Όταν τα πρώτα κύματα προβληματισμού υψώθηκαν στον ορίζοντα της κρίσης για την πορεία της οικονομίας, οι διακοπές και το ελληνικό καλοκαίρι άρχιζαν να ξεθωριάζουν στις ξαπλώστρες του εγχώριου τουρισμού. Μαζί τους αγκυροβόλησαν και τα ποσοστά υψηλής εποχικότητας του εισερχόμενου τουρισμού και η μειωμένη κίνηση των περιφερειακών αεροδρομίων, που υπερκάλυψαν τους charter-προγραμματισμούς και τις καθυστερημένες νομοθετικές ρυθμίσεις για το καθεστώς της κρουαζιέρας. Όλα αυτά με σαφές αντίκτυπο και στην κίνηση των αεροδρομίων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, παρά την αρχική θέληση να μετατραπούν σε City Break προορισμούς (σύμφωνα με την Τουριστική Στρατηγική 2011-2012).
Αν και ο κλάδος τουρισμού και ταξιδίων αναμενόταν να εμφανίσει σημαντική κάμψη, τελικώς αποδείχθηκε αρκετά ανθεκτικός απέναντι στις οικονομικές ανακατατάξεις και ευπροσάρμοστος στις αλλαγές του μακροπεριβάλλοντος, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Ωστόσο, (μόνος του) δεν στέκεται ικανός να αντισταθμίσει τις σημαντικές απώλειες που οφείλονται σε εγγενείς παθογένειες σε εθνικό επίπεδο και στην τροχιά ύφεσης, στην οποία πλέον εισέρχεται, όπως όλα δείχνουν, η παγκόσμια οικονομία. Έπειτα από αλλεπάλληλες Συνόδους Κορυφής σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ανεπίσημες επαφές κορυφαίων αξιωματούχων, είναι αξιοσημείωτη η χαλαρή δραστηριότητα που εμφανίζουν εντός του καλοκαιριού (σ.σ. και όσο γράφονται αυτές οι γραμμές) οι ελληνικοί και ευρωπαϊκοί γραφειοκρατικοί μηχανισμοί, που «πήραν άδεια» από την κρίση, με το ευρώ να είναι και αυτό «σε διακοπές».
Παρόλα αυτά, το τρέχον σκηνικό επιτάσσει ευελιξία και ταχύτητα κινήσεων, ώστε όλοι να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων σε ευρωπαϊκό, πολλώ δε μάλλον σε εθνικό επίπεδο, και να μην εφησυχάζουν. Η έκφραση "Noblesse Oblige!" της Γαλλικής Ακαδημίας (σ.σ. Dictionnaire de l'Academie francaise) συμπυκνώνει σε δύο λέξεις όλο το νόημα που αποδίδεται στην ανάληψη ευθυνών από τη θέση που ο καθένας κατέχει, εφόσον, φυσικά, επιθυμεί να τη διατηρήσει. Η παραπάνω έκφραση ερμηνεύει συνοπτικά το γεγονός ότι εάν οι Έλληνες δεν κατανοήσουν οι ίδιοι «ποια είναι πραγματικά η ταυτότητά τους», τότε κανείς άλλος δεν μπορεί να το κάνει για αυτούς.
Ακόμα περισσότερο, κανένα σχέδιο επικοινωνίας δεν έχει νόημα όταν το ίδιο το «προϊόν» δεν έχει σχεδιαστεί σωστά. Σύμφωνα με τον Anholt, το γνωστό «εξάγωνο» συνοψίζει τους τομείς-δράσεις της χώρας όπου θα έπρεπε να εστιάζονται οι προσπάθειες προς αναζήτηση «ταυτότητας» αυτή την περίοδο. Αν και καμία από τις διαστάσεις του Anholt δεν υπάρχει ανεξάρτητα και δεν λειτουργεί ανεπηρέαστα από τις υπόλοιπες, στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε ενδεικτικά και με τρόπο συνδυαστικό σε ορισμένες από αυτές.
Ακόμα περισσότερο, κανένα σχέδιο επικοινωνίας δεν έχει νόημα όταν το ίδιο το «προϊόν» δεν έχει σχεδιαστεί σωστά. Σύμφωνα με τον Anholt, το γνωστό «εξάγωνο» συνοψίζει τους τομείς-δράσεις της χώρας όπου θα έπρεπε να εστιάζονται οι προσπάθειες προς αναζήτηση «ταυτότητας» αυτή την περίοδο. Αν και καμία από τις διαστάσεις του Anholt δεν υπάρχει ανεξάρτητα και δεν λειτουργεί ανεπηρέαστα από τις υπόλοιπες, στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε ενδεικτικά και με τρόπο συνδυαστικό σε ορισμένες από αυτές.
Η εικόνα και το brand της Ελλάδας
Μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα, το 2004, η μεγάλη γιορτή των Ολυμπιακών Αγώνων δεν ήταν στο Λονδίνο αλλά στην Αθήνα. Ένας από τους βασικούς λόγους ήταν η επιθυμία να χρησιμοποιηθεί ένα τέτοιο Mega-event για την ανοικοδόμηση και ενίσχυση της εικόνας της Αθήνας και το χτίσιμο ενός εμπλουτισμένου brand για την πόλη και τη χώρα διεθνώς - με αναμενόμενα οφέλη και για τον τουρισμό ασφαλώς. Στην προσπάθεια αυτή, πολλά χρήματα και αρκετή προσπάθεια δαπανήθηκαν, για να παρουσιάζει, 8 χρόνια μετά, η πόλη (και κατ' επέκταση και η χώρα), τόσο διεθνώς όσο και σε τοπικό επίπεδο, την εικόνα που παρουσιάζουν και τα περισσότερα Ολυμπιακά ακίνητα, όπως αυτή εξελίχθηκε μόλις έσβησαν τα φώτα. Ως αντίδοτο στα προβλήματα του τουρισμού υιοθετήθηκε και φέτος, η γνωστή συνταγή της άμεσης συνταγογράφησης καταπραϋντικού με έμφαση στην αναζήτηση πτήσεων charter και τα μέσα προβολής της τελευταίας στιγμής. Γιατί αυτό που ζητείται - και από τους εταίρους μας και από μας - είναι άμεση ανακούφιση του πόνου και όχι αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος, μέσω μίας μακροπρόθεσμης στρατηγικής με συγκεκριμένα σχέδια δράσης.
Αν και η μακροχρόνια λήψη ασπιρίνης ή άλλου αναλγητικού όχι μόνο δεν δρα αλλά σταματά να είναι και ευεργετική, η στρατηγική της Ελλάδας στηρίζεται ακόμα στις αντανακλαστικές ενέργειες που συνηθιζόταν πάντα αντί για το σχεδιασμό με βάση την υπάρχουσα κατάσταση και τις εν δυνάμει αγορές. Σε κοινωνίες που δεν έχουν μάθει να σκέφτονται και να λειτουργούν «έξω από το κουτί», είναι πολύ δύσκολο να συνδυαστούν γνώσεις από διάφορα γνωστικά πεδία π.χ. έννοιες μάρκετινγκ σε γεωστρατηγικές αναλύσεις, στο πλαίσιο της γεωπολιτικής θέσης της χώρας. Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι δυνάμεις και οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές σε μια ανάλυση SWOT θα μπορούσαν να χαρτογραφήσουν το «γεωπολιτικό τοπίο», υποβοηθώντας το έργο σε επίπεδο διπλωματικών εξελίξεων.
Με μια γρήγορη ματιά στα τελευταία 30 χρόνια, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας ως σταθεροποιητικού παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης (ως «νησίδα» της ΕΕ στα «ασταθή» Βαλκάνια και στο μέσο τριών ηπείρων) εξαλείφονται σταδιακά έναντι νέων κρατών-παικτών στη διεθνή πολιτικοοικονομική σκακιέρα. Είτε πρόκειται για το χώρο του τουρισμού, της ενέργειας ή του πολιτισμού, το εθνικό προϊόν της γειτονιάς του "Balkan Express" και της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου δεν έχει αγγίξει τα επίπεδα ωριμότητας ως προς τον κύκλο ζωής του. Με άλλα λόγια, ο ανταγωνισμός σε Ευρωπαϊκό- περιφερειακό επίπεδο αυξήθηκε καθώς νέοι ενεργειακοί κόμβοι και τουριστικοί προορισμοί συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον και η Ελλάδα αδυνατεί ακόμα να καρπωθεί τις «γεωπολιτικές» ωφέλειες συμμετοχής της στην ΕΕ.
Η ελληνική οικονομία δεν κατάφερε να ελκύσει άμεσες ξένες επενδύσεις ή να διατηρήσει τις υφιστάμενες, όταν οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για εκείνη. Οι αναδυόμενες αγορές στην ευρύτερη περιοχή είναι πλέον γεγονός και η ταχύτητα με την οποία κινούνται (π.χ. περιοχή Δαλματίας, παράλια Δυτικής Τουρκίας κ.λπ.) είναι μεγαλύτερη από όση ίσως είχε αρχικά υπολογιστεί. Η ελληνική οικονομία πρέπει να αποφασίσει αν επιθυμεί να συνεχίσει απλά να ακολουθεί τα νέα δεδομένα ("follower") ή να προσαρμοστεί σε αυτά και να τα αποδεχτεί ώστε να προχωρήσει ("early adopter"). Η αποτελεσματικότητα όμως των δράσεων είναι άμεσα εξαρτημένη τόσο από τις συνθήκες του μακροπεριβάλλοντος όσο και από την αποφασιστικότητα όλων των εμπλεκομένων. Μέσα σε περίοδο κρίσης, το γν?θι σα?τόν και η εθνική εξωστρέφεια είναι παράγοντας sine qua non για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας... noblesse oblige!
Αν και η μακροχρόνια λήψη ασπιρίνης ή άλλου αναλγητικού όχι μόνο δεν δρα αλλά σταματά να είναι και ευεργετική, η στρατηγική της Ελλάδας στηρίζεται ακόμα στις αντανακλαστικές ενέργειες που συνηθιζόταν πάντα αντί για το σχεδιασμό με βάση την υπάρχουσα κατάσταση και τις εν δυνάμει αγορές. Σε κοινωνίες που δεν έχουν μάθει να σκέφτονται και να λειτουργούν «έξω από το κουτί», είναι πολύ δύσκολο να συνδυαστούν γνώσεις από διάφορα γνωστικά πεδία π.χ. έννοιες μάρκετινγκ σε γεωστρατηγικές αναλύσεις, στο πλαίσιο της γεωπολιτικής θέσης της χώρας. Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι δυνάμεις και οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι απειλές σε μια ανάλυση SWOT θα μπορούσαν να χαρτογραφήσουν το «γεωπολιτικό τοπίο», υποβοηθώντας το έργο σε επίπεδο διπλωματικών εξελίξεων.
Με μια γρήγορη ματιά στα τελευταία 30 χρόνια, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας ως σταθεροποιητικού παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης (ως «νησίδα» της ΕΕ στα «ασταθή» Βαλκάνια και στο μέσο τριών ηπείρων) εξαλείφονται σταδιακά έναντι νέων κρατών-παικτών στη διεθνή πολιτικοοικονομική σκακιέρα. Είτε πρόκειται για το χώρο του τουρισμού, της ενέργειας ή του πολιτισμού, το εθνικό προϊόν της γειτονιάς του "Balkan Express" και της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου δεν έχει αγγίξει τα επίπεδα ωριμότητας ως προς τον κύκλο ζωής του. Με άλλα λόγια, ο ανταγωνισμός σε Ευρωπαϊκό- περιφερειακό επίπεδο αυξήθηκε καθώς νέοι ενεργειακοί κόμβοι και τουριστικοί προορισμοί συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον και η Ελλάδα αδυνατεί ακόμα να καρπωθεί τις «γεωπολιτικές» ωφέλειες συμμετοχής της στην ΕΕ.
Η ελληνική οικονομία δεν κατάφερε να ελκύσει άμεσες ξένες επενδύσεις ή να διατηρήσει τις υφιστάμενες, όταν οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για εκείνη. Οι αναδυόμενες αγορές στην ευρύτερη περιοχή είναι πλέον γεγονός και η ταχύτητα με την οποία κινούνται (π.χ. περιοχή Δαλματίας, παράλια Δυτικής Τουρκίας κ.λπ.) είναι μεγαλύτερη από όση ίσως είχε αρχικά υπολογιστεί. Η ελληνική οικονομία πρέπει να αποφασίσει αν επιθυμεί να συνεχίσει απλά να ακολουθεί τα νέα δεδομένα ("follower") ή να προσαρμοστεί σε αυτά και να τα αποδεχτεί ώστε να προχωρήσει ("early adopter"). Η αποτελεσματικότητα όμως των δράσεων είναι άμεσα εξαρτημένη τόσο από τις συνθήκες του μακροπεριβάλλοντος όσο και από την αποφασιστικότητα όλων των εμπλεκομένων. Μέσα σε περίοδο κρίσης, το γν?θι σα?τόν και η εθνική εξωστρέφεια είναι παράγοντας sine qua non για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας... noblesse oblige!
Η πολιτιστική διπλωματία (Cultural Diplomacy)
Στην προσπάθεια επικοινωνίας της εικόνας του έθνους στο εξωτερικό, η διπλωματία παραδοσιακά διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο. Ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία αυτής της προσπάθειας αποτελεί η διάχυση στοιχείων κουλτούρας, ιδεών και αξιών του πολιτισμού ως παράδειγμα «ήπιας ισχύος» (soft power) έναντι της κατοχής ή ανάπτυξης στρατιωτικής ισχύος (hard power). Πρόκειται ουσιαστικά για την περίπτωση της πολιτιστικής διπλωματίας (cultural diplomacy), όπου η ανταλλαγή ιδεών, πληροφοριών και άλλων στοιχείων πολιτισμού μεταξύ των εθνών προάγει την αμοιβαία κατανόηση. Εν μέσω ισχυρών αλληλεξαρτήσεων μεταξύ των εθνών σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, η πολιτιστική διπλωματία αποκτά βαρύνουσα σημασία και ξεχωριστή θέση πλέον ανάμεσα στην παραδοσιακή, δημόσια διπλωματία (public diplomacy) και τη στρατιωτική ισχύ των κρατών.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της jazz και του rock'n'roll, στοιχεία μέσα από τα οποία η καπιταλιστική Δύση επιχειρούσε να κάνει γνωστές τις αρχές της «ελευθερίας» κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, με «πρεσβευτές» όπως οι Armstrong και οι Beatles. Σε αντιπαραβολή, η Σοβιετική Ένωση επεδίωκε να «επικοινωνήσει» στον υπόλοιπο κόσμο το προφίλ της μέσα από πολιτιστικά στοιχεία, όπως το μπαλέτο Bolshoi. Σήμερα, οι πόροι που δαπανώνται για την παρουσία του Βρετανικού Συμβουλίου σε χώρες εκτός Ηνωμένου Βασιλείου ή για τις πολυάριθμες εκδηλώσεις του Γαλλικού Ινστιτούτου σε διάφορες πόλεις ανά τον κόσμο, τα πολύγλωσσα προγράμματα της «Φωνής της Αμερικής» ή της Deutsche Welle, απορρέουν από τον προϋπολογισμό που διαθέτει η αντίστοιχη χώρα στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας που αναπτύσσει. Η Αμερικανική παρουσία στο Φεστιβάλ των Καννών και η αντίστοιχη Ευρωπαϊκή στα Όσκαρ, επομένως, δεν περνούν απαρατήρητες κάθε χρόνο κάτω από αυτό το πρίσμα.
Στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, για την περίπτωση της Ελλάδας, οι προσπάθειες που σχετίζονται με τη γειτονική Τουρκία. Εκεί ανάλογες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός κέντρου για τον Πολιτισμό και την Ελληνική Γλώσσα λαμβάνουν χώρα στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, με αφετηρία προσωπικές πρωτοβουλίες και άξονα ανάπτυξης την ιδιωτική στήριξη. Τη στιγμή που τα ποσοστά των Τούρκων τουριστών αυξάνονται και αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις προσπαθούν να κάνουν άνοιγμα στην τουρκική αγορά, η προσπάθεια για την πραγματοποίηση εκδηλώσεων προορισμένων να προάγουν τον τουρισμό, τον πολιτισμό και τα προϊόντα της κάθε περιφέρειας και δήμου της χώρας τείνει να κινηθεί σε αντίθετη κατεύθυνση από το τουριστικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται. Συνέπεια αυτής της αδυναμίας ή απροθυμίας συντονισμού και κινητοποίησης όσων περισσότερων ενδιαφερόμενων φορέων, οργανώσεων και επιχειρήσεων είναι ο περιορισμός των προσπαθειών που θα μπορούσαν να ωφελήσουν τις τοπικές κοινωνίες και να οδηγήσουν και στην υιοθέτηση pull στρατηγικών με άμεσο ή έμμεσο όφελος για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις. Σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου η εικόνα της Ελλάδας έχει πληγεί σημαντικά, ο σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στην παραδοσιακή και την πολιτιστική διπλωματία είναι περισσότερο από αναγκαίος προς αναζήτηση των στοιχείων πολιτισμού της χώρας και των «πρεσβευτών» της στο εξωτερικό. Η ανάλυση μάρκετινγκ σε αυτό το σημείο για την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό ίσως αναδείξει το πρόβλημα απουσίας «εξαγωγής» του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, την εμμονή στον «Ξένιο Δία» του τουρισμού και στο αθάνατο «Ολυμπιακό Πνεύμα» σε κάθε επόμενη λαμπαδηδρομία.
Η αδυναμία εμπλουτισμού του παραδοσιακού αρχαιοελληνικού πολιτιστικού προτύπου με στοιχεία από τη σύγχρονη Ελλάδα δεν συνάδει με μια χώρα που τοποθετεί τον εαυτό της (positioning) ως την «απαρχή του Δυτικού Πολιτισμού», εφόσον δυσκολεύεται να εμφανίσει η ίδια μια συνέχεια των στοιχείων αυτών στο χρόνο. Η πολιτισμική διαχείριση μια «χώρας-μουσείο» είναι αφεαυτής πολύπλοκη διαδικασία, ακόμα περισσότερο όταν αυτή πρέπει να συνδυαστεί με όλα όσα έχει να επιδείξει από τη σύγχρονη πλέον ιστορία της, καταβάλλοντας μάλιστα προσπάθειες να ισορροπήσει στο ασταθές περιβάλλον της οικονομικής ύφεσης. Noblesse oblige!
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της jazz και του rock'n'roll, στοιχεία μέσα από τα οποία η καπιταλιστική Δύση επιχειρούσε να κάνει γνωστές τις αρχές της «ελευθερίας» κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, με «πρεσβευτές» όπως οι Armstrong και οι Beatles. Σε αντιπαραβολή, η Σοβιετική Ένωση επεδίωκε να «επικοινωνήσει» στον υπόλοιπο κόσμο το προφίλ της μέσα από πολιτιστικά στοιχεία, όπως το μπαλέτο Bolshoi. Σήμερα, οι πόροι που δαπανώνται για την παρουσία του Βρετανικού Συμβουλίου σε χώρες εκτός Ηνωμένου Βασιλείου ή για τις πολυάριθμες εκδηλώσεις του Γαλλικού Ινστιτούτου σε διάφορες πόλεις ανά τον κόσμο, τα πολύγλωσσα προγράμματα της «Φωνής της Αμερικής» ή της Deutsche Welle, απορρέουν από τον προϋπολογισμό που διαθέτει η αντίστοιχη χώρα στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας που αναπτύσσει. Η Αμερικανική παρουσία στο Φεστιβάλ των Καννών και η αντίστοιχη Ευρωπαϊκή στα Όσκαρ, επομένως, δεν περνούν απαρατήρητες κάθε χρόνο κάτω από αυτό το πρίσμα.
Στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, για την περίπτωση της Ελλάδας, οι προσπάθειες που σχετίζονται με τη γειτονική Τουρκία. Εκεί ανάλογες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός κέντρου για τον Πολιτισμό και την Ελληνική Γλώσσα λαμβάνουν χώρα στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, με αφετηρία προσωπικές πρωτοβουλίες και άξονα ανάπτυξης την ιδιωτική στήριξη. Τη στιγμή που τα ποσοστά των Τούρκων τουριστών αυξάνονται και αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις προσπαθούν να κάνουν άνοιγμα στην τουρκική αγορά, η προσπάθεια για την πραγματοποίηση εκδηλώσεων προορισμένων να προάγουν τον τουρισμό, τον πολιτισμό και τα προϊόντα της κάθε περιφέρειας και δήμου της χώρας τείνει να κινηθεί σε αντίθετη κατεύθυνση από το τουριστικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται. Συνέπεια αυτής της αδυναμίας ή απροθυμίας συντονισμού και κινητοποίησης όσων περισσότερων ενδιαφερόμενων φορέων, οργανώσεων και επιχειρήσεων είναι ο περιορισμός των προσπαθειών που θα μπορούσαν να ωφελήσουν τις τοπικές κοινωνίες και να οδηγήσουν και στην υιοθέτηση pull στρατηγικών με άμεσο ή έμμεσο όφελος για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις. Σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου η εικόνα της Ελλάδας έχει πληγεί σημαντικά, ο σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στην παραδοσιακή και την πολιτιστική διπλωματία είναι περισσότερο από αναγκαίος προς αναζήτηση των στοιχείων πολιτισμού της χώρας και των «πρεσβευτών» της στο εξωτερικό. Η ανάλυση μάρκετινγκ σε αυτό το σημείο για την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό ίσως αναδείξει το πρόβλημα απουσίας «εξαγωγής» του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, την εμμονή στον «Ξένιο Δία» του τουρισμού και στο αθάνατο «Ολυμπιακό Πνεύμα» σε κάθε επόμενη λαμπαδηδρομία.
Η αδυναμία εμπλουτισμού του παραδοσιακού αρχαιοελληνικού πολιτιστικού προτύπου με στοιχεία από τη σύγχρονη Ελλάδα δεν συνάδει με μια χώρα που τοποθετεί τον εαυτό της (positioning) ως την «απαρχή του Δυτικού Πολιτισμού», εφόσον δυσκολεύεται να εμφανίσει η ίδια μια συνέχεια των στοιχείων αυτών στο χρόνο. Η πολιτισμική διαχείριση μια «χώρας-μουσείο» είναι αφεαυτής πολύπλοκη διαδικασία, ακόμα περισσότερο όταν αυτή πρέπει να συνδυαστεί με όλα όσα έχει να επιδείξει από τη σύγχρονη πλέον ιστορία της, καταβάλλοντας μάλιστα προσπάθειες να ισορροπήσει στο ασταθές περιβάλλον της οικονομικής ύφεσης. Noblesse oblige!
Ο παράγοντας άνθρωπος (people)
Στον αντίποδα όλων αυτών, σχετικές προτάσεις έγιναν στο 3ο Θερινό Σχολείο Τουρισμού (3rd Tourism Summer School http://tourismsummerschool. org) το οποίο διοργανώθηκε με τη στρατηγική συνεργασία του Πανεπιστημίου της Σμύρνης (Dokuz Eylul) και τη φετινή συνεργασία του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν από μαθητές πέντε εθνοτήτων, συνολικά, ήταν αποκαλυπτικά για έναν τόπο σαν την Ολυμπία (τόπος διεξαγωγής), με τη φιλοδοξία, η πρακτική αξιοποίησή τους να μην αποτελέσει ένα ακόμα ευχολόγιο στην ελπιδοφόρα λίστα που συντάσσεται από την τοπική κοινωνία, την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς. Ενδεικτικά, τα πούλμαν τουριστών με την ολιγόωρη παραμονή στην Ολυμπία «ζωντάνευαν» την ημέρα την περιοχή προερχόμενα από το λιμάνι του Κατακόλου, τη νύχτα όμως η πόλη έπεφτε σε περισυλλογή μόνο χάρη στις συζητήσεις των Ομάδων Εργασίας των φοιτητών, που συνδύαζαν εκπαίδευση και αναψυχή για μία εβδομάδα, αρχής γενομένης από την ημέρα έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου 2012. Και η ελληνική κρίση βρέθηκε στο επίκεντρο αναλύσεων και συζητήσεων κατά τη διάρκεια εμπειρικής διδασκαλίας και άλλων διαλέξεων.
Θεωρώντας δεδομένη την επιθυμία η Ελλάδα να διατηρήσει μία εικόνα που είχε αρχίσει να βελτιώνεται και μία θέση που μπορεί να της προσφέρει πολλά σε κάθε επίπεδο, στις συνεργασίες, ταξίδια και επαφές που καλλιεργήθηκαν το τελευταίο διάστημα σε Ρώμη, Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, Ρέθυμνο και Ολυμπία, το καλοκαίρι ζωγραφίστηκε με τα πιο διεθνή χρώματα, υψώθηκε σε ολυμπιακές σημαίες και πέρασε από κρίσεις ακαδημαϊκών περιοδικών με εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες και άξονα αναφοράς τον τουρισμό και τον πολιτισμό, την κρίση, τις ευκαιρίες, την πολιτιστική διπλωματία και τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Πρόκειται στην ουσία για ένα μόρφωμα εννοιών, οι οποίες, κατάλληλα συνδεδεμένες σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο, θα μπορούσαν να προσδώσουν μια νέα δυναμική στην πορεία της χώρας. Οι αριθμοί όμως δεν ευημερούν αν οι άνθρωποι δεν τους υποστηρίξουν και αντιστρόφως... noblesse oblige! Φιλοσοφικές διατυπώσεις κάνουν λόγο για μια κρίση βαθιά πολιτισμική, η οποία βρήκε την ελληνική κοινωνία εμφανώς αποδομημένη, απροετοίμαστη και με ελλιπή αντανακλαστικά.
Παράλληλα, η ίδια η ΕΕ καλείται να λάβει κρίσιμες αποφάσεις μέσα από μια σύγχυση γεωγραφίας και πολιτισμού. Η διευρυμένη ευρωπαϊκή οικογένεια δεν έχει γράψει ακόμα τη δική της κοινή ιστορία, εφόσον κοινές αξίες δεν έχουν εμπεδωθεί σε κάθε κράτος-μέλος. Όσο και αν η Γηραιά Ήπειρος καυχάται για την πολιτισμική της πολυμορφία και το ένδοξο παρελθόν της, οι αξίες της Μοντέρνας Ευρώπης δεν έχουν διεισδύσει σε θεσμούς και διαδικασίες. Αντίθετα, φαίνεται πως σταμάτησαν κάπου στις κάλπες των Ευρωεκλογών ή στις Συνόδους Κορυφής και τις συνεντεύξεις τύπου από Βρυξέλλες και Στρασβούργο. Είναι όμως στοιχεία που, σε καμία περίπτωση, δεν τυπώνονται σε χαρτονομίσματα του ευρώ. Εξάλλου, αποτελεί πρωτοτυπία στην παγκόσμια ιστορία η ύπαρξη νομίσματος χωρίς κράτος/χώρα να το υποστηρίξει, ενώ, έχει σαφώς υπάρξει κράτος/χώρα χωρίς αντίστοιχο νόμισμα στο παρελθόν. Μια συμφωνία με κοινά αποδεκτούς κανόνες και αρχές αποτελεί μια αναγκαία συνθήκη για την προσχώρηση σε μια νέα ομάδα κρατών, δεν είναι όμως και ικανή συνθήκη για την ουσιαστική «μετάλλαξη» της εκάστοτε κοινωνίας.
Η τεχνοκρατική άποψη εκσυγχρονισμού πρέπει να συμβαδίζει με το βαθμό αφομοίωσης αρχών, αξιών, πεποιθήσεων και παραδόσεων έτσι ώστε η αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία να βρουν έδαφος και να καρποφορήσουν, ειδικά σε μια πολιτισμικά ανομοιογενή Ευρώπη που, κατά βάθος, φιλοδοξεί να μετατραπεί σε κάτι παραπάνω από μία ενιαία οικονομική ζώνη. Η μελέτη στο χώρο προχωράει και οι εξελίξεις απαιτούν ακόμα περισσότερα από τον κάθε Έλληνα-Ευρωπαίο αναζητώντας τη ρότα πέρα από το «αθάνατο ελληνικό καλοκαίρι» - πολιτιστική διπλωματία, ευελιξία και κινητικότητα... noblesse oblige!
*
Ο Αντώνιος Α. Γιαννόπουλος είναι Υποψήφιος Διδάκτορας, Τμήμα Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών-ΑΣΟΕΕ, Μέλος Ακαδημαϊκής Επιτροπής Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Μεσογειακών Υποθέσεων (Institute of EuroMed Affairs-IEMA), Μέλος Επιτροπών Εμπειρογνωμόνων Erasmus-Mundus & Tempus, Ευρωπαϊκή Επιτροπή,2009-2013.
Η Στέλλα Κλάδου είναι Υποψήφια Διδάκτορας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Ε.Α.Π. - σε συνεργασία με University of Rome La Sappienza & Istanbul Bilgi University, Υπότροφος TUBITAK, Επιστημονική Συνεργάτης Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Μεσογειακών Υποθέσεων (Institute of EuroMed Affairs-IEMA).
Θεωρώντας δεδομένη την επιθυμία η Ελλάδα να διατηρήσει μία εικόνα που είχε αρχίσει να βελτιώνεται και μία θέση που μπορεί να της προσφέρει πολλά σε κάθε επίπεδο, στις συνεργασίες, ταξίδια και επαφές που καλλιεργήθηκαν το τελευταίο διάστημα σε Ρώμη, Κωνσταντινούπολη, Αθήνα, Ρέθυμνο και Ολυμπία, το καλοκαίρι ζωγραφίστηκε με τα πιο διεθνή χρώματα, υψώθηκε σε ολυμπιακές σημαίες και πέρασε από κρίσεις ακαδημαϊκών περιοδικών με εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες και άξονα αναφοράς τον τουρισμό και τον πολιτισμό, την κρίση, τις ευκαιρίες, την πολιτιστική διπλωματία και τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Πρόκειται στην ουσία για ένα μόρφωμα εννοιών, οι οποίες, κατάλληλα συνδεδεμένες σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο, θα μπορούσαν να προσδώσουν μια νέα δυναμική στην πορεία της χώρας. Οι αριθμοί όμως δεν ευημερούν αν οι άνθρωποι δεν τους υποστηρίξουν και αντιστρόφως... noblesse oblige! Φιλοσοφικές διατυπώσεις κάνουν λόγο για μια κρίση βαθιά πολιτισμική, η οποία βρήκε την ελληνική κοινωνία εμφανώς αποδομημένη, απροετοίμαστη και με ελλιπή αντανακλαστικά.
Παράλληλα, η ίδια η ΕΕ καλείται να λάβει κρίσιμες αποφάσεις μέσα από μια σύγχυση γεωγραφίας και πολιτισμού. Η διευρυμένη ευρωπαϊκή οικογένεια δεν έχει γράψει ακόμα τη δική της κοινή ιστορία, εφόσον κοινές αξίες δεν έχουν εμπεδωθεί σε κάθε κράτος-μέλος. Όσο και αν η Γηραιά Ήπειρος καυχάται για την πολιτισμική της πολυμορφία και το ένδοξο παρελθόν της, οι αξίες της Μοντέρνας Ευρώπης δεν έχουν διεισδύσει σε θεσμούς και διαδικασίες. Αντίθετα, φαίνεται πως σταμάτησαν κάπου στις κάλπες των Ευρωεκλογών ή στις Συνόδους Κορυφής και τις συνεντεύξεις τύπου από Βρυξέλλες και Στρασβούργο. Είναι όμως στοιχεία που, σε καμία περίπτωση, δεν τυπώνονται σε χαρτονομίσματα του ευρώ. Εξάλλου, αποτελεί πρωτοτυπία στην παγκόσμια ιστορία η ύπαρξη νομίσματος χωρίς κράτος/χώρα να το υποστηρίξει, ενώ, έχει σαφώς υπάρξει κράτος/χώρα χωρίς αντίστοιχο νόμισμα στο παρελθόν. Μια συμφωνία με κοινά αποδεκτούς κανόνες και αρχές αποτελεί μια αναγκαία συνθήκη για την προσχώρηση σε μια νέα ομάδα κρατών, δεν είναι όμως και ικανή συνθήκη για την ουσιαστική «μετάλλαξη» της εκάστοτε κοινωνίας.
Η τεχνοκρατική άποψη εκσυγχρονισμού πρέπει να συμβαδίζει με το βαθμό αφομοίωσης αρχών, αξιών, πεποιθήσεων και παραδόσεων έτσι ώστε η αμοιβαία κατανόηση και συνεργασία να βρουν έδαφος και να καρποφορήσουν, ειδικά σε μια πολιτισμικά ανομοιογενή Ευρώπη που, κατά βάθος, φιλοδοξεί να μετατραπεί σε κάτι παραπάνω από μία ενιαία οικονομική ζώνη. Η μελέτη στο χώρο προχωράει και οι εξελίξεις απαιτούν ακόμα περισσότερα από τον κάθε Έλληνα-Ευρωπαίο αναζητώντας τη ρότα πέρα από το «αθάνατο ελληνικό καλοκαίρι» - πολιτιστική διπλωματία, ευελιξία και κινητικότητα... noblesse oblige!
*
Ο Αντώνιος Α. Γιαννόπουλος είναι Υποψήφιος Διδάκτορας, Τμήμα Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών-ΑΣΟΕΕ, Μέλος Ακαδημαϊκής Επιτροπής Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Μεσογειακών Υποθέσεων (Institute of EuroMed Affairs-IEMA), Μέλος Επιτροπών Εμπειρογνωμόνων Erasmus-Mundus & Tempus, Ευρωπαϊκή Επιτροπή,2009-2013.
Η Στέλλα Κλάδου είναι Υποψήφια Διδάκτορας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Ε.Α.Π. - σε συνεργασία με University of Rome La Sappienza & Istanbul Bilgi University, Υπότροφος TUBITAK, Επιστημονική Συνεργάτης Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Μεσογειακών Υποθέσεων (Institute of EuroMed Affairs-IEMA).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.