Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 2013

Η εμπειρία χωροταξικού σχεδιασμού και περιφερειακής ανάπτυξης στην Κύπρο

#Σ. Μπαμπαλίκης
Η παρούσα εισήγηση εστιάζει στο χωροταξικό σχεδιασμό και αναπτυξιακό προγραμματισμό μικρής κλίμακας στην Κύπρο και στοχεύει στην εμπειρική παρουσίαση των ισχυόντων θεσμών και των υπαρχουσών διαδικασιών σχεδιασμού στο χώρο. Χρονικά αναφέρεται στην τελευταία 4ετία 2009-2012 και στην υλοποίηση του ΕΣΠΑ 2007-2013, ενώ θεματικά αναφέρεται στην Κυπριακή χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία και στις προδιαγραφές για την εκπόνηση Ρυθμιστικών Σχεδίων (ΡΣ) μικρής κλίμακας σε Κοινότητες της Κυπριακής Υπαίθρου. 
Η εισήγηση στοχεύει αφενός στη συγκριτική αξιολόγηση της ακολουθούμενης πολιτικής και πρακτικής στο σχεδιασμό του χώρου στην Ελλάδα και στην Κύπρο, και αφετέρου στην ανάδειξη των καλών πρακτικών και των δυνατοτήτων ανταλλαγής και μεταφοράς / αλληλοτροφοδότησης "μαθημάτων" μεταξύ των δύο χωρών.

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ & ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Στην Κύπρο η χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία διέπεται από τις πρόνοιες του Περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Ν. 91/72 (και τις μετέπειτα τροποποιήσεις του), ο οποίος σημειωτέον λόγω της ιδιαιτερότητας των γεγονότων του 1974 και της επακόλουθης περιόδου αστάθειας ενεργοποιήθηκε στην ουσία στη δεκαετία του '90. Ο Νόμος αυτός σε συνδυασμό με τον Περί Ρυθμίσεως Οδών και Οικοδομών Νόμο, ως ισχύει, προνοούν εν γένει για την εφαρμογή και τον έλεγχο της οικιστικής ανάπτυξης στην Κύπρο.
Ο περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Νόμος προβλέπει τη σύνταξη των ακόλουθων χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων (που για λόγους κατανόησης αντιπαραβάλλονται με τα αντίστοιχα ελληνικά):
i. Σχέδιο Ανάπτυξης για τη Νήσο (Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης)
ii. Τοπικά Σχέδια που αφορούν στον Πολεοδομικό Σχεδιασμό αστικών κυρίως περιοχών
και της ευρύτερης περιοχής τους (οιονεί ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ)
iii. Σχέδια Περιοχής που αφορούν στο λεπτομερή Πολεοδομικό Σχεδιασμό για
υποπεριοχές αστικών περιοχών (Πολεοδομικές Μελέτες), τα οποία δύνανται να
εξειδικευθούν με Ρυθμιστικά Σχέδια διάνοιξης οδών στις πολεοδομούμενες περιοχές (οιονεί, και εν μέρει, Πράξεις Εφαρμογής)

Στην έως τώρα εφαρμογή του Περί Πολ/μίας & Χωροταξίας Νόμου εντοπίζεται 'κενό': 
• Τόσο στα υπερκείμενα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού (Σχέδιο Ανάπτυξης Νήσου, κλπ) λόγω συγκεκριμένων γεωπολιτικών ιδιαιτεροτήτων (διχοτόμηση της Νήσου), ενώ κατά καιρούς γίνονται εξαγγελίες από το αρμόδιο Υπ. Εσωτερικών για την προώθηση είτε εθνικού ή Περιφερειακού (επίπεδο Επαρχίας) χωροταξικού σχεδιασμού, καθώς και τομεακών χωροταξικών σχεδίων, μέσα από την εκπόνηση σχετικών μελετών. Πάραυτα μέχρι σήμερα δεν έχει προκηρυχθεί καμία σχετική μελέτη. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί και η δυσμενής παρούσα συγκυρία, ήτοι αφενός το σοβαρό ατύχημα στη Νήσο το καλοκαίρι του 2011 (έκρηξη στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί και καταστροφή του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού Βασιλικού) που ανέτρεψε σε σημαντικό βαθμό τους κυβερνητικούς προγραμματισμούς, το πρόγραμμα κρατικών έργων και προϋπολογισμών κλπ, και αφετέρου η παγκόσμια οικονομική κρίση που έχει πλήξει και την Κύπρο.
• Όσο και σε υποκείμενα χωρικά επίπεδα λόγω μικρών κρίσιμων πληθυσμιακών μαζών κυρίως (Τοπικά Σχέδια και Σχέδια Περιοχής έχουν μόνο τα αστικά κέντρα Λευκωσίας, Λεμεσού, Πάφου, Λάρνακας με τις νεότερες τροποποιήσεις τους το 2011) ενώ οι εξωαστικές περιοχές διέπονται από τη γενικόλογη και σχετικά αναχρονιστική Δήλωση Πολιτικής -ΔΠ- (1996, αναθεώρηση 2008) και ορισμένες επικαιροποιήσεις / τροποποιήσεις αυτής ή και επιμέρους εξειδικεύσεις της σε υποπεριοχές (π.χ. Δήμος Παραλιμνίου και Λευκάρων, 2011). 

Σημειώνεται ωστόσο ότι στη ΔΠ για την Ύπαιθρο περιλαμβάνονται πρόνοιες που αφορούν στον καθορισμό χρήσεων γης (Πολεοδομικές Ζώνες) και, σε σχέση με τις ζώνες αυτές, καθορισμού επιτρεπόμενου ανώτατου ΣΔ, ανώτατου αριθμού ορόφων, ανώτατου ύψους και ανώτατου ποσοστού κάλυψης, με ισχύ σε όλη την επικράτεια της χώρας. Η ΔΠ περιέχει επιπλέον περιορισμούς και κατευθύνσεις προστασίας περιοχών φυσικού κάλλους, μνημείων, αξιόλογων παραδοσιακών οικισμών κλπ, που προσδιορίζονται είτε χωρικά (σε αφαιρετική ωστόσο κλίμακα) ή ονομαστικά σε επισυναπτόμενα Παραρτήματα του εγγράφου, καθώς και γενικές κατευθύνσεις για τη χωροθέτηση της βιομηχανίας, υποδομών, υπηρεσιών κλπ. Προκειμένου να καλυφθεί το παραπάνω «κενό» προκηρύχθηκαν, βάσει αναλυτικών και επαρκών προδιαγραφών, από το αρμόδιο Υπουργείο Εσωτερικών / Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, τρεις «γενιές» ΡΣ (σε συνέχεια μίας πρωταρχικής, πιλοτικής εφαρμογής, κατά την προγραμματική περίοδο 2004-2006) με στόχο την εκπόνηση ΡΣ - Σχεδίων Δράσης στην πλειοψηφία των Κοινοτήτων της Κυπριακής Υπαίθρου (συνολικά έως σήμερα έχουν εκπονηθεί ή βρίσκονται σε στάδιο εκπόνησης περίπου 150 ΡΣ, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 40% του συνολικού αριθμού Κοινοτήτων στην Κύπρο). Η εν λόγω προσπάθεια παραπέμπει συνειρμικά στην ΕΠΑ 82-84 στην Ελλάδα, ενώ στο σύγχρονο πλαίσιο, παραπέμπει στα ΓΠΣ / ΣΧΟΟΑΠ του Ν. 2508/1997, και δεδομένης και της διάστασης του αναπτυξιακού και επιχειρησιακού προγραμματισμού που έχουν τα εν λόγω Σχέδια, παραπέμπει και στα Επιχειρησιακά Προγράμματα των ΟΤΑ σε εφαρμογή του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και του Ν.3852/2010 (Πρόγραμμα «Καλλικράτης»).

3. ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ 
3.1 Μεθοδολογική προσέγγιση
Η μεθοδολογική προσέγγιση για την εκπόνηση των ΡΣ βασίστηκε σε δύο παράλληλα, αλληλοτροφοδοτούμενα και αλληλοσυμπληρούμενα επίπεδα, τα οποία υπαγορεύουν τους βασικούς άξονες για τη διάγνωση της υφιστάμενης κατάστασης, για την κατάρτιση του Σχεδίου και για τον προγραμματισμό της υλοποίησής του. 

Τα επίπεδα αυτά ήταν τα εξής: 
•S Το επίπεδο επιστημονικής ανάλυσης και τεκμηρίωσης μέσα από τη συνθετική εργασία της διεπιστημονικής Ομάδας Μελέτης, η οποία περιλαμβάνει έρευνα και εργασίες γραφείου και πεδίου (desk & field research), όπως στοιχεία ΟγΣΤΑΤ/ από Κεντρικές υπηρεσίες, βιβλιογραφία, μελέτες, νομοθεσία, κλπ, και 
•S Το κοινωνικοπολιτικό επίπεδο ανάλυσης και τεκμηρίωσης μέσω της διοργάνωσης ανοικτών πανκοινοτικών διαβουλεύσεων, συμπλήρωσης ερωτηματολογίων ομάδων στόχου (κατοίκων, εκπροσώπων οργανωμένων συνόλων) και της διεκπεραίωσης επιτόπιων ομάδων εργασίας και συζήτησης με εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας, προκειμένου να εκφράσουν οι κάτοικοι και οι τοπικοί «ιθύνοντες» τις ανάγκες της καθημερινότητας τους και τις σκέψεις τους για την ανάπτυξη της περιοχής τους.

Επισημαίνεται ότι δόθηκε οριζόντια κατά την εκπόνηση των ΡΣ ιδιαίτερη βαρύτητα στην προσέγγιση στο κοινωνικοπολιτικό επίπεδο και στις συμμετοχικές διαδικασίες, δεδομένου ότι η βιωσιμότητα και εφαρμοσιμότητα του ΡΣ θωρήθηκε εξ ορισμού άμεσα συνυφασμένη και εξαρτώμενη, αφενός από την εξασφάλιση της πολιτικής βούλησης και της ετοιμότητας και ύπαρξης δεξιοτήτων των στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης για την επιχειρησιακή εφαρμογή του ΡΣ, και αφετέρου από την αποδοχή και υποστήριξή του από την τοπική κοινωνία. Εξάλλου, η συμμετοχή κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων σε συνδυασμό με την «από κάτω προς τα πάνω» προσέγγιση (bottom-up approach) είναι ουσιαστικές συνιστώσες για το σχεδιασμό ενός προγραμματικού και επιχειρησιακού πλαισίου που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα τοπικά προβλήματα και εκφράζει τις τοπικές προσδοκίες, αγωνίες και ανάγκες.

Τα βήματα της μεθοδολογικής προσέγγισης αναφέρονται συνοπτικά παρακάτω:
Στο 1ο Βήμα διατυπώθηκε και υιοθετήθηκε το όραμα τοπικής ανάπτυξης
Στο 2ο Βήμα διατυπώθηκαν οι στόχοι και άξονες προτεραιότητας
Στο 3ο Βήμα καταρτίστηκαν οι παρεμβάσεις / δράσεις που εξειδικεύουν το όραμα και αντιστοιχίζονται στους άξονες προτεραιότητες
Στο 4ο Βήμα καθορίστηκαν τελικές λεπτομέρειες της επιχειρησιακής εφαρμογής του ΡΣ.

3.2 Περιγραφή εμπειρίας από την εκπόνηση ΡΣ στην Κύπρο μεταξύ 2009-2012

Η εμπειρία εκπόνησης των ΡΣ απορρέει από τρεις συμβάσεις στις δύο μεγαλύτερες επαρχίες της Κύπρου (Λευκωσίας, Λεμεσού). Τα ΡΣ άπτονται των θεματικών ενοτήτων «Χωροταξία» και «Περιφερειακή Ανάπτυξη» του 3ου Συνεδρίου, ως προς τα εξής σκέλη:
- των μικρότερου μεγέθους (τοπικών) χωρικών ενοτήτων - εφαρμόστηκαν στα επονομαζόμενα «Συμπλέγματα» μικρών πληθυσμιακά κοινοτήτων
- εύρεση και ανάδειξη των προσδιοριστικών παραγόντων της οικονομικής ανάπτυξης σε περιφερειακό και σε τοπικό επίπεδο - μεγάλη έμφαση στη συμμετοχή και διαβούλευση με την τοπική κοινωνία, κατάρτιση action plans εν είδει τεχνικών δελτίων έργων και υποέργων πνοής συνυφασμένων με το τοπικό όραμα, τις προτεραιότητες και τους προσδιορισθέντες αξιοποιήσιμους πόρους (πχ τοπόσημα, παραδοσιακές ασχολίες κλπ), με διερεύνηση της εφικτότητας υλοποίησης τους/των χρηματοδοτικών ευκαιριών
- χωρικές διαστάσεις των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας, της μετανάστευσης και των δημογραφικών μεταβολών - στα Σχέδια εξετάστηκαν ενδελεχώς ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες (μετανάστευση, πληθυσμιακή αποδυνάμωση κλπ)

Ειδικότερα, αφορούσαν σε 14 Κοινότητες με ικανοποιητική γεωγραφική διασπορά στην Κυπριακή ύπαιθρο, συνιστώντας 3 διακριτές χωρικές ενότητες με τα εξής χαρακτηριστικά:
I. μία χωρική υποενότητα (1) μικρών (<200 κατ.), φθινόντων πληθυσμιακά οικισμών στον ορεινό όγκο του Τροόδους στην κεντρική περιοχή της Νήσου, σε αναπτυξιακό μαρασμό αλλά με τάσεις ήπιας τουριστικής και παραθεριστικής ανάπτυξης (Κοινότητες Προδρόμου, Παλαιόμυλος, Καμιναριών, Τριών Ελιών, Αγίου Δημητρίου και Λεμύθου)
II. μία χωρική υποενότητα (2) μικρών και μεσαίων ημιορεινών οικισμών (200 - 1.000 κατ.), στην περιαστική περιοχή του αστικού κέντρου της Λεμεσού, σε εγγύτητα με μία από τις πλέον ανεπτυγμένες τουριστικά παράκτιες ζώνες της Κύπρου (Κοινότητες Αψιού, Παλώδιας, Σπιταλίου, Φασούλας και Μαθηκολώνης)
III. μία χωρική υποενότητα (3) δυναμικών και μεσαίων προς μεγάλου μεγέθους πεδινών οικισμών (500 - 2.000 κατ.), με χαρακτηριστικά ημιαστικών κέντρων στην προαστιακή περιοχή της πρωτεύουσας Λευκωσίας (Κοινότητες Εργάτες, Πέρα και Πολιτικό)


Τα βασικά αποτελέσματα των ΡΣ συνίστανται στα εξής:
Συλλέχθηκαν περίπου 300 εpωτηματολόγια ομάδων στόχου (κατοίκων, εκπροσώπων οpγανωμένων συνόλων), τα οποία υπήρξαν εξαιρετικά χρήσιμα για την καταγραφή και ιεράρχηση των σημαντικότερων προβλημάτων και αναγκών, την παράθεση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των περιοχών μελέτης και των προτεινόμενων παρεμβάσεων και δράσεων ανά θεματικό πεδίο (φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, τεχνικές και κοινωνικές υποδομές, ανάγκες οικιστικής ανάπτυξης και πολεοδομικής οργάνωσης κλπ)

Πραγματοποιήθηκαν περίπου 45 ανοικτές πανκοινοτικές διαβουλεύσεις, σε κάθε στάδιο του ΡΣ (και μάλιστα πριν την παράδοσή αυτού καθ' υπόδειξη της επιβλέπουσας αρχής), με εποπτικό υλικό για την παρουσίαση και συζήτηση επί των προτάσεων Πραγματοποιήθηκαν περίπου 30 συναντήσεις ομάδων εργασίας και συζήτησης με τις Κοινοτικές Αρχές, αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, συνδέσμους αποδήμων, Κρατικές Υπηρεσίες, για συλλογή στοιχείων και παρουσίαση / συζήτηση προτάσεων Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη διατήρηση/αποκατάσταση του παλιού οικιστικού πυρήνα, σαν μέσο προβολής και ανάδειξης της τοπικής ιστορίας και μνήμης, της πολιτιστικής παράδοσης και ταυτότητας. 
Σε αυτό το πλαίσιο απαιτήθηκε σε όλα τα ΡΣ η υποβολή:
- Καρτελών διατήρησης όλων των αξιόλογων κτηρίων του οικιστικού αποθέματος σε τυποποιημένες φόρμες που υποδείχθηκαν από το αρμόδιο Κλάδο Διατήρησης
- Αρχιτεκτονικά προσχέδια επιλεγμένων αναπλάσεων κτηρίων, λιθοστρώσεων σε σχέση με τις καταγραφείσες υπάρχουσες χρήσεις γης, παρεμβάσεις εξωραϊσμού και κατευθύνσεις απόκρυψης στοιχείων οπτικής όχλησης κλπ

Εξετάστηκαν ενδελεχώς ιδιαίτερες συνθήκες στις Κοινότητες όπου εκπονήθηκαν τα ΡΣ, και περιλήφθηκαν προτάσεις σε τοπικά ζητήματα, όπως ενδεικτικά: διακατοχή ιδιοκτησιών από Τουρκοκυπρίους στην Κοινότητα Φασούλας και εκτάσεις που διατίθενται για αυτοστέγαση προσφύγων (πχ Κοινότητες Μαθηκολώνης, Εργατών), πληθυσμιακός μαρασμός ειδικώς στις ορεινές Κοινότητες του Τροόδους με αλλαγή σύνθεσης πληθυσμού (οικονομικοί μετανάστες ως εργατικό δυναμικό και βοηθητικό προσωπικό σε φθίνοντες οικισμούς), προαστιοποίηση στις περιαστικές Κοινότητες στα βόρεια της Επαρχίας Λεμεσού και στα νοτιοδυτικά της Επαρχίας Λευκωσίας Προσδιορίστηκε ένας κορμός παρεμβάσεων ανά Κοινότητα και ανά ομάδα Κοινοτήτων του Συμπλέγματος που αφορούσε η εκάστοτε σύμβαση, όπως δικτυώσεις αξιόλογων φυσικών και πολιτιστικών πόρων σε διαδρομές «Φύσης και Πολιτισμού», δημιουργία θεματικών πόλων ανά ομάδα Κοινοτήτων, πχ εμπορικός και διοικητικός πόλος, πολιτιστικά δίπολα κοκ, προτάσεις για υποδομές και υπηρεσίες που μπορούν να καταστούν βιώσιμες σε υπερτοπικό χωρικό επίπεδο (διακοινοτικές) ώστε να εξασφαλιστούν κρίσιμες πληθυσμιακές μάζες εξυπηρέτησης κλπ Καταγράφηκαν οι δυνατότητες χρηματοδότησης έργων κατά την περίοδο της τελικής παράδοσης (Επιχ/κά Προγράμματα 2007-13, κίνητρα για αποκατάσταση διατηρητέων κτηρίων, επανάχρηση παραδοσιακών υλικών, μεταφορά συντελεστή δόμησης από διατηρητέα κτήρια σε καθορισμένους υποδοχείς εντός εγκεκριμένων Τοπικών Σχεδίων, κίνητρα εγκατάστασης νέων ζευγαριών σε μειονεκτικές περιοχές κλπ) Καθορίστηκε το σχήμα και οι λεπτομέρειες για την εφαρμογή των Σχεδίων με τη μορφή «Οδηγού Εφαρμογής», που περιελάμβανε οδηγίες για τη σύσταση ενός ενιαίου διακοινοτικού φορέα για την υλοποίηση των Σχεδίων (με προσδιορισμό υλικοτεχνικών αναγκών, προσλήψεις και προφίλ προσωπικού και συνεργατών, κλπ) και την κατάρτιση ενός καταλόγου έργων, παρεμβάσεων και δράσεων ανά θεματικό τομέα (Πολεοδομία, Αναπλάσεις, Δίκτυα, Κοινωφελείς λειτουργίες, Ιδιωτικά Επενδυτικά Σχέδια, κλπ), με ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, χρονικό προγραμματισμό, τιμές στόχου και μονάδας για την προεκτίμηση του κόστους, προδιαγραφές για την υλοποίηση έργων και παρεμβάσεων και πιθανές πηγής χρηματοδότησης κλπ, προκειμένου να διασφαλισθεί η επιχειρησιακή ετοιμότητα και υλοποιησιμότητα των ΡΣ.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ "ΜΑΘΗΜΑΤΑ" (TRANSFERRABLE RESULTS)
Συγκρίνοντας την ελληνική και κυπριακή πρακτική στο σχεδιασμό του χώρου, μέσα από την άνω περιγραφείσα εμπειρία, διαπιστώνονται ορισμένες βασικές ομοιότητες και διαφορές, αλλά και δυνατά σημεία / αδυναμίες που υπαγορεύουν, αναλόγως, τις δυνατότητες «μεταφοράς» καλών πρακτικών μεταξύ των δύο χωρών.

Ειδικότερα, στις βασικές ομοιότητες περιλαμβάνονται: 1/ τάση για εξάπλωση της οικιστικής ανάπτυξης σε βάρος άλλων χρήσεων και ιδιωτικά συμφέροντα στο σχεδιασμό του χώρου, 2/ προβλήματα στην εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδιασμού (περίκλειστες ζώνες χωρίς εφαρμογή ρυμοτομίας και άρα αδυναμία πολεοδόμησης).

Ωστόσο, βασικές διαφορές διαπιστώνονται στη «βαριά» νομοθεσία στην Ελλάδα (με τυπολατρία, γραφειοκρατία, σύγχυση αρμοδιοτήτων, αναντιστοιχία πολεοδομικών ρυθμίσεων και οικονομικών / αναπτυξιακών κινήτρων πχ θέσπιση ΖΕΕ και ΖΕΚ χωρίς όμως θέσπιση των σχετικών κινήτρων και εκτελεστικών ΚΥΑ, πολιτικής βούλησης κλπ). Στην Κύπρο αντίθετα εντοπίζεται μία απλότητα, αποτελεσματικότητα και αμεσότητα στο χωρικό σχεδιασμό καθώς υπάρχει η Δήλωση Πολιτικής με εξειδικεύσεις τοπικά και σχετικά «ελαφρύ» νομοθετικό τοπίο με ευχερή πρακτική εφαρμογή. Έτσι, στην Ελλάδα το πλαίσιο του σχεδιασμού στην κλίμακα των μικρών χωρικών ενοτήτων (ΓΠΣ - Πολεοδομική Μελέτη - Πράξη Εφαρμογής - ΠΔ χρήσεων γης) και ασάφειες στην ερμηνεία τους σε συνδυασμό με τον άτολμο και συχνά διασταλτικό χαρακτήρα ρυθμίσεων, οδηγούν σε καθυστερήσεις στην εφαρμογή του σχεδιασμού.

Τα δυνατά σημεία του σχεδιασμού του χώρου και της ανάπτυξης στην Κύπρο, που συνιστούν «μαθήματα» καλής πρακτικής για την Ελλάδα, περιλαμβάνουν τα εξής:
Α. Καθορισμένες πολεοδομικές ζώνες με οργανωμένο τρόπο και απλά χαρακτηριστικά, διακριτές συναρτήσει των κτηματολογικών τεμαχίων και ομογενοποιημένες σε όλη την Κυπριακή επικράτεια. Οι Πολεοδομικές Ζώνες στην Κύπρο διακρίνονται σε: οικιστικές, βιομηχανικές / βιοτεχνικές, ζώνες προστασίας (αρχαιολογικοί χώροι, χώροι φυσικής καλλονής, δάση, προστατευόμενα τοπία, γεωμορφώματα), γεωργικές, κτηνοτροφικές, παραθεριστικές και τουριστικές.
Στις 19/04/2012 αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών οι χάρτες -Αναθεώρησης Πολεοδομικών Ζωνών στις Επαρχίες Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου (αφορούν συνολικά σε 11 χωροταξικές περιοχές στις οποίες υποδιαιρούνται οι Επαρχίες της Κύπρου και στην αναθεώρηση Πολεοδομικών Ζωνών στα διοικητικά όρια 77 Κοινοτήτων, ενώ έπεται η δημοσίευση για τις υπόλοιπες μετά από διαδικασίες που διήρκησαν περίπου δύο χρόνια και περιελάμβαναν πανκοινοτικές συνελεύσεις, διαβουλεύσεις των Κοινοτικών Συμβουλίων με το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και τεχνική συμβουλευτική υποστήριξη). Επισημαίνεται ότι η αναθεώρηση των Πολεοδομικών Ζωνών, στόχευε από τη μία πλευρά στην κάλυψη των τωρινών αναγκών των Κοινοτήτων (οικιστικές επεκτάσεις, αλλαγές χρήσεων γης που εξέλειψε στο πέρασμα του χρόνου η ανάγκη ύπαρξής τους) και από την άλλη πλευρά στην επικαιροποίηση των χρήσεων γης βάσει νέων αναγκών.

Στο πλαίσιο της αναθεώρησης και κατά περίπτωση εξειδικεύθηκαν ορισμένες ή/και προστέθηκαν νέες, όπως μικτές ζώνες με επικρατούσα χρήση την κατοικία, ζώνες εμπορικών και συναφών δραστηριοτήτων και εμπορικοί άξονες, ζώνες «καλής γεωργικής γης», περιοχές εξειδικευμένων αναπτύξεων (π.χ. θεματικά πάρκα κλπ) οι οποίες αντιστοιχίζονται σε σχετικές πρόνοιες εγκεκριμένων Τοπικών Σχεδίων, ιδιαίτερα αν τα όρια τους γειτνιάζουν με τις εν λόγω Κοινότητες. Αυτό παραπέμπει μερικώς στον προωθούμενο στην Ελλάδα επαναπροσδιορισμό των κατηγοριών χρήσεων γης με το σχετικό Σχέδιο ΠΔ, ωστόσο καταδεικνύει μία πιο «ελαστική προσέγγιση» καθώς αξιοποιείται ο λεπτομερής σχεδιασμός στα αστικά κέντρα για κατευθύνσεις στα υποκείμενα, πχ το άνω παράδειγμα των εξειδικευμένων αναπτύξεων και η χωροθέτησή τους με την αναθεώρηση των ζωνών και κατά τα πρότυπα εγκεκριμένων Τοπικών Σχεδίων γειτονικών περιοχών.

Β. Ενημερωμένο κτηματολόγιο, «προίκα» της αγγλικής αποικιοκρατίας και διάθεση ψηφιακών κτηματογραφικών διαγραμμάτων και πινάκων. Ωστόσο, η ραγδαία οικιστική ανάπτυξη στην Κύπρο τις τελευταίες δεκαετίες, οδήγησε σε ελλιπείς εγγραφές τίτλων ιδιοκτησιών, πρόβλημα το οποίο η Κυπριακή Κυβέρνηση προσπάθησε πρόσφατα να αμβλύνει με τις προωθούμενες ρυθμίσεις για «Πολεοδομική αμνηστία» στο πλαίσιο των διατάξεων των Περί Πολεοδομίας & Χωροταξίας και Περί Ρυθμίσεως Οδών & Οικοδομών Νόμων. Το κτηματολόγιο προσφέρει μεταξύ άλλων τις ακόλουθες 2 χρήσιμες εφαρμογές:
Μηχανογραφημένα κτηματολογικά δεδομένα ανά ιδιοκτησία για διάφορες αυτοδιοικητικές χρήσεις (πχ είσπραξη τελών)
Πλήρης βάση δεδομένων με τις κυβερνητικές ιδιοκτησίες («χαλίτικες») που επιτρέπει την αξιοποίησή τους και την ευχερή χωροθέτηση απαραίτητων κοινόχρηστων χρήσεων / κοινωφελών λειτουργιών.

Γ. Εκτενείς τοπικές συμμετοχικές διαδικασίες για την εκπόνηση των ΡΣ που αποτέλεσε βασικό συμβατικό προαπαιτούμενο της Επιβ/σας Αρχής (εκθέσεις αναφορών με αναλυτική περιγραφή συμμετοχικών διαδικασιών που ακολουθήθηκαν) και για την τροποποίηση των πολεοδομικών ζωνών (πανκοινοτικές, δημοσίευση, ανάρτηση στο διαδίκτυο κλπ).
Οι αδυναμίες του χωρικού σχεδιασμού στην Κύπρο, για τις οποίες μπορούν να αντληθούν μαθήματα από την Ελληνική εμπειρία, συνίστανται στα εξής:
- Εμπόδιο στον πολεοδομικό σχεδιασμό συνιστούν οι ελλιπείς εγγραφές και διανοίξεις δρόμων και η απόδοση μέρους της ιδιοκτησίας για δημιουργία χώρων πρασίνου / ΚΧ.
- Κώλυμα στην ανάπτυξη, που είναι οξύτερο σε ορισμένες Κοινότητες, αποτελούν οι τουρκοκυπριακές ιδιοκτησίες και η αδυναμία συντήρησής τους, πιθανής αξιοποίησης και ενσωμάτωσης στον οικιστικό ιστό δεδομένου ότι παραμένουν κενές.
- Πρόβλημα αποτελεί η μη ακριβής οριοθέτηση των αρχαιολογικών χώρων. Τα αρχαιολογικά μνημεία διακρίνονται σε Α' και Β' Πίνακα προστασίας (αναλόγως του ιδιοκτησιακού καθεστώτος τους), ωστόσο η οριοθέτηση ζωνών προστασίας τους, και ακόμη των ίδιων χώρων, βρίσκεται σε εμβρυακό στάδιο.
- Έλλειμμα συνεργασίας αυτοδιοικητικών ενοτήτων στην Κύπρο, που επιδεινώνεται περαιτέρω καθώς η Κύπρος βρίσκεται ακόμη στο προ Καποδίστρια επίπεδο, όταν στην Ελλάδα έχουν τελεστεί δύο προγράμματα συγχωνεύσεων ΟΤΑ (ωστόσο υπάρχει μελέτη του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης για λογαριασμό του Υπουργείου Εσωτερικών με προτάσεις διοικητικής μεταρρύθμισης).

Πρόβλημα συνιστά ο μη δεσμευτικός χαρακτήρας των ΡΣ και η ασαφής εικόνα αναφορικά με τις διαθέσιμες χρηματοδοτήσεις και τους χρονικούς προγραμματισμούς για την υλοποίηση έργων από τους κρατικούς μηχανισμούς.

Έλλειμμα στα διαθέσιμα μεθοδολογικά εργαλεία. Στις προδιαγραφές εκπόνησης των ΡΣ (Τμ. Πολεοδομίας & Οικήσεως, 2009) θα πρέπει να επισημανθεί ότι σε διαδοχικές, μεταξύ διαγωνισμών, τροποποιήσεις, προστέθηκε ο έλεγχος χωρητικότητας οικιστικών υποδοχέων και επάρκειας κοινωνικών υποδομών στη βάση των εφαρμοζόμενων στα ελληνικά ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ πολεοδομικών σταθεροτύπων (ΦΕΚ 285 Δ704).

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.