ, τα ζαχαροπλαστεία και τα εστιατόρια να αποτελούν χώρους δημιουργικής σκέψης και δημιουργικών δράσεων.
Στα πλαίσια ενίσχυσης του δημιουργικού χαρακτήρα του αστικού κέντρου, το πρόγραμμα «Βιώσιμη Εργασία και Απασχόληση στις δημιουργικές βιομηχανίες της Βιέννης» του 2004 συγκρίνει τους δυναμικούς κλάδους (διαφήμιση, αρχιτεκτονική, σχέδιο, μόδα, βίντεο και πολυμέσα) και χρηματοδοτεί έργα και δράσεις ώστε να διευρυνθεί η επιστημονική βάση για τις δημιουργικές βιομηχανίες και να συμβάλει έτσι στην ενίσχυσή τους .
Βασικές προϋποθέσεις στη στροφή της στρατηγικής της πόλης προς την καινοτομία και τις πολιτιστικές δραστηριότητες είναι η γνώση και η επικράτηση αξιών κοινωνικής διαφορετικότητας, απαιτώντας άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Η εκπαίδευση σε πανεπιστήμια αποτελεί κεντρικό παράγοντα για την παραγωγή δημιουργικού δυναμικού στον τομέα των δημιουργικών βιομηχανιών. Το Πρόγραμμα Πανεπιστημιακών Υποδομών απευθύνεται σε εννέα πανεπιστήμια της Βιέννης, στοχεύοντας την ενίσχυση και την προβολή τους ως χώρους για έρευνα, διδασκαλία και ανάπτυξη τεχνών. Η σχετική έκθεση του 2002, αναφέρεται σε 8.500 απόφοιτους για την ακαδημαϊκή χρονιά 2000 - 2001. Με γνώμονα το European Cities Marketing, το κύριο δίκτυο στο οποίο συμμετέχουν  περισσότερες από 100 μεγάλες πόλεις σε 32 χώρες, με στόχο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, τα πανεπιστήμια ECM και MODUL συνεργάζονται στον τομέα του τουρισμού και της φιλοξενίας . Επιπλέον, η Βιέννη έχει ένα μεγάλο μέρος ερευνητικών δυνατοτήτων στο πλαίσιο των δημιουργικών κλάδων και όχι απαραίτητα μόνο από τα πανεπιστήμια, αλλά και από 156 ερευνητικά ιδρύματα, καταγεγραμμένα από το σχέδιο ελέγχου της έρευνας που ανατέθηκε στο Vienna Science and Technology Fund.

Η εγκατάσταση της πλειοψηφίας δημιουργικών ανθρώπων και νέων επιχειρηματιών εντοπίζεται στην αναπτυσσόμενη επιχειρηματικά περιοχή της Βιέννης που θεωρείται το 7ο διαμέρισμα. Νέοι σχεδιαστές έχουν ανοίξει καταστήματα με ρούχα και δραστηριοποιούνται στις 30 μπουτίκ που εντοπίζονται εκεί ενώ καλλιτέχνες παρουσιάζουν τα έργα τους στα καταστήματα με είδη τέχνης . Σε αυτή την περιοχή, τα έσοδα για τις τοπικές επιχειρήσεις είναι αξιόλογα και ενισχύονται κατά καιρούς από επισκέπτες λόγω του συνεδριακού τουρισμού καθώς σε συνεδριάσεις, παρουσιάσεις προϊόντων και ταξίδια κινήτρων, η μέση ημερήσια δαπάνη ανέρχεται σε περίπου 420 ευρώ ανά άτομο. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν από ICCA (International Congress and Convention Association), το 2009 η Βιέννη, για πέμπτη συνεχόμενη φορά, κατατάσσεται στην πρώτη θέση παγκοσμίως ως διεθνής προορισμός για συνεδριακό τουρισμό με 160 σχετικές εκδηλώσεις, ακολουθούμενη από τη Βαρκελώνη (135 εκδηλώσεις) και το Παρίσι (131 εκδηλώσεις) .
Αστικό Μάρκετινγκ
Στη Βιέννη καταγράφηκαν περίπου 9,8 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις, κατά το 2009 (7.900.000 οφείλονται σε επισκέπτες από το εξωτερικό) ενώ οικονομικές έρευνες υπολογίζουν ότι η ετήσια προστιθέμενη αξία που παράγεται από τον τομέα αυτό ανέρχεται σε περίπου 3,6 δισ. ευρώ. Η προβολή και το μάρκετινγκ κατά συνέπεια μπορούν να αποφέρουν ενδυνάμωση της επιτυχίας αυτής και περαιτέρω προβολή των δημιουργικών βιομηχανιών.
Σε συνεργασία με διάφορους εταίρους, το Τουριστικό Γραφείο της πόλης διεξάγει διαφήμιση στο εξωτερικό - κυρίως στις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και άλλες ασιατικές αγορές. Η Εφημερίδα της Βιέννης που εκδίδεται μια φορά το έτος, παρουσιάζει τουριστικά αξιοθέατα της πόλης σε έξι διαφορετικές γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά και Ιαπωνικά), ενώ χρησιμοποιούνται και σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα, αφίσες και ενημερωτικά φυλλάδια. Το Γραφείο branding και διαφήμισης καλλιεργεί παράλληλα, την εικόνα και το περιεχόμενο του προορισμού της Βιέννης για τη διεθνή ταξιδιωτική αγορά καθώς και για την εταιρική ταυτότητα της πόλης, ενισχύοντας την προβολή της Βιέννης, ως εμπορική τουριστική τοποθεσία .
Σημαντική προσπάθεια για το μάρκετινγκ με στόχο την κατανόηση και τη βίωση του χώρου από κατοίκους και επισκέπτες αποτέλεσε η έκδοση του "Urban Guide Vienna", πτυσσόμενου οδηγού αστικής τέχνης σε έντυπη μορφή. Περιλαμβάνει όλα τα γκράφιτι στην πόλη, ενδιαφέρουσες εκθέσεις και εκδηλώσεις σε δημόσιους χώρους για μια εναλλακτική περιήγηση αστικής τέχνης, σε συνδυασμό με τη χρήση της ποδηλατικής ζώνης 800 χλμ. .
Τελικά, η σημασία που δίνεται φαίνεται από το οικονομικό μερίδιο που λαμβάνουν οι προσπάθειες μάρκετινγκ από τον ετήσιο προϋπολογισμό. Πάνω από το 80% του προϋπολογισμού αυτού επενδύεται στη διαφήμιση, τις δημόσιες σχέσεις, την προώθηση πωλήσεων, την παραγωγή διαφημιστικού υλικού και την παροχή υπηρεσιών στους επισκέπτες. Τα έσοδα της πόλης για το 2010 είναι € 23.700.000, το 47% των οποίων προέρχονται από έναν τοπικό φόρο και το 22% από τα έσοδα του δήμου ενώ το υπόλοιπο ποσό από το Εμπορικό Επιμελητήριο της Βιέννης και χορηγούς .

@Η Χριστίνα Νικολακοπούλου είναι απόφοιτη του τμήματος Πολεοδομίας και χωροταξίας του Πολυτεχνείου του Βόλου.Σήμερα διαμένει στο Λονδίνο όπου κάνει μεταπτυχιακές σπουδές.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.