Σάββατο 6 Απριλίου 2013

Πολιτιστικά Γεγονότα και Αστική Ανάπτυξη: Η περίπτωση του Καρναβαλιού της Ξάνθης

#Κωνσταντίνα Ντούμου
#Σαμαρέ Περδικογιάννη ,
#Ανδρεανή Ραχούτη,
#Αλκιβιάδης Ρέντζελος

Φοιτητές Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφ. Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 

 Η εργασία έγινε στο πλαίσιο του μαθήματος «Σχεδιασμός Τουρισμού και Ελεύθερου Χρόνου του 8ου εξαμήνου. Έχει ως αντικείμενο την ανάδειξη των πολιτιστικών εκδηλώσεων, και συγκεκριμένα του καρναβαλιού, της πόλης της Ξάνθης.
Το  γεγονός αυτό, αποτελεί έναν άξονα πολιτιστικού τουρισμού, στον οποίο εκτός από μία ευκαιρία ανακάλυψης του πολιτισμού και της επαφής με πληθυσμούς διαφορετικής κουλτούρας, αποτελεί σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί μία εν δυνάμει «βιομηχανία» ανάπτυξης. Σύμφωνα με έρευνες ο αριθμός των τουριστών που αναζητούν νέες πολιτιστικές διαδρομές – εμπειρίες κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού συνεχώς αυξάνεται. 
Οι επισκέπτες ευαισθητοποιούνται και μπορούν να εκτιμήσουν καλύτερα την πολιτιστική κληρονομιά της πόλης ή της χώρας που επισκέπτονται. Εκτός όμως από τους επισκέπτες, ευαισθητοποιούνται και οι ίδιοι οι κάτοικοι και οι υπεύθυνοι των χωρών υποδοχής, όπου ο μαζικός τουρισμός οδήγησε σε μερική καταστροφή σημαντικών ιστορικών πόλεων και μνημείων (Κότιος, 1998).

Η πόλη και πρωτεύουσα του νομού, με 50.000 κατοίκους, απέχει 738 χλμ. από την Αθήνα και 225 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Νέα πνοή έδωσαν οι φοιτητές του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ενώ ο καπνός συμβάλλει πάντα στην οικονομική ανάπτυξή της.
Πρώτη φορά αναφέρεται η θρακική πόλη Ξάνθεια από το γεωγράφο Στράβωνα τον 1ο αι π.Χ. To όνομά της το πήρε μάλλον από το θρακικό φύλο των Ξάνθων που ζούσαν στην περιοχή και τους μνημονεύει ο Εκαταίος (τέλος 6ου-αρχές 5ου αι. π.Χ.). Στα χρόνια αυτά πρέπει να είναι ένας μικρός αστικός οικισμός. Τo 1361 η πόλη πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο οικισμός ξεπέφτει και γίνεται ένα απλό καπνοχώρι με το όνομα Εσκιτζέ. Κέντρο της περιοχής είναι τώρα το Γενιτζέ (Γενισέα). H Ξάνθη αρχίζει να αναπτύσσεται και πάλι μετά τη δημιουργία του σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης το 1870. Το 1912 η πόλη καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους. Αποδόθηκε στην Ελλάδα μετά το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου (http://thesaurus.duth.gr).

Ο θεσμός του Καρναβαλιού της Ξάνθης
Ο θεσμός του καρναβαλιού ξεκίνησε το 1966. Μια ομάδα Ξανθιωτών, η Τοπική Επιτροπή Τουρισμού, με φαντασία, διάθεση και τόλμη προώθησε την ιδέα του γιατρού Στ. Στάθη για τη διεξαγωγή λαϊκών γιορτών στη διάρκεια της Αποκριάς. Ο στόχος ήταν η εθνική, πνευματική και πολιτιστική ανέλιξη του νομού Ξάνθης και παράλληλα η συμβολή στην οικονομία του τόπου. Έτσι οργανώθηκαν οι "Αποκριάτικες Θρακικές Γιορτές". Διήρκεσαν μια εβδομάδα (13 έως 20 Φεβρουαρίου 1966) και διεξήχθησαν στην κεντρική πλατεία, ενώ την τελευταία ημέρα πομπή αποκριάτικων αρμάτων διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Οι συμμετέχοντες και η οργανωτική επιτροπή προσπάθησαν να αναβιώσουν έθιμα της ίδιας της Ξάνθης, της Θράκης, αλλά και να ενσωματώσουν στη γιορτή ποντιακές και μικρασιατικές παραδόσεις.

Τα χρόνια 1978-1979 γίνεται μια προσπάθεια «παντρέματος» του παρελθόντος με το παρόν, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή συγκροτημάτων παραδοσιακών χορών, ελληνικών και ξένων, στην εμφάνιση φιλαρμονικών, χορωδιών, παραστάσεων καραγκιόζη και διοργάνωση εκθέσεων.

Το 1991 ο δήμος Ξάνθης, με δήμαρχο τον αείμνηστο Φίλιππο Αμοιρίδη και με τη συμμετοχή των πολιτιστικών συλλόγων, των φορέων της πόλης, των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, αναλαμβάνει τη διοργάνωση των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών με σκοπό τον συντονισμό και τον γενικότερο προγραμματισμό των εκδηλώσεων. Ιδρύονται ειδικοί τομείς οργάνωσης, δίνοντας νέες διαστάσεις στο θεσμό αλλά και σ’ όλη τη φιλοσοφία για τα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου. Η χρονική προετοιμασία μεγαλώνει, καθιερώνεται ο δεκαπενθήμερος εορτασμός, όπως επίσης και οι θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις με επώνυμους καλλιτέχνες, οι χοροί των συλλόγων. Εισάγονται το φαντασμαγορικό στοιχείο με την πολύχρωμη παρουσία ομάδων καρναβαλιστών – ιδιαίτερα στην παρέλαση της τελευταίας Κυριακής. Το στίγμα του ξανθιώτικου καρναβαλιού διατηρείται μέχρι και σήμερα με την είσοδο, όπως πάντα, του Θρακιώτη Καρνάβαλου κατά την έναρξη των γιορτών και το "Κόψιμο του Τζάρου" σε μια φαντασμαγορική εκδήλωση στο τέλος της Αποκριάς, που κάθε χρόνο αναβιώνει στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου (www.livepedia.gr).

Σήμερα η μεγάλη αυτή εκδήλωση δεν ξεχνά τις παραδόσεις, ωστόσο έχει προσαρμοστεί στα δεδομένα και στις απαιτήσεις της σημερινής εποχής. Επεξηγηματικά, στη πόλη λαμβάνουν χώρα πιο παραδοσιακές εκδηλώσεις όπως παντομίμα, η έναρξη και η λήξη του καρναβαλιού αλλά και δρώμενα όπως έκθεση καρναβαλικών στολών, δύο μεγάλες παρελάσεις και ο κρυμμένος θησαυρός (http://www.travelvoice.gr).

Το καρναβάλι της Ξάνθης εντάσσεται στη κατηγορία των μεγάλων διοργανώσεων που πραγματοποιούνται στη χώρα τη δεδομένη χρονική περίοδο. Πιο αναλυτικά, πρόκειται για εκδήλωση που διοργανώνεται και λαμβάνει χώρα για μικρή χρονική περίοδο και μόνο για μια φορά μέσα στο έτος. Ο χαρακτήρας της εκδήλωσης είναι καθαρά πολιτιστικός και αναμφισβήτητα διαθέτει αναγνωρισιμότητα και επισκεψιμότητα πανελλήνιας εμβέλειας. Πρόκειται για ένα γεγονός που αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της εικόνας και της τουριστικής και πολιτιστικής πολιτικής της πόλης της Ξάνθης (www.livepedia.gr).Δημιουργήθηκε σε μια εποχή αστικοποίησης και εκβιομηχάνισης – μια εποχή κρίσιμη σε θέματα οικονομικά, έχει διαγράψει μια πορεία πενήντα και πλέον ετών, που πέρασε ποικίλες φάσεις εξέλιξης και μετάλλαξης φθάνοντας έως τις μέρες μας.

Η σημασία του γεγονότος για την περιοχή και την οικονομία
Το Καρναβάλι της Ξάνθης σε συνδυασμό με τις Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές είναι γνωστό στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο και στο εξωτερικό ως ένα μεγάλο λαϊκό πανηγύρι με έμφαση στα τοπικά ήθη και έθιμα. Το Καρναβάλι της Ξάνθης αποτελεί υπόθεση του ντόπιου πληθυσμού, ο οποίος συμμετέχει είτε σε οργανωμένους συλλόγους είτε μεμονωμένα στη διοργάνωση της μεγάλης αυτής γιορτής. Βέβαια, το Καρναβάλι βρίσκεται σε δημιουργικό διάλογο με τα πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα ανάπτυξης της πόλης και η σύνδεση αυτή αποτελεί έναν τρόπο, ώστε να αναδειχθούν οι τοπικές και πολιτιστικές δυνάμεις και να συνδεθεί η γιορτή του Καρναβαλιού με σταθερές δομές καλλιτεχνικής παιδείας. 

Ταυτόχρονα, προωθείται ένα πρότυπο ενδογενούς πολιτιστικής ανάπτυξης το οποίο υποστηρίζει την αυτόχθονη παραγωγή πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών. Κάτι σημαντικό που έχει επιτύχει το Καρναβάλι είναι το ότι έχει καταστεί πεδίο συμμετοχής, συναυτουργίας και συνέργειας τοπικών δυνάμεων σε συνδυασμό και με συσσωματώσεις προερχόμενες όχι μόνο από άλλες περιοχές αλλά και από άλλες κουλτούρες. Σχολεία, εθνικοτοπικοί και εκπολιτιστικοί σύλλογοι, σύνδεσμοι, ομάδες, παρέες, δυνάμεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, φορείς της κεντρικής εξουσίας που συνεισφέρουν κυρίως σε οργανωτικά ζητήματα, τοπικές επιχειρήσεις και δυνάμεις της αγοράς συνθέτουν ένα αμάγαλμα το οποίο συμπράττει, συνυπάρχει και τελικά συνδιαμορφώνει το Καρναβάλι. 

Υπεύθυνοι για τη διοργάνωση των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών και για τις Εκδηλώσεις του Καρναβαλιού είναι η Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης Ξάνθης, το Κέντρο Πολιτισμού Δήμου Ξάνθης και οι πολυάριθμοι πολιτιστικοί σύλλογοι οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην πόλη. Οι τρεις αυτές οργανωμένες ομάδες συναποτελούν την Οργανωτική Επιτροπή του Καρναβαλιού. Η Δημοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης αποτελείται από εκπροσώπους του Δημοτικού Συμβουλίου και από καθολικά αποδεκτούς πολίτες με εξέχουσα θέση στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι είναι ομάδες πολιτών οι οποίες διοργανώνουν διάφορες εκδηλώσεις με σκοπό να συνδυάσουν το κέφι, τη διασκέδαση και το ξεφάντωμα με την τουριστική ανάδειξη της Ξάνθης, την προβολή της ιδιαίτερης πολυπολιτισμικής της ταυτότητας, της παράδοσης και της πολιτιστικής της κληρονομιάς. 

Πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις διοργανώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, και κυρίως  οι σύλλογοι δραστηριοποιούνται στις Γιορτές Παλιάς Πόλης οι οποίες λαμβάνουν χώρα την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου και οι σύλλογοι προσφέρουν σε κατοίκους και επισκέπτες κρασί και σουβλάκια, ώστε να συγκεντρωθεί το απαραίτητο χρηματικό ποσό το οποίο απαιτείται για τη δημιουργία των στολών και των αρμάτων της Καρναβαλικής παρέλασης. Τα μέλη των πολιτιστικών συλλόγων εργάζονται ως εθελοντές και κατ’ αυτό τον τρόπο μειώνονται τα λειτουργικά τους έξοδα. Ο αριθμός των πολιτιστικών συλλόγων της Ξάνθης ανέρχεται στους 34.

Τα έσοδα τα οποία αποφέρει το καρναβάλι της Ξάνθης στην πόλη είναι πολύ σημαντικά για όλη τη διάρκεια του χρόνου. Βέβαια, η οικονομική κρίση την οποία βιώνει η χώρα είχε αντίκτυπο και στα έσοδα του καρναβαλιού. Η επισκεψιμότητα στην πόλη και η πληρότητα των ξενοδοχείων μειώθηκαν κατά 40%, ενώ τα έσοδα των ιδιοκτητών χώρων εστίασης και κέντρων διασκέδασης μειώθηκαν κατά 50% σε σύγκριση με παλαιότερα έτη. Ο κύριος όγκος των επισκεπτών περιορίστηκε μόνο σε μία ημέρα, την Κυριακή. Χαρακτηριστικό της μειωμένης επισκεψιμότητας είναι ότι φέτος (2012) δεν άνοιξαν ξενοδοχεία και ξενώνες σε οικισμούς εκτός της πόλης της Ξάνθης, τα οποία παλαιότερα εμφάνιζαν πληρότητα 100% κατά την καρναβαλική περίοδο. 

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί, όμως, ότι η πτωτική τάση πλήττει κατά κύριο λόγο τις εκδηλώσεις Κρυμμένος Θησαυρός και Τσικνοπέμπτη και όχι τόσο τη μεγάλη Καρναβαλική Παρέλαση. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι το σύνολο σχεδόν των επισκεπτών του Ξανθιώτικου Καρναβαλιού είναι Έλληνες. Κατά την περίοδο του Καρναβαλιού η πόλη της Ξάνθης αποτελεί πόλο έλξης για τους βορειοελλαδίτες και όχι μόνο, καθώς οι εκδηλώσεις οι οποίες πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια συναγωνίζονται επάξια τις αντίστοιχες της Πάτρας. Παρόλα αυτά, οι οικονομικές επιπτώσεις που αποφέρει το Καρναβάλι εξακολουθούν να είναι υψίστης σημασίας για την τοπική κοινωνία. 

Το Ξανθιώτικο Καρναβάλι αποτελεί, εκτός από τη μεγαλύτερη διοργάνωση που γίνεται στην Ξάνθη και ουσιαστικά είναι μία μοναδική διαφήμιση για την πόλη, μία από τις σημαντικότερες οικονομικές πηγές για τους τοπικούς επιχειρηματίες κατά τη διάρκεια του χρόνου. Τα αποκριάτικα δρώμενα αποτελούν μία τονωτική ένεση για την τοπική οικονομία. Κατά τη διάρκεια του αποκριάτικου εικοσαημέρου συμμετέχουν περίπου 100.000 άτομα στις εκδηλώσεις με κορύφωση της επισκεψιμότητας το τελευταίο τριήμερο και, κυρίως, την τελευταία Κυριακή που λαμβάνει χώρα η μεγάλη Καρναβαλική Παρέλαση. Το γεγονός αυτό κινητοποιεί την τοπική αγορά και, ιδιαίτερα, τα κέντρα διασκέδασης, τα καφέ και τα εστιατόρια που έχουν να προσφέρουν αυξημένες υπηρεσίες στους επισκέπτες, αλλά και στους δημότες οι οποίοι μέσα στο εορταστικό κλίμα κυκλοφορούν περισσότερο από τον υπόλοιπο χρόνο στους χώρους αναψυχής. Εστιατόρια, μεζεδοπωλεία, μπαρ, καφέ και νυχτερινά κέντρα διασκέδασης της πόλης συμμετέχουν στη μεγάλη γιορτή οργανώνοντας μασκέ πάρτυ και άλλες αποκριάτικες εκδηλώσεις (happenings), για να είναι μέσα στο γενικότερο κλίμα. 

Εκτός από τους τομείς της εστίασης και της διασκέδασης, οι οποίοι συγκεντρώνουν αδιαμφισβήτητα τα μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη, υπάρχουν και άλλοι οικονομικοί τομείς οι οποίοι επωφελούνται σε μικρότερο βαθμό από το Ξανθιώτικο Καρναβάλι. Οι οικονομικοί τομείς οι οποίοι μπορούν να αναφερθούν είναι το εποχιακό εμπόριο, το λιανικό εμπόριο, η κοπτική-ραπτική & εμπορία υφασμάτων, η αγορά εμπορίας υλικών (ξυλεία, φελιζόλ, σοκολάτες, πυροτεχνήματα κτλ.), οι καλλιτεχνικές υπηρεσίες, η διαφήμιση και τα έντυπα υλικά, οι τοπικές μεταφορές. Το Καρναβάλι έχει άμεση συνάφεια και με την τοπική απασχόληση, καθώς κάθε χρόνο δημιουργούνται τουλάχιστον 200 θέσεις εποχικής εργασίας οι οποίες, συνήθως, καταλαμβάνονται από νεαρά ανειδίκευτα άτομα που αποτελούν το σκληρό πυρήνα της τοπικής ανεργίας. Το Καρναβάλι έχει, λοιπόν, τη δυνατότητα να επιφέρει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην τοπική ανάπτυξη. 

Καρναβάλι και οικονομική κρίση
Οι παράλληλες εκδηλώσεις οι οποίες πραγματοποιούνται και οι καλλιτέχνες που εμφανίζονται στα πλαίσια του καρναβαλιού χρηματοδοτούνται από το Δήμο Ξάνθης ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της περιόδου. Παλαιότερα το ποσό που διέθετε ο Δήμος κυμαινόταν από 200.000 ευρώ έως 600.000 ευρώ, ενώ το 2012 λόγω της οικονομικής κρίσης της χώρας περιορίστηκε στα 40.000 ευρώ, χωρίς ωστόσο σε καμία περίπτωση να υποβαθμιστεί η ποιότητα του καρναβαλιού σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη και χωρίς να μείνουν ανικανοποίητες οι προσδοκίες κατοίκων και επισκεπτών. Μάλιστα, αυξήθηκαν οι παράλληλες εκδηλώσεις, για να δοθεί μεγαλύτερη διάρκεια στην καρναβαλική περίοδο. Σε ότι αφορά στους συμμετέχοντες, οι καρναβαλιστές και η διοργανώτρια επιτροπή δεν πτοήθηκαν από την οικονομική κρίση και δεν έχασαν το κέφι τους, απεναντίας κατέστησαν την οικονομική κρίση το κεντρικό θέμα του Ξανθιώτικου Καρναβαλιού του 2012 χρησιμοποιώντας ως τίτλο των καρναβαλικών εκδηλώσεων την ατάκα «Τσίρκο η Ελλάς 2012».



Χωροταξική, Πολεοδομική σημασία και Μεταφορικές υποδομές
Η πόλη της Ξάνθης βρίσκεται στο κέντρο της αλυσίδας των αστικών κέντρων της βορειανατολικής Ελλάδας, που συγκροτούν ένα «δίκτυο» τόπων φορτισμένων με ιδιαίτερο φυσικό, οικολογικό, ιστορικό, αρχαιολογικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Για να γίνουμε πιο κατανοητοί,  μιλάμε για τον άξονα των αστικών κέντρων που αποτελεί ουσιαστικά και τον άξονα οδικής επικοινωνίας της χώρας με την Ανατολική Θράκη (Τουρκία) και τη Μαύρη Θάλασσα (Εύξειντος Πόντος) και μπορεί να θεωρηθεί τμήμα της ιστορικής οδού που συνδέει τη Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη με τα δυτικά παράλια της Βαλκανικής (Εγνατία-Νέα Εγνατία). Από τα άκρα του άξονα και κατά μήκος συγκεκριμένων κοιλάδων (Σέρρες – Στρυμώνας, Νέστος, Αλεξανδρούπολη - Έβρος) αναπτύσσονται οδικές συνδέσεις προς τη Βουλγαρία, τη βόρειο Βαλκανική και την κεντρική και ανατολική Ευρώπη αντίστοιχα.

Για το λόγο αυτό, το καρναβάλι της Ξάνθης δεν συγκεντρώνει τουριστικό ενδιαφέρον, μόνο από τους γύρω οικισμούς αλλά και από τις γείτονες χώρες (Βουλγαρία, Τουρκία, Μακεδονία) και επίσης από άλλες σημαντικές πόλεις της Βόρειας Ελλάδας. Η ευρύτερη περιοχή εκτείνεται στην παραλιακή ζώνη από την Καβάλα και την Κεραμωτή μέχρι τις παραλίες Μαγγάνων, Μυρωδάτου, Αβδήρων, Μάνδρας, Πόρτο Λάγους που σε συνδυασμό με την τουριστική ανάπτυξη στη Θάσο, ολοκληρώνουν έναν  χώρο σημαντικής τουριστικής ανάπτυξης.

Έχοντας μια χωροταξική θεώρηση της ευρύτερης περιοχής που μας ενδιαφέρει, παρατηρούμε πως οι βασικές υποδομές της ευρύτερης περιοχής είναι η Εγνατία οδός και οι κάθετοι άξονες σύνδεσης με Βουλγαρία που βρίσκονται σε εξέλιξη, τα δύο Αεροδρόμια «Καβάλας» και «Αλεξανδρούπολης», τα λιμάνια της Αλεξανδρούπολης, της Καβάλας και του Πόρτο Λάγος, οι ΒΙ.ΠΕ των αστικών κέντρων, τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας.
Έτσι, συμπεραίνουμε πως ο Δήμος Ξάνθης κατέχει μια κεντροβαρική θέση τόσο στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο, όσο και στο δίκτυο των αστικών κέντρων της ΑΜΘ, διαθέτοντας συγκριτικά πλεονεκτήματα αφού αποτελεί ένα ισχυρό εμπορικό, μεταποιητικό, πολιτιστικό και παραδοσιακό κέντρο, κέντρο ανάπτυξης εξειδικευμένων υπηρεσιών, πόλο έρευνας και καινοτομίας, εκμεταλλευόμενη την ύπαρξη της Πολυτεχνικής Σχολής του ΔΠΘ.

Όσον αφορά τώρα την επιρροή του Δ. Ξάνθης στους υπολοίπους οικισμούς της Περιφερειακής Ενότητάς του, η πόλη της Ξάνθης, συγκεντρώνει όλες τις υπηρεσίες και λειτουργίες ενός σύγχρονου κέντρου και εξυπηρετεί στον πληθυσμό όλου της Περιφερειακής Ενότητας. Υπηρεσίες Περιφερειακού και Νομαρχιακού επιπέδου, Τράπεζες, Εμπόριο, Υγεία αποτελούν την αιχμή, στην  περιοχή που μελετάμε (Καλεντζή, 2007).

Για μεταφορικά δίκτυα της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, ισχύουν τα εξής:
Το τοπικό ΚΤΕΛ περιλαμβάνει 68  υπεραστικά οχήματα και καλύπτει το εθνικό δίκτυο ικανοποιητικά. Τα 4 λεωφορεία είναι τουριστικά και αναλαμβάνουν εκδρομές κυρίως στο εξωτερικό. Ακόμη, υπάρχουν 11 αστικά οχήματα τα οποία καλύπτουν επαρκώς το τοπικό δίκτυο. Αξίζει να αναφέρουμε πως το Δ.Σ. του ΚΤΕΛ Αστικών γραμμών Ξάνθης επιθυμεί να αυξήσει την δυναμικότητά του σε οχήματα με την αγορά 5 καινούργιων mini-bus, με σκοπό τόσο την καλύτερη λειτουργία του ΚΤΕΛ Ξάνθης όσο και την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού.
Παρά την έλλειψη του σιδηροδρομικού δικτύου της περιοχής, γίνονται διαρκώς έργα για την βελτίωσή του μέσω κονδυλίων του Γ ΚΠΣ.

Με βάση τα όσα αναφέραμε, μπορούμε να πούμε πως το καρναβάλι της Ξάνθης, σε συνδυασμό με άλλες τοπικές γιορτές (π.χ Γιορτές Παλιάς Πόλης) αλλά και με την γεωγραφική θέση της πόλης, μπορεί να αποτελέσει δίαυλο οικονομικής και τουριστικής ανάπτυξης στην συγκεκριμένη ημερομηνία που λαμβάνει χώρα. Συνδυάζοντας ένα άριστο οδικό δίκτυο, περιλαμβάνοντας την Εγναντία Οδό, αλλά και αξιοποιώντας ένα καλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο, το γεγονός που μελετάμε, είναι σε θέση να φιλοξενεί πληθυσμό όχι μόνο από Ελληνικές πόλεις (Θεσσαλονίκη, Δράμα, Σέρρες, Κομμοτηνή, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη, κ.ά) αλλά και απ’ το εξωτερικό (Βουλγαρία, Τουρκία, κ.ά).

Περιβαλλοντική διάσταση
Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής από την άλλη αποτελεί  κυρίαρχο ζήτημα αναλύσεων σχετικά με την πολιτική και τα πρότυπα ανάπτυξης του τουρισμού. Στόχος της είναι η ανάπτυξη ενός προτύπου ισόρροπα στην τοπική-οικονομική-πολιτισμική και φυσικά περιβαλλοντική δομή της κάθε τουριστικής περιοχής (Κοκκώσης, 2011).
Η διατάραξη των σχέσεων ισορροπίας τουρισμού και περιβάλλοντος συνδέεται άμεσα με τη μεγέθυνση της τουριστικής δραστηριότητας. Ο μαζικός τουρισμός δεν οδηγεί σε τίποτα λιγότερο από τον παραβιασμό των ορίων αντοχής του τόπου και στη δημιουργία του προβλήματος της τουριστικής ικανότητας. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να εξεταστεί αναλύοντας τον αριθμό των αφίξεων, του επιπέδου (ποσοτικού και ποιοτικού)(παράρτημα) των κάθε μορφής προσφερόμενων υπηρεσιών στο τουριστικό κοινό, του βαθμού διατήρησης της ποιότητας ζωής και της ανοχής του ντόπιου πληθυσμού στις τουριστικές πιέσεις, και όλα αυτά σε συνάρτηση με την διατήρηση σε επίπεδο βιωσιμότητας των φυσικών πολιτιστικών και δομημένων στοιχείων του τόπου.

Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και τα προβλήματα στη στάθμευση  από τα Ι.Χ και από τα τουριστικά λεωφορεία που πραγματοποιείται εκείνες τις μέρες σε συνδυασμό με τους τόνους σκουπιδιών που προκαλούν και φαινόμενα αισθητικής ρύπανσης  είναι καταστάσεις που προκαλούν την περιβαλλοντική υποβάθμιση της πανέμορφης πόλης της Ξάνθης. Οι υπηρεσίες του δήμου καλούνται κάθε χρόνο να είναι προετοιμασμένοι έτσι ώστε να αποκαταστήσουν άμεσα τυχόν ζημιές και η πόλη να επανέλθει στους κανονικούς της ρυθμούς.

 Όπως έχει διαπιστωθεί και από έρευνες, η προσπάθεια ανάπτυξης τουρισμού χαμηλών αρνητικών επιπτώσεων που θα σέβεται και θα προστατεύει το περιβάλλον (κοινωνικό, πολιτιστικό, φυσικό και δομημένο) έχει αφετηρία τη δημιουργία τουριστικής συνείδησης στους πολίτες του κάθε έθνους.
Για την πραγματοποίηση της φημισμένης εκδήλωσης του καρναβαλιού, στη πόλη της Ξάνθης,  διαθέτοντας συγχρόνως μία  ευαίσθητη στάση απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και στα οικολογικά προβλήματα προτείνονται και επιπλέον δρώμενα που στόχο θα έχουν να ευαισθητοποιηθούν και να ενημερωθούν ντόπιοι και τουρίστες, σχετικά με την διαχείριση των απορριμμάτων.

Για την προστασία του περιβάλλοντος και την αποφυγή καταστροφικών αποτελεσμάτων (μόλυνση, ρυπάνσεις) με το πέρασμα του χρόνου για την πόλη της Ξάνθης, αναγκαίο κρίνεται η χρησιμοποίηση φιλικών προς το περιβάλλον η φυσικών υλικών. Πιο συγκεκριμένα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν τα περσινά υλικά, να ανακυκλωθούν τα σκουπίδια μεταμορφώνοντας τα σε αποκριάτικα άρματα, και τέλος  η προώθηση της τέχνης από σκουπίδια (www.travelvoice.gr).

Οι προτάσεις για ένα φιλικό προς το περιβάλλον γεγονός όπως το καρναβάλι είναι η αλλαγή στις παραμέτρους που συμβάλλουν στην ενίσχυση της πρωτοτυπίας και της αισθητικής, σε βάρος ωστόσο της μαζικότητας. Επεξηγηματικά, κάποιος επισκέπτεται το καρναβάλι της Ξάνθης καθώς διαθέτει μεγάλη καρναβαλική ιστορία και ευκαιρία για συμμετοχή και διασκέδαση ωστόσο το καθαρό περιβάλλον και η ομορφιά της πόλης σε συνδυασμό με την προσφορά υπηρεσιών σε καλές τιμές είναι κάποιοι από τους παραμέτρους που λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στο τουριστικό κοινό και θα πρέπει να διατηρηθούν αναλλοίωτα στο χώρο-χρόνο (www.datarc.gr).

Σύγκριση με καρναβάλια άλλων πόλεων
Μια προσπάθεια ανάδειξης και κυρίως κατανόησης της πραγματικής διάστασης που έχει λάβει το καρναβάλι της Ξάνθης σε πανελλήνιο επίπεδο μπορεί να γίνει ύστερα από σύγκριση αυτού με τα δυο άλλα μεγάλα καρναβάλια της χώρας, της Πάτρας και του Μοσχάτου.  Αναμφισβήτητα την πρώτη θέση κατέχει το καρναβάλι της Πάτρας. Χαρακτηρίζεται από μακροχρόνια παράδοση και εμπειρία, ενώ πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν συγκρίσιμες εκδηλώσεις καθώς μιλάμε για διαφορετικά μεγέθη, διαφορετικές δυνατότητες, υποδομές, χώρους, παράδοση και μέσα.  


Πηγή: http://www.datarc.gr/userfiles/Meleti_PatrinoKarnabali.pdf

Το καρναβάλι της Πάτρας
Το καρναβάλι της Πάτρας έχει τις ρίζες του το 1829 και ξεκίνησε σαν ‘μπαλ μασκέ’ σε σπίτια μεγαλοαστών. Το 1870 οι ίδιοι ξεκινούν να χρηματοδοτούν την κατασκευή καρναβαλικών αρμάτων με αποτέλεσμα να αρχίσει σιγά σιγά να καθιερώνεται η παρέλαση.  Είναι γεγονός πως δεν προέρχεται από κάποιο τοπικό έθιμο και δεν μπορεί να αποδοθεί στο καρναβάλι ένας παραδοσιακός χαρακτήρας, όπως συμβαίνει με αυτό της Ξάνθης, ωστόσο έχει προωθηθεί ο σατιρικός του χαρακτήρας.  Αποτελεί το πιο πολυδάπανο καρναβάλι της χώρας και συμμετέχουν σε αυτό οι περισσότεροι σε αριθμό καρναβαλιστές ιδιαίτερα σε σύγκριση με τις δυο άλλες πόλεις.  Δεν θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε την ιδιαίτερη οργάνωση που το διακρίνει καθώς έχει συσταθεί επιχείρηση του δήμου η οποία ασχολείται με την προετοιμασία του καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου (Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση- Νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου στο οποίο συμμετέχει μόνο ο Δήμος Πατρών, 11-μελές Διοικητικό Συμβούλιο).  Παρουσιάζει εξωστρεφή χαρακτήρα καθώς συνάπτει συνεργασίες με ξένα καρναβάλια ενώ η προώθηση του γίνεται και μέσω επίσημου site στο διαδύκτιο :  <http://www.carnivalpatras.gr/?section=7>.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, όπως παρατηρείται έντονα και στο καρναβάλι του Μοσχάτου, υπάρχει το φαινόμενο της κερδοσκοπίας της ημέρες του Καρναβαλιού και της εμπορευματοποίησης του με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του και να δημιουργούνται αρνητικά φαινόμενα και συναισθήματα ιδιαίτερα στους επισκέπτες.  Οι επισκέπτες τα τελευταία χρόνια ανέρχονται στους 200.000.  Όσον αφορά στις εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια των γιορτών, η παρέλαση της Κυριακής και του Σαββάτου αποτελούν τις εκδηλώσεις με τη μεγαλύτερη συχνότητα συμμετοχής ενώ ο βαθμός συμμετοχής στις άλλες εκδηλώσεις είναι μειωμένος.  Το συγκεκριμένο φαινόμενο παρατηρείται και στις εκδηλώσεις του Μοσχάτου αλλά όχι τόσο πολύ στις εκδηλώσεις της Ξάνθης καθώς η διάθεση και η συμμετοχή του κόσμου είναι εμφανής σε όλη τη διάρκεια των ημερών.  Το καρναβάλι της Πάτρας αποτελεί το σημαντικότερο γεγονός του χρόνου για την πόλη και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της τουριστικής και πολιτιστικής της εικόνας.  Το γεγονός αυτό δεν αντιπροσωπεύει ωστόσο απόλυτα και την πόλη της Ξάνθης καθώς η τελευταία αναδεικνύεται μέσω μιας σειράς πολιτιστικών γεγονότων, και όχι μόνο μέσω του καρναβαλιού, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνει την προβολή της μέσα από διαφόρων ειδών δρώμενα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου (Πηγή: Μελέτη εκτίμησης των άμεσων οικονομικών οφελών και του οικονομικού αντίκτυπου του πατρινού καρναβαλιού 2009- ερευνά για το καρναβάλι, www.carnivalpatras.gr).

Το καρναβάλι της Ξάνθης
‘Όπως προαναφέρθηκε η προβολή της πόλης της Ξάνθης δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την διοργάνωση του καρναβαλιού όπως συμβαίνει στις δύο άλλες πόλεις, καθώς διοργανώνει αρκετές πολιτιστικές εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου με τις σημαντικότερες να είναι οι Γιορτές παλιάς πόλης, το ξανθιώτικο καρναβάλι, το Χατζιδάκειο χορωδιακό φεστιβάλ και οι γιορτές νεολαίας.  Αναπόφευκτα η Ξάνθη αποκτά ένα πλεονέκτημα σε σύγκριση με την Πάτρα και το Μοσχάτο από άποψη συνεχής προβολής, από άποψη τουριστικής, πολιτιστικής και οικονομικής.  Σε σχέση με την Πάτρα το καρναβάλι της Ξάνθης άρχισε να καθιερώνεται αρκετά πιο πρόσφατα και συγκεκριμένα το 1966 με αποτέλεσμα να υστερεί σε εμπειρία και αναγνωρισιμότητα. Ωστόσο αξίζει να αναφέρουμε από χωροταξικής απόψεως τη διάχυση του φαινομένου στο χώρο.  Συγκεκριμένα, τα κύριο μέρος του καρναβαλιού λαμβάνει χώρα στο ιστορικό κέντρο της πόλης.  Αυτόματα οι επισκέπτες αντιλαμβάνονται πλήρως την πολιτιστική πλευρά της πόλης, την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της ενώ παράλληλα αυξάνεται η επιθυμία τους να επισκεφτούν την περιοχή και σε άλλη χρονική περίοδο σε σχέση με τις δύο άλλες πόλεις που δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον πέραν των καρναβαλικών εκδηλώσεων εκείνων των ημερών.  

Επιπρόσθετα, αξίζει να αναφερθεί πως το καρναβάλι και οι εκδηλώσεις που το πλαισιώνουν παρουσιάζουν διάχυση και στο υπόλοιπο της πόλης της Ξάνθης.  Καθ’ ολη τη διάρκεια των γιορτών προσφέρεται ολόκληρη η έκτασης της για την καλύτερη οργάνωση τους, σε αντίθεση με το Μοσχάτο που χαρακτηρίζεται από μικρή έκταση και είναι πόλη προσδιορισμένη χωροταξικά με στενούς δρόμους και λίγες πλατείες ή ανοιχτούς χώρους περιορίζοντας τη διάχυση του καρναβαλιού και δυσκολεύοντας τους επισκέπτες.  Το Ξανθιώτικο καρναβάλι λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα με το πέρασμα των χρόνων καθώς αποτελεί μια από τις πρώτες επιλογές των νέων κάθε χρόνο και αυτό επιβεβαιώνεται από τις αφήξεις εκείνων των ημερών οι οποίες πλησιάζουν αυτές της Πάτρας, δηλαδή τις 200.000, ενώ παράλληλα σημειώνεται πληρότητα σε όλες στις ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις της πόλης (Πηγή: Πιλοτικό σχέδιο Μάρκετινγκ Ξάνθης 2010 , www.carnivalx.gr).

Το καρναβάλι του Μοσχάτου
Το καρναβάλι του Μοσχάτου ξεκίνησε αρκετά αργότερα σε σύγκριση με αυτό της Ξάνθης και της Πάτρας και συγκεκριμένα τη δεκαετία του 80. Τις Απόκριες του 1987, 1200 καρναβαλιστές από την Πάτρα, προσκεκλημένοι του δήμου Μοσχάτου, παρέλασαν στην πόλη ως προπομποί του Πατρινού Καρναβαλιού και ως «πρεσβευτές» της καλής θέλησης, της χαράς, αποκριάτικου κεφιού και ξεγνοιασιάς.  Από χωροταξικής απόψεως το καρναβάλι κινείται κοντά στο δημαρχείο και την πλατεία του, το Πνευματικό Κέντρο, την κεντρική πλατεία της πόλης, την πλατεία Μεταμορφώσεως, στην οποία βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός, και τηλεωφόρο Μακρυγιάννη.  Ένα μοναδικό στοιχείο του καρναβαλιού του Μοσχάτου είναι η δημιουργία τεχνητής σκηνής, τη Τέντα, η οποία θυμίζει μεγάλη σκηνή τσίρκου και η οποία φιλοξενεί συναυλίες, τιμητικές βραδιές και εκδηλώσεις.  Λόγω της δυσκολίας διάχυσης του καρναβαλιού στο χώρο καθώς το Μοσχάτο χαρακτηρίζεται από μικρή έκταση με στενούς δρόμους και λίγες πλατείες ή ανοικτούς χώρους, η Τέντα προσπάθησε να δώσει την ψευδαίσθηση μιας μεγάλης διοργάνωσης με πολλαπλές δυνατότητες και αρκετό δημόσιο χώρο για την γιορτή, γεγονός που δεν αντιμετωπίζουν έντονα τα δύο άλλα καρναβάλια.  

Το καρναβάλι του Μοσχάτου ωστόσο ξεχωρίζει για την πληθώρα εκδηλώσεων που διοργανώνει κάθε χρόνο, ο χαρακτήρας των οποίων εμπνέεται από κάθε φάσμα της κοινωνικής ζωής, όπως είναι η Εκδήλωση Γευσιγνωσίας με παραδοσιακές συνταγές που δοκιμάζουν και κρίνουν γνωστοίγευσιγνώστες. Το 2002, υπήρχαν μάλιστα ως επίσημοι προσκεκλημένοι 80 δημοσιογράφοι και γευσιγνώστες από όλο τον κόσμο.  Στις ξεχωριστές εκδηλώσεις του συγκαταλέγεται και ο διαγωνισμός του καλύτερου στολισμένου ποδηλάτου και μεταμφιεσμένου ποδηλάτη καθώς και συναυλίες προώθησης τοπικών καλλιτεχνών.  Ο διαφορετικός χαρακτήρας των εκδηλώσεων, η έντονη συμμετοχή πολιτών διαφορετικών εθνικοτήτων και η προσέλευση ανθρώπων από όλες τις γωνιές της Αθήνας δεν έδωσε ποτέ στο καρναβάλι του Μοσχάτου το δικό του χαρακτηρισμό, ο οποίος είναι πιο διακριτός σε αυτά της Ξάνθης και της Πάτρας.  

Η εξωστρέφεια του καρναβαλιού ενισχύεται ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια από την εκπροσώπευση διαφόρων χωρών όπως είναι η Βραζιλία, η Πολωνία, η Νορβηγία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και η Κύπρος ενώ φιλοξενείται και το Καρναβάλι του Πουτιάνο, μιας ιταλικής πόλης με παράδοση στις αποκριές ενώ παράλληλα διοργανώνονται κοινές καλλιτεχνικές δράσεις με το καρναβάλι του όμορου Δήμου Ρέντι, φαινόμενα που δεν τα συναντάμε στα δυο άλλα καρναβάλια υπό μελέτη.  Κοινό χαρακτηριστικό των τριών καρναβαλιών οφείλουμε να αναφέρουμε όπως και εδώ πως είναι η έντονη εμπορευματοποίηση του όπως και η προσπάθεια του να αποκτήσει το χαρακτήρα του καρναβαλιού του Ρίο με τη συνεχή προώθηση των Βραζιλιάνικων ομάδων και εκδηλώσεων.  Ο περιορισμός του χώρου, η ανυπαρξία ενός συγκεκριμένου χαρακτήρα στη διοργάνωση άλλα και η ύπαρξη νέων και πιο ιδιαίτερων διοργανώσεων τα τελευταία χρόνια, ώθησαν μεγάλο κομμάτι των νέων στην επιλογή άλλων πόλεων για τον εορτασμό αυτών των ημερών, γεγονός που εξηγεί και την πτωτική τάση του καρναβαλιού του Μοσχάτου (Ντηνιακού, 2008).

Συμπεράσματα- Αξιολόγηση

Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφερειακής Ενότητας της Ξάνθης είναι τα εξής:
•    Η γεωγραφική θέση της πόλης, σε συνδυασμό με την διέλευση των εθνικών και διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών και το μέγεθος της εξωτερικής δυνητικής αγοράς, κυρίως όσον αφορά στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο και στις παρευξείνιες χώρες,
•    Το περιβάλλον, οι φυσικοί πόροι και ο ορυκτός πλούτος,
•    Η νεοαποκτηθείσα βιομηχανική βάση, λόγω των επενδυτικών κινήτρων.


Τα βασικότερα προβλήματα – περιορισμοί στην αναπτυξιακή διαδικασία είναι:
•    Ο παραμεθώριος και ακριτικός χαρακτήρας της Περιφερειακής Ενότητας,
•    Η δυσμενής δημογραφική κατάσταση, κυρίως όσον αφορά στην εκροή πληθυσμού από τις ακριτικές περιοχές,
•    Η εισροή νεοπροσφύγων που απαιτεί ειδικές πολιτικές ενσωμάτωσης,
•    Οι αναπτυξιακές και κοινωνικές ανισότητες σε Περιφερειακό Επίπεδο.

Βιβλιογραφία
•    Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, (2006-2010): Επιχειρησιακό Σχέδιο Δήμου Ξάνθης 2006-2010
•    Κοκκώσεις Χ. (2011),  Ειδικές και Εναλλακτικές μορφές Τουρισμού, Εκδόσεις Κριτική
•    Ζαχαρένια Δ. (1998), διπλωματική εργασία, ‘Πολιτιστικός Τουρισμός Και Περιφερειακή Ανάπτυξη’, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης
•    Καλεντζή Ε. (2007), διπλωματική εργασία, ‘Ανισότητες και Ανομοιογένεια της Χωροταξικής Διάρθρωσης του Νομού Ξάνθης’, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης
•    Συρακούδη Β. (2008), διπλωματική εργασία, ‘Ξάνθη – Η πόλη με τα χίλια χρώματα’,  Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης
•    Ντηνιακού Ε. (2008), Β’ Εκπαιδευτική σειρά, «Πολιτιστικοί Θεσμοί και Τοπική Ανάπτυξη: Το Καρναβάλι του Μοσχάτου», Τμήμα Εξειδίκευσης: Οργάνωση και Διοίκηση, διαθέσιμο στο <URL:  http://www.ekdd.gr/ekdda/files/ergasies_esta/T2/027/10105.pdf>, [πρόσβαση στις 20/5/2012]
•    http://www.carnivalpatras.gr/?section=7> [πρόσβαση στις 20/5/2012]
•    http://www.datarc.gr/userfiles/Meleti_PatrinoKarnabali.pdf>
•    (http://thesaurus.duth.gr/hotels/X-Genika.htm)
•    http://www.cityofxanthi.gr/index.php/el/2009-02-26-08-57-09/2009-04-27-09-04-39
•http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%B1
•    http://www.carnivalx.gr/
•  http://www.travelvoice.gr/26o-korthiano-karnavali-androu-me-sevasmo-sto-perivallon/
•    www.livepedia.gr
•    http://www.travelvoice.gr/26o-korthiano-karnavali-androu-me-sevasmo-sto-perivallon/
•    http://www.carnivalpatras.gr/?section=7

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.