Η Αθήνα αποκτά μέτωπο Πολιτισμού - Ψυχαγωγίας

Ρέντζο Πιάνο

@Των Δημήτρη Ρηγόπουλου και Γιώργου Λιάλιου από την εφημερίδα Καθημερινή, 2 Ιουλίου 2011

Ηταν μια εβδομάδα γεμάτη συγκινήσεις αυτή που πέρασε για την Αθήνα. Πολύ δυσάρεστες, αλλά όχι μόνο. Σίγουρα έντονες.

Εντελώς συμπτωματικά η άφιξη του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο συνέπεσε με τα σοβαρά επεισόδια της περασμένης Τετάρτης. Από τη μια πλευρά η Αθήνα του σήμερα, πνιγμένη στους καπνούς, τα σπασμένα μάρμαρα, και τα δακρυγόνα. Και στο άλλο άκρο η Αθήνα του 2015 όπως την οραματίστηκαν χιλιάδες Αθηναίοι το απόγευμα των βίαιων επεισοδίων, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης των τελικών αρχιτεκτονικών σχεδίων του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στον παλιό Ιππόδρομο.

Μέσα από ένα σύντομο φιλμ γεμάτο εντυπωσιακές εικόνες του νέου πάρκου των 170 στρεμμάτων αλλά και των νέων εγκαταστάσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αυτό που πριν από λίγα χρόνια έμοιαζε με μακρινό όνειρο έγινε ξαφνικά άμεσο και χειροπιαστό.

Και το «όνειρο» δεν τελείωσε την Τετάρτη. Μια ημέρα μετά ο Ρέντσο Πιάνο παρουσίασε τα σχέδιά του για την ανάπλαση του φαληρικού όρμου. Σχέδια ρεαλιστικά, σε ανθρώπινη κλίμακα, με περιορισμένο τεχνικό αντικείμενο ώστε να είναι ευκολότερο να χρηματοδοτηθούν, άρα να υλοποιηθούν. Μια απέριττη προσέγγιση, που έχει στόχο να ενώσει και πάλι την Καλλιθέα και το Μοσχάτο με τη θάλασσα, να δημιουργήσει ένα ζωντανό πάρκο, να βάλει τον εγκαταλελειμμένο σήμερα φαληρικό όρμο στη ζωή της πόλης. «Δεν είμαι ονειροπόλος, ούτε παράφρων», είπε χαμογελώντας ο κ. Πιάνο. «Οσα σας παρουσιάζω σήμερα είναι απολύτως εφικτά».

Μεγαλύτερη αξία

Η συγκυρία μπορεί να μην είναι ευχάριστη, αλλά όπως είχε υποστηρίξει το πρωί της Τετάρτης μπροστά στους εκπροσώπους των μέσων μαζικής ενημέρωσης ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Νιάρχου, κ. Ανδρέας Δρακόπουλος, πολλά μεγάλα έργα υποδομής στην Ελλάδα του 19ου αιώνα υλοποιήθηκαν κάτω από επίσης δύσκολες (αν όχι πολύ δυσμενέστερες) συνθήκες, ενώ υπενθύμισε ότι ορισμένα μεγαλειώδη κατασκευαστικά εγχειρήματα στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια της Μεγάλης Υφεσης, στην επαύριο του κραχ του 1929. «Σήμερα έργα σαν κι αυτό που χρηματοδοτεί το Ιδρυμα Νιάρχου εδώ στην Αθήνα αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη αξία», ήταν το σχόλιο του Ρέντσο Πιάνο.

Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικό το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή που υλοποιείται;

Κατ’ αρχήν είναι η μεγαλύτερη αστική ανάπλαση μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και σίγουρα μια από τις σημαντικότερες στην ιστορία της σύγχρονης Αθήνας. Η χωροθέτηση του έργου πολύ κοντά στο παραλιακό μέτωπο επηρεάζει καταλυτικά τις εξελίξεις σε μια ευαίσθητη πολεοδομικά περιοχή του Λεκανοπεδίου, καθώς τίποτα δεν θα είναι ίδιο μετά την υλοποίηση μιας παρέμβασης αυτής της κλίμακας, με τα συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τους πολλαπλούς συμβολισμούς της ανάπτυξης ενός παράκτιου πάρκου 170 στρεμμάτων και των νέων, υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Σε συνδυασμό με τις δρομολογημένες παρεμβάσεις στην παραλιακή ζώνη της Καλλιθέας και του Μοσχάτου (προμελέτη πάλι του Ρέντσο Πιάνο, ξανά με χορηγία του Ιδρύματος Νιάρχου), συγκροτείται ένας συμπαγής μητροπολιτικός πόλος υψηλών προδιαγραφών ικανός να επιβάλλει μια νέα σχέση της πόλης με τη θάλασσά της.

Δεύτερον, για πρώτη φορά στην Αθήνα των τελευταίων 40 ετών επιχειρείται ένα τόσο φιλόδοξο πρόγραμμα αναβάθμισης δημόσιου χώρου. Μαζί με το Κέντρο Αθλησης και Αναψυχής του Δήμου Καλλιθέας που έχει ήδη αρχίσει να κατασκευάζεται δυτικά του ΚΠΙΣΝ (σε σχέδια Ρέντσο Πιάνο και δωρεά Ιδρυμα Νιάρχου), έχουμε να κάνουμε με μια μεγάλη έκταση 220 στρεμμάτων. Η βίαιη (εδώ με την πιο θετική έννοια) μεταμόρφωση ενός παραμελημένου αστικού χώρου δεν θα τονώσει μόνο την οικονομία της Αθήνας και της τοπικής κοινωνίας, αλλά θα αλλάξει την ψυχολογία μας και τον τρόπο που βλέπουμε την πόλη. Είναι πολύ πιθανό ο υψηλός πήχυς που τοποθέτησε το Ιδρυμα Νιάρχου να αποτελέσει θετικό «προηγούμενο» και οι απαιτήσεις μας να εξισωθούν με αυτές των υπόλοιπων Ευρωπαίων όσον αφορά τα χαρακτηριστικά ενός προηγμένου δημόσιου χώρου.

Τρίτον, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα. Η οικονομία. Στον σχετικό πίνακα που δημοσιεύει η «Κ», αποτυπώνονται με μεγαλύτερη λεπτομέρεια οι οικονομικές επιδράσεις του σχεδίου. Και, φυσικά, το αυτονόητο. Δύο από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς θεσμούς του νέου ελληνικού κράτους, η Εθνική Βιβλιοθήκη και η Εθνική Λυρική Σκηνή επιλύουν για το ορατό μέλλον το οξύ στεγαστικό τους πρόβλημα και έχουν μια μοναδική ευκαιρία για ένα πραγματικό άλμα στο μέλλον. Το αν θα την αξιοποιήσουν είναι ένα πολύ διαφορετικό κεφάλαιο. Το ευχόμαστε από την καρδιά μας.

«Ατμομηχανή» ανάπτυξης για τη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία

Tο Ιδρυμα Νιάρχου ανέθεσε στην εταιρεία BCG (Boston Consulting Group) τη μελέτη του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου του ΚΠΙΣΝ. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.

– Τα συνολικά οικονομικά οφέλη στην ακαθάριστη παραγωγή της ελληνικής οικονομίας από τη λειτουργία του ΚΠΙΣΝ και από τις δαπάνες των επισκεπτών του, αναμένεται να φτάσουν τα 160 εκατομμύρια ευρώ από τον πρώτο πλήρη χρόνο λειτουργίας του. Θα προστεθούν 1.600 θέσεις πλήρους απασχόλησης που απαιτούνται για την υποστήριξη αυτής της επιπλέον οικονομικής δραστηριότητας.

– Ως προς τα άμεσα οφέλη της επιπρόσθετης οικονομικής δραστηριότητας θα ανέλθουν στα 30 εκατ. ευρώ. Οι δαπάνες των επισκεπτών θα ενισχύσουν επιπλέον την οικονομική δραστηριότητα. Αν υπολογίζουμε ότι το ΚΠΙΣΝ θα μπορεί να προσελκύει περίπου 1,5 εκατ. επισκέπτες ετησίως, το άθροισμα του άμεσου τζίρου σε εστιατόρια, καταλύματα, καταστήματα, τοπικές μεταφορές, κλπ. αναμένεται να αγγίξει τα 40 εκατ. ευρώ.

– Σημαντικά οφέλη προκύπτουν και στη διάρκεια των κατασκευαστικών έργων. Αμεσα θα αποφέρει περίπου 340 εκατομμύρια στην οικονομική δραστηριότητα της Ελλάδας, ενώ η συνολική συνεισφορά (άμεσα, έμμεσα και επαγωγικά οφέλη) της κατασκευής του ΚΠΙΣΝ στην ελληνική οικονομία θα είναι περίπου ένα δισ. ευρώ. Από το τέλος του 2011, όταν προβλέπεται να ξεκινήσουν οι εργασίες, θα ανοίξουν εκατοντάδες νέες θέσεις εργασίας. Ετησίως θα απασχολούνται 1.500 έως και 2.400 άτομα.