#Α. Μπατή,Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
#Γ. Σταμπουλής, Λέκτορας, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
#Π. Σκάγιαννης, Καθηγητής, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Το πλαίσιο συγκρότησης της στρατηγικής διαδικασίας σχεδιασμού των πόλεων αφορά στην ενεργό διαμόρφωση ταυτότητας με σκοπό τη συμμετοχή στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Η συγκρότηση αυτή πρέπει να βασίζεται στη θεώρηση της δυναμικής βιώσιμης ανάπτυξης στη βάση ενδογενών διαδικασιών, λειτουργιών και πόρων, που ως όλον χαρακτηρίζουν και διαμορφώνουν την ταυτότητα της πόλης.
Η θεώρηση που υιοθετείται εδώ έχει ως αφετηρία την έννοια της δημιουργικής πόλης. Ως τέτοια, ορίζεται η προσέγγιση που διερευνά το πως οι άνθρωποι μπορούν (ατομικά και συλλογικά) να σκέπτονται, να σχεδιάζουν και να δρουν δημιουργικά μέσα στην πόλη. Η εργασία εστιάζεται στην πόλη του Βόλου: πως μπορεί να χαραχτεί μια βιώσιμη στρατηγική, αξιοποιώντας το ανθρώπινο δυναμικό της που ζει και δραστηριοποιείται σε αυτή; Πώς αντιλαμβάνονται το ρόλο τους οι δρώντες και πώς συμβάλλουν στη δημιουργική λειτουργία; Πώς η αντίληψή τους για την πόλη και οι νοοτροπίες λειτουργούν ως βάση ή ως φραγμοί στη δημιουργική δραστηριότητα; Τέλος, διερευνώνται πολιτικές και πρακτικές που μπορεί να συμβάλλουν στη θεσμική πύκνωση και λειτουργική αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της δημιουργικής πόλης.
1. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΠΟΛΗΣ
Η βιβλιογραφία για την ανάπτυξη στο πλαίσιο της πόλης έχει εστιάσει ιδιαίτερα κατά την τελευταία δεκαετία στη δημιουργικότητα ως ένα κρίσιμο παράγοντα βιώσιμης ανταγωνιστικής ανάπτυξης. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην ανάπτυξη μέρους της εργατικής τάξης σε δημιουργική τάξη, στο πλαίσιο μετάβασης στην οικονομία και κοινωνία έντασης γνώσης, μάθησης και δημιουργικότητας. Ο Florida (2002) στο βιβλίο του «The Rise of the Creative Class» θεμελιώνει το συσχετισμό αυτό, υποστηρίζοντας ότι οι επιτυχημένες - οικονομικά - πόλεις είναι αυτές που προσελκύουν δημιουργικούς ανθρώπους (όπως επιστήμονες, εφευρέτες, επιχειρηματίες, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, σχεδιαστές, συγγραφείς και καλλιτέχνες κάθε μορφής, Florida 2002: σελ.67-82). Για τον Florida οι εταιρίες ακολουθούν τους εργαζόμενους και ο λόγος που οι εργαζόμενοι εγκαθίστανται σε μια πόλη είναι γιατί η πόλη αυτή έχει μια πληθώρα επιλογών και δραστηριοτήτων.
Τα μέλη της δημιουργικής τάξης είναι η κύρια πηγή καινοτόμων ενεργειών και πολιτιστικού δυναμισμού στη σύγχρονη αστική κοινωνία: μέσα από την εργασία τους σχεδιάζουν, παράγουν και δημιουργούν νέα γνώση ή/και αξία. Καθώς χαρακτηρίζονται από - εν δυνάμει - υψηλή κινητικότητα, οι πόλεις μπαίνουν στο «παιχνίδι» του ανταγωνισμού, προκειμένου να προσελκύσουν και παράλληλα να διατηρήσουν και να αναπαράγουν δημιουργικό ανθρώπινο δυναμικό (Evans, 2009). Η δημιουργικότητα θεωρείται ο κρίσιμος οικονομικός πόρος, η ικανότητα να παράγουμε νέες ιδέες είναι αυτό που τελικά καθορίζει την οικονομία και το βιοτικό επίπεδο σε μια πόλη.
O Florida (2002: σελ.249-266) επισημαίνει ότι ε απλή συσσώρευση κεφαλαίου ή εξοπλισμού δεν αποτελεί ικανή συνθήκη ανάπτυξης: η αξιοποίηση και η ανάπτυξη της δημιουργικής τάξης προϋποθέτει τη συντονισμένη ανάπτυξη-συσσώρευση των τριών «Τ» τεχνολογίας, ταλέντου και ανοχής (Technology-Talent-Tolerance). Όπου υπάρχει συγκέντρωση δραστηριοτήτων έντασης δημιουργικότητας, ο τόπος θα είναι ελκυστικός σε άτομα υψηλής μόρφωσης και δεξιοτήτων. Το νέο στοιχείο που εισάγει είναι η έννοια της ανοχής. Η ανοχή είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ευημερία, καθώς σε έναν τόπο ο οποίος είναι ανοιχτός και ανεκτικός σε ποικίλες και διαφορετικές ομάδες ανθρώπων (μετανάστες, ομοφυλόφιλους, καλλιτέχνες (bohemians)) μπορεί να ευδοκιμήσει η παραγωγή και η δημιουργία νέων ιδεών (Florida, 2002: σελ.252-263).
Επομένως, μια πόλη πρέπει να έχει ελκυστική ποιότητα ζωής (Florida, 2002: σελ.258-260) για τη «δημιουργική τάξη». Το βασικό στοιχείο για την προσέλκυση και διατήρηση δημιουργικών ανθρώπων είναι η δημιουργία ενός ζωντανού - δυναμικού χώρου (vibrant place). Μια πόλη ανοιχτή στους ανθρώπους και στις αλλαγές. Δημιουργικές πόλεις είναι οι πόλεις όπου οι δημιουργικοί άνθρωποι επιθυμούν να ζήσουν, γιατί διαθέτουν υψηλή τεχνολογική υποδομή και ποιοτικό αστικό περιβάλλον.
2. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΤΑΞΗ ΣΕ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟ ΡΟΛΟ;
Στο πλαίσιο του τόπου, οι κοινωνικοί δρώντες αποτελούν το κλειδί για την αστική αναγέννηση και μέσω του δημιουργικού διαλόγου, της συνεργασίας και συλλογικότητας θα επιτευχθούν οι στόχοι της πόλης (Woolley, 2000). Τα μέλη πρέπει να ενθαρρύνονται και να εμπνέονται να αναπτύξουν κοινότητες (Freeman et al., 2004). Είναι κρίσιμο να υποκινηθούν, μέσω της ενθάρρυνσης της συνεργασίας στη συλλογική λήψη αποφάσεων και στην από κοινού ανάληψη υπευθυνοτήτων. Απαιτείται, συνεπώς, η συγκρότηση ενός στρατηγικού συστήματος διακυβέρνησης που θα ενδυναμώνει τις δυνατότητες και την ανεκτικότητα, την κοινωνική βιωσιμότητα μιας πόλης, την κοινωνική ενσωμάτωση, τη δυναμική ικανότητα μάθησης, και ένα όραμα που θα εξισορροπεί τα σημεία της διαφωνίας των εμπλεκομένων φορέων (Okano & Samson, 2010).
Οι πόλεις είναι κάτι περισσότερο από την συσσώρευση του κεφαλαίου και της εργασίας (εργατικού δυναμικού), είναι χώροι όπου πολλαπλές λειτουργίες (κοινωνικές, πολιτικές, πολιτιστικές) ευδοκιμούν (Hall, 1998 στο Scott, 2006). Κάθε πόλη συγκροτείται διαρκώς ως ένα σύστημα (εσωτερικών) αλληλεπιδράσεων, το οποίο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σύστημα πράξεων που δεσμεύει όλες τις πόλεις να είναι συνδεδεμένες σε ένα πλέγμα συμπληρωματικών και παράλληλα ανταγωνιστικών σχέσεων (Berry, 1964). Η αντίληψη του τόπου ως σύνολο εμφωλευμένων οικοσυστημάτων μπορεί να αποκτήσει λειτουργική αποτελεσματικότητα όταν αναλυθεί στη βάση των δραστηριοτήτων τις οποίες αναλαμβάνουν οι δρώντες, με βάση τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει. Στο χωρικό πλαίσιο του τόπου οι δρώντες μπορεί να συμμετέχουν σε περισσότερα του ενός οικοσυστήματα. Οι στρατηγικές επιλογές τους θα βασίζονται - σύμφωνα και με όσα αναλύθηκαν παραπάνω - στις προηγούμενες αποφάσεις τους και στις δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτές, αλλά και από τις επιλογές των υπολοίπων δρώντων, οι οποίοι επίσης δεσμεύονται από τις αντίστοιχες επιλογές.
Όπως έχουμε δείξει και στην περίπτωση των συστημάτων καινοτομίας (Stamboulis, 2007) η δυναμική των δεσμεύσεων των δρώντων μπορεί να αναλυθεί ως συνανταγωνιστικό παίγνιο. Για να αναλάβουν νέες δεσμεύσεις θα πρέπει να αναγνωρίζουν σημαντική πιθανή απόδοση. Αυτή θα εξαρτάται και από τις προσδοκίες που διαμορφώνουν σχετικά με τις αντίστοιχες δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν οι συνανταγωνιστές, οι οποίοι θα πρέπει να υπολογίζουν σε αντίστοιχα οφέλη από την -κοινή - δέσμευση. Σημαντική σε αυτό το πλαίσιο είναι και η δέσμευση που αναλαμβάνουν δημόσιοι φορείς, με την έμπρακτη υλοποίηση στρατηγικών επιλογών.
Συνολικά όμως, η νομιμοποίηση τόσο μακροπρόθεσμων δημόσιων επενδύσεων όσο και των ατομικών επιλογών των δρώντων στην κατεύθυνση συγκεκριμένης στρατηγικής δέσμευσης προκύπτει από την επένδυση σε - λιγότερο ή περισσότερο φιλόδοξα -οράματα, για την προοπτική και την επιδίωξη για τον τόπο. Η διαμόρφωση ισχυρών δεσμών και δέσμευσης των δρώντων ενισχύεται αποφασιστικά από την ύπαρξη ισχυρού οράματος για τον τόπο. Μια καλά σχεδιασμένη διαδικασία διαμόρφωσης του οράματος πρέπει να εξασφαλίσει τη συνοχή μεταξύ της εικόνας του τόπου, της κουλτούρας και των στρατηγικών δεσμεύσεων των δρώντων. Οι δρώντες πρέπει να «αναπτύξουν», να «επικοινωνήσουν» και να «εμπεδώσουν» στις ατομικές στρατηγικές τους το όραμα του τόπου και να εξασφαλίσουν ότι το όραμα και η επίδοση του τόπου αντικατοπτρίζεται σε αυτούς (Hankinson, 2007). Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εναρμόνιση των αξιών και των επιδιώξεων των δρώντων με την επιδιωκόμενη κουλτούρα του τόπου (Urde, 2003).
Η επιτυχία εξαρτάται από το βαθμό συμμετοχής των δρώντων της πόλης στο καθορισμό του κοινού οράματος για το μέλλον του τόπου, το οποίο - με τη σειρά του -είναι αποφασιστικό για την εναρμόνιση των στρατηγικών δράσεών τους. Το κοινό όραμα θα πρέπει να λειτουργεί ως μηχανισμός εστίασης για τη δέσμευση πόρων από τους εμπλεκόμενους φορείς, με στόχο την ανάπτυξη των δικών τους στρατηγικών, που μπορεί να μην είναι συντονισμένες, αλλά παραμένουν συμβιωτικές και λειτουργούν συνεκτικά στο συγκεκριμένο χωρικό πλαίσιο.
3. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Το ερώτημα είναι πώς αντιλαμβάνονται το ρόλο τους οι δρώντες και πώς συμβάλλουν στη δημιουργική λειτουργία της πόλης; Προς επίτευξη του στόχου της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της καινοτομίας, το εσωτερικό μάρκετινγκ αναγνωρίζεται ως σημαντικό εργαλείο ενεργοποίησης της διαδικασίας διαβούλευσης και κινητοποίησης των δρώντων στα πλαίσια διαμόρφωσης ενός κοινού οράματος.
Η έννοια του εσωτερικού μάρκετινγκ ξεκίνησε από τη δεκαετία του 80' και πρώτος ο Berry (1981) ανέλυσε πως η επιχείρηση πρέπει να συμπεριφέρεται τους εργαζομένους ως εσωτερικούς πελάτες και τις εργασίες τους ως προϊόντα, που ικανοποιούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες αυτών των εσωτερικών πελατών, ενώ ανταποκρίνονται στους στόχους της επιχείρησης. Οι Rafiq & Ahmed (2000) διεύρυναν την ιδέα του εσωτερικού μάρκετινγκ και την ορίζουν ως μια σχεδιασμένη προσπάθεια που χρησιμοποιεί προσέγγιση τύπου μάρκετινγκ για να ξεπεραστεί η οργανωσιακή αδράνεια στην αλλαγή και για να εναρμονίσει, κινητοποιήσει και συντονίσει τους εργαζομένους στις διαφορετικές λειτουργίες της επιχείρησης στην κατεύθυνση αποτελεσματικής υλοποίησης των στρατηγικών της εταιρίας και των τμημάτων ώστε να επιτευχθεί η ικανοποίηση των πελατών μέσω μιας διαδικασίας ανάπτυξης κινητοποιημένων και προσανατολισμένων στους πελάτες υπαλλήλων.
Ο ρόλος του εσωτερικού μάρκετινγκ στο πλαίσιο της λειτουργίας και του σχεδιασμού μιας πόλης συνίσταται ακριβώς στο εργαλειακό πλαίσιο που προσφέρει. Κινητοποιεί όλους τους εμπλεκόμενους συντελεστές για την από κοινού διαμόρφωση και την υλοποίηση του κοινού οράματος, χτίζοντας πάνω στην υφιστάμενη υποδομή και ξεπερνώντας τα εμπόδια και τις δυσκολίες. Όταν σπάσουν οι νοητικοί φραγμοί μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, τότε θα κατανοήσουν τη συμπεριφορά και τη νοοτροπία των άλλων δρώντων στις άλλες λειτουργίες του τόπου και έτσι θα αναπτυχθεί μια συνολικότερη εικόνα του χωρικού πλαισίου, δημιουργώντας σχέσεις εμπιστοσύνης.
4. ΒΟΛΟΣ: ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
Για την περίπτωση του Βόλου καταγράψαμε, μέσω προσωπικών συνεντεύξεων, τις απόψεις από άτομα που εκπροσωπούν φορείς και δρώντες με ουσιαστικό ρόλο σε ζητήματα τοπικής ανάπτυξης (Δημοτική Αρχή, Αναπτυξιακή Εταιρία, Πανεπιστήμιο, Σύνδεσμο Βιομηχανιών κοκ.). Ο Βόλος αποτελεί πόλη μέσου μεγέθους, τυχερή, που συνδυάζει όλους τους τομείς παραγωγής. Ωστόσο ο συγκερασμός όλων των δραστηριοτήτων αποτελεί και πλεονέκτημα αλλά και μειονέκτημα, διότι δεν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό στοιχείο στο οποίο θα μπορούσε να επικεντρωθεί και να εργασθεί συστηματικά και ολοκληρωτικά για να το αναδείξει. Ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος αντιφατικών στόχων και σχεδιασμών λήψης μη καθαρών αποφάσεων, δηλαδή συγκρούσεις δυνάμεων.
Από τις συνεντεύξεις προέκυψαν τα παρακάτω:
• Κυριαρχεί νοοτροπία κρατισμού και απουσία διάθεσης ανάληψης πρωτοβουλιών: προσδοκάται η πρωτοβουλία της κεντρικής διοίκησης στη διαδικασία αποφάσεων για δράσεις ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο. Επίσης η Δημοτική Αρχή θεωρείται ότι είναι ο φορέας που θα αναλάβει πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο.
• Οι δρώντες δεν έχουν σαφή και τεκμηριωμένη άποψη για τους υπολοίπους δρώντες στο σύστημα. Περιορίζονται στην επίρριψη ευθυνών σε ένα άγονο "blame-game" (φταίνε οι συντεχνίες, η γραφειοκρατία, τα συμφέροντα κοκ.).
• Οι απόψεις για την ανάπτυξη είναι αποσπασματικές, με έντονο το στοιχείο της συγκυρίας (νέες καλλιέργειες, ανανεώσιμες κοκ). Απουσιάζει η αξιολόγηση της ιστορικής πορείας της πόλης ως βιομηχανικό κέντρο, ενώ κυριαρχεί η λογική της προσοδοθηρίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την λογική ανάπτυξης τουριστικών υπηρεσιών σε έναν τόπο που δεν έχει αναπτύξει τουριστικό προϊόν ως προορισμός: μαρίνα, τουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός, κρουαζιερόπλοια κοκ.
• Έχει υποχωρήσει η παλιότερη «μόδα» περί καινοτομίας και γνώσης, που ενώ είχε πιο ουσιαστικό περιεχόμενο και ήταν κοντύτερα στους διεθνείς προβληματισμούς και τις εξελίξεις ήταν και δυσκολότερη στην εφαρμογή και - κυρίως - στην «εσωτερική πολιτική κατανάλωση».
Στη διαμόρφωση αυτής της «στάσιμης δυναμικής» κρίσιμο ρόλο διαδραματίζουν δύο κυρίως παράγοντες. Από τη μία είναι χαρακτηριστική η αμηχανία με την οποία αντιμετωπίζεται η κοινωνική και οικονομική δυναμική: ενώ είναι ορατό και σαφές ότι οι μέχρι σήμερα δυνάμεις δεν είναι σε θέση να διατηρήσουν τη δυναμική της πόλης, δεν αναγνωρίζονται ούτε αναζητούνται νέες κοινωνικές δυνάμεις που είτε θα μπολιάσουν τις υφιστάμενες δραστηριότητες είτε θα αναπτύξουν νέες, σε μια προοπτική μετασχηματισμού της τοπικής οικονομίας. Η άποψή μας είναι ότι - σύμφωνα και με τα όσα αναπτύχθηκαν στην αρχή του κειμένου - ο αναπτυξιακός σχεδιασμός πρέπει να εστιάσει στη συγκρότηση και ανάδειξη της δημιουργικής τάξης της πόλης.
Τούτο δεν περιορίζεται στο νέο μορφωμένο και δημιουργικό δυναμικό που προκύπτει είτε από το εκπαιδευτικό σύστημα είτε από τις αναζητήσεις (καλλιτεχνικές, οικολογικές, κοινωνικές κλπ) που αναδεικνύουν νέες δυνάμεις ατομικές και συλλογικές. Αφορά και στα άλλα δύο στοιχεία του τρίπτυχου του Florida, την τεχνολογική υποδομή και τις αντίστοιχες επενδύσεις καθώς και την οικοδόμηση μια πλουραλιστικής κουλτούρας και ταυτότητας που θα συνέχεται από αξίες και προοπτικές που θα ενισχύουν τόσο το δυναμισμό όσο και την ανοχή.
Ο δεύτερος ανασταλτικός παράγοντας - ο οποίος σχετίζεται με το ζήτημα της κουλτούρας που αναφέρθηκε πιο πάνω - συνοψίζεται στην αδυναμία συγκρότησης μιας πολιτικής διαδικασίας που θα υπερβαίνει την κληρονομιά της πολιτικής κουλτούρας που χαρακτηρίζεται από πελατειακές σχέσεις, διατήρηση ισορροπιών και κορπορατίστικη λειτουργία δίχως δυναμισμό. Η ρίζα του πολιτικού προβλήματος, ωστόσο δεν έγκειται στην απουσία λύσης όσο στην μέθοδο, την πολιτική διαδικασία αυτή καθεαυτή. Ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας άσκησης της πολιτικής - ακόμη και στο τοπικό επίπεδο -αποτρέπει την ενεργοποίηση νέων κοινωνικών υποκειμένων στην πολιτική διαδικασία. Τα εργαλεία και οι μέθοδοι του εσωτερικού μάρκετινγκ αποτελούν ακριβώς μια τέτοια εναλλακτική συμμετοχικού σχεδιασμού. Στόχος δεν είναι να «πουληθεί» ένα όραμα στους πολίτες, αλλά η συμμετοχική διαμόρφωση ενός οράματος στο οποίος παλιά και νέα κοινωνικά υποκείμενα θα αναγνωρίζουν ρόλους και συνέργιες, δίχως μερικότητες και φοβισμό.
5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η δημιουργική πόλη προϋποθέτει το νέο κοινωνικό υποκείμενο, τη δημιουργική τάξη. Αυτή συγκροτείται μέσω της διαδικασίας εξέλιξης της εργασίας όπως αυτή διαμορφώνεται στους νέους τρόπους παραγωγής που αναδύονται με την τεχνολογική εξέλιξη. Ο ρόλος της δημιουργικής τάξης δεν περιορίζεται στην πλήρωση των αναγκών των νέων «δημιουργικών/καινοτόμων» κλάδων. Παράγει και σημασιοδοτεί νέα νοήματα απαραίτητα για την συγκρότηση και αναπαραγωγή της. Η ανάπτυξή της συντελείται σε διαλεκτική σχέση με την παραγωγή του χώρου. Νέες απαιτήσεις στην παραγωγή ανατρέπουν τις κυρίαρχες σχέσεις θέτουν σε κίνηση διαδικασίες μετασχηματισμού σε όλες τις σφαίρες δραστηριότητας: οικονομία, κοινωνία, πολιτική.
Η διαδικασία διαμόρφωσης νέας αναπτυξιακής τροχιάς αναδεικνύει τη δημιουργική τάξη πρωταγωνιστή στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων και στη διαμόρφωσή της. Μέσα από τη δημιουργικότητα θα καθοριστούν στρατηγικές δράσεις και πολιτικές που θα αποφέρουν την αναδιαμόρφωση του αστικού ιστού. Επενδύοντας περισσότερο στον ανθρώπινο παράγοντα, δημιουργούνται οι βάσεις για την πόλη της μάθησης. Οι εμπλεκόμενοι φορείς χρειάζεται να επινοήσουν, να αναγνωρίζουν και να ενδυναμώσουν το ρόλο τους μέσα στη πόλη. Η δημιουργική τάξη μπορεί να αποτελέσει τον κρίσιμο δρώντα στη διαδικασία παραγωγής και συγκρότησης του (πολυσήμαντου) οράματος της πόλης, αξιοποιώντας μηχανισμούς και διαδικασίες που εστιάζουν στην αλληλεπίδραση, τη συμμετοχή και την ενδυνάμωση για μόχλευση των δυνατοτήτων των δρώντων.Το κρίσιμο θέμα, λοιπόν, στη δημιουργική οικονομία είναι η ικανότητα των φορέων να λειτουργήσουν με ένα ενιαίο συλλογικό-κοινωνικό πρότυπο, αξιοποιώντας τους εγχώριους πόρους και υποστηρίζοντας τις δημόσιες επενδύσεις σε κοινωνικές παροχές και υποδομές.
"Δεν είναι πλέον δυνατόν να ευδοκιμήσουν και να αναπτυχθούν οι πόλεις αξιοποιώντας και επιβραβεύοντας τα δημιουργικά ταλέντα της μειοψηφίας. Εάν θέλουμε πραγματική ευημερία σε μια πόλη, τότε ο καθένας πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στο σύστημα, απασχολώντας τους να προσθέτουν αξία στη δημιουργική εργασία" (Florida & Tinagli 2004).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.