Σάββατο 11 Μαΐου 2013

Άνδρος: Η αξιοποίηση του πολιτισμού για την ανάδειξη ενός επώνυμου προορισμού

#Μαρία Ψαρρού

Στο πλαίσιο των εκστρατειών για τη θεμελίωση της αναγνωρίσιμης επωνυμίας ενός τόπου, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο πολιτισμός, καθώς η η διαδικασία branding ενός τόπου προϋποθέτει τη σε βάθος γνώση της πολιτισμικής ταυτότητας και ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του. Επιπρόσθετα, όπως αποτυπώνεται συχνά και στην τουριστική προώθηση, η ανάπτυξη και διαχείριση της αναγνωρίσιμης επωνυμίας ενός τόπου αξιοποιεί εικόνες και αντλεί περιεχόμενο από την πολιτιστική κληρονομιά, τα πολιτιστικά δρώμενα και τις αντίστοιχες υποδομές και εν γένει από τη συνολική παρουσίαση της πολιτιστικής δραστηριότητας που λαμβάνει χώρα εντός αυτού. 
Εξάλλου, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ο πολιτισμός πέραν των ιδιαίτερων φυσικών χαρακτηριστικών ενός τόπου, αποτελεί μοναδικό περιουσιακό του στοιχείο και ως εκ τούτου συνιστά πρωταρχικό στοχείο για τη διαφοροποίησή του από άλλους[1]

Έτσι, το branding γίνεται αντιληπτό ως μια σύγχρονη πολιτιστική στρατηγική που επιχειρεί να ανασυνθέσει συλλογικές ταυτότητες που έχουν διαρραγεί από τις διαρθωτικές αλλαγές που σημειώθηκαν στο τέλος του 21ου αιώνα[2]
Σκοπός του δεν είναι απλώς η προσέλκυση επισκεπτών στα εκάστοτε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, τις πολιτιστικές εγκαταστάσεις ή συμμετεχόντων στα πολιτιστικά δρώμενα.  Ζητούμενο αποτελεί οι υφιστάμενοι και δυνητικοί επισκέπτες αλλά και η κοινή γνώμη να συνδέουν τον τόπο με την πολιτιστική του κληρονομιά και δραστηριότητα, να αναπτυχθεί δηλαδή η αναγνωρίσιμη επωνυμία του τόπου με έμφαση στον πολιτισμό.

Η στρατηγική επιλογή της αξιοποίησης του πολιτισμού στη διαδικασία του branding τόπου, υποδεικνύει τη ρητή ή άρρητη στόχευση σε μια κατηγορία αποδεκτών που ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό, οι οποίοι αναζητούν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες και εμπειρίες, είναι ανοικτοί στην ποικιλομορφία και προσπαθούν να επικυρώσουν την ταυτότητά τους ως δημιουργικοί άνθρωποι[3].

Η διάδοση του branding τόπου δεν οφείλεται αποκλειστικά στις οικονομικές επιπτώσεις του, στη προσέλκυση δηλαδή επενδύσεων ή τουρισμού. Η θεμελίωση της αναγνωρίσιμης επωνυμίας ενός τόπου οργανώνει την πληροφορία που συνδέεται με τον τόπο αυτό, βάζοντας τάξη σε μια εκ πρώτης όψεως χαοτική πραγματικότητα[4]. Για αυτό ακριβώς το λόγο αυτό είναι σκόπιμο να αναπτύσσεται ως συμμετοχική διαδικασία, με την ενεργή συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού για την ανάδειξη του αυθεντικού πολιτισμού του τόπου[5]

Από τα παραπάνω προκύπτει εύλογα ως συμπέρασμα ότι αφενός οι πόλιτικές μάρκετινγκ και branding ενός τόπου είναι σκόπιμο να προωθούν την πολιτιστική ανάπτυξη αφετέρου δε η πολιτιστική ανάπτυξη και οι πολιτικές διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου οφείλουν να εναρμονίζονται και να προωθούν την επωνυμία του τόπου[6] Η μέριμνα εξάλλου για την πρόσβαση στους πολιτιστικούς πόρους και την κατανάλωσή τους συνιστά κεντρικό σημείο των επιτυχημένων αναπτυξιακών στρατηγικών[7] καθώς οι επενδύσεις στον πολιτιστικό τομέα και η ανάδειξη ενός ποιοτικού τρόπου ζωής ενισχύει την ελκυστικότητά της περιφέρειας[8]  και λειτουργούν ως μοχλός της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης[9].

Η περίπτωση της Άνδρου
Η Άνδρος, με συνολική έκταση 374 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σχήμα επίμηκες και διεύθυνση από Β-ΒΔ προς Ν-ΝΑ, είναι το βορειότερο νησί των Κυκλάδων, δεύτερο σε μέγεθος μετά την Νάξο, και ένα εκ των 48 κατοικημένων νησιών της Περιφέρειας νοτίου Αιγαίου. Χωρίζεται από την Εύβοια με το Κάβο – Ντόρο, και από την Τήνο με το «Στενό» και απέχει από τη Ραφήνα 36 ναυτικά μίλια.Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 9.221 κατοίκους.

Το 1878 η Άνδρος διαιρέθηκε σε τέσσερις δήμους, ενώ από το 1912 αποτελούσε ομώνυμη επαρχία του Νομού Κυκλάδων με 24 κοινότητες και περίπου 45 οικισμούς. Το 1948, η κοινότητα Άνδρου ανακηρύχθηκε σε δήμο. Με την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» το 1997, το νησί διαιρέθηκε διοικητικά σε τρεις δήμους (Άνδρου, Κορθίου και Υδρούσας), οι οποίοι στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλλικράτης» (2011) συνενώθηκαν στον ενιαίο Δήμο Άνδρου.

Η Άνδρος διαθέτει φυσική ομορφιά και μακρόχρονη ναυτική παράδοση, η οποία διαμορφωσε σε μεγάλο βαθμό την φυσιογνωμία της στο πέρασμα των χρόνων και αποτυπώθηκε στο έργο καταξιωμένων δημιουργών. Η Μικρά Αγγλία, το βραβευμένο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη, αποτελεί ίσως την χαρακτηριστικότερη προσπάθεια αποτύπωσης αυτής της παράδοσης, για την κινηματογραφική μεταφορά της οποίας το νησί μετατράπηκε φέτος σε κινηματογραφικό πλατό. Η ομώνυμη ταινία σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, αναμένεται στις αίθουσες το προσεχές φθινόπωρο.

Για τον Ανδρέα Εμπειρίκο, η ΄Ανδρος είναι «η νήσος η έκπαγλος, η βασιλίς του Αιγαίου, ... η ωραιοτέρα όλων του κόσμου, η νήσος η γενέτειρα»[10], όχι μόνον για τον ποιητή αλλά για κάθε τέκνο της που βαθειά μέσα του έχει «νόστον γαίης Ανδρίων». Σύμφωνα με τον Σαράντο Καργάκο η Άνδρος «είναι ένα ποίημα της φύσης. Ένα ποίημα με τραχείς αλλά καλοπελεκημένους στίχους. Οι πέτρες, τα δέντρα, οι βάρκες αποτελούν τις λέξεις. Τα βουνά, τα ακρογιάλια, οι μαντρότοιχοι, τα χωριά είναι οι στίχοι. Και όλοι μαζί συνθέτουν το ποίημα Άνδρος της μεγάλης ποιητικής ανθολογίας του Αιγαίου».

Σύμφωνα με μελέτη[11] της Αναπτυξιακής Εταιρείας Κυκλάδων, η Άνδρος διαθέτει όλες εκείνες τις απαραίτητες προδιαγραφές για να λειτουργήσει ως αυτόνομος και πολύ ελκυστικός προορισμός των εξής εναλλακτικών μορφών τουρισμού : 
  • Περιπατητικός τουρισμός 
  • Αγροτουρισμός 
  • Θαλάσσιος τουρισμός (καταδύσεις - ιστιοσανίδα) 
  • Πολιτιστικός τουρισμός (αρχαιολογία – ιστορία, τέχνες, αρχιτεκτονική).

Από την σχετικά πρόσφατη έρευνα[12] του Επιμελητηρίου Κυκλάδων, προκύπτει ότι η Άνδρος προσέλκυσε το 2009 κοντά στους 21 χιλιάδες ξενοδοχειακούς πελάτες, οι οποίοι πραγματοποίησαν πάνω από 58 χιλιάδες διανυκτερεύσεις . Από αυτές τις διανυκτερεύσες ποσοστό άνω του 78% αντιστοιχεί σε Έλληνες επισκέπτες. Μερίδιο μεγαλύτερο του 1% στις συνολικές διανυκτερεύσεις έχουν μόλις έξι εθνικότητες τουριστών: οι Βρετανοί με μερίδιο 3,9%, οι Γερμανοί (3,85%), οι Κύπριοι (3,35%), οι Γάλλοι (2,59%), οι Ιταλοί 1,53% και οι Αμερικανοί (1,16%).


Η μικρή μέση παραμονή των Ελλήνων (2,65 διανυκτερεύσεις) δείχνει ότι επισκέπτονται την Άνδρο κατά κύριο λόγο για Σαββατοκύριακο ή τριήμερο. Η επίσης μικρή μέση παραμονή των ξένων διάρκειας μόλις 3,52 διανυκτερεύσεων φανερώνει ότι ελάχιστοι επιλέγουν την Άνδρο για πολυήμερο παραθερισμό αλλά ότι την επισκέπτονται κυρίως στο πλαίσιο ταξιδιών island hopping.


Παρά τη μικρή μέση παραμονή, η τουριστική κίνηση της Άνδρου ακολούθησε την περίοδο 2005-2009 ανοδική πορεία. Υπήρξε αύξηση στις διανυκτερεύσεις τόσο από πλευράς των αλλοδαπών – από επτά διανυκτερεύσεις ανά κλίνη το 2005 έφτασαν στις 11 διανυκτερεύσεις το 2009 – όσο και από πλευράς των Ελλήνων, οι οποίοι αύξησαν κατά εννιά τις διανυκτερεύσεις ανά κλίνη. Παρά την αύξηση στις 49 διανυκτερεύσεις, τα ξενοδοχεία της Άνδρου έχουν από τις χαμηλότερες πληρότητες στην περιοχή του Νοτίου Αιγαίου λόγω της υποαπασχόλησης των κλινών τους κατά τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας.


Συγκρίνοντας τη σύνθεση της ξενοδοχειακής πελατείας της Άνδρου μεταξύ των ετών 2005 και 2009, προκύπτει ότι η συμμετοχή των Ελλήνων στις συνολικές διανυκτερεύσεις κυμάνθηκε γύρω στο 80%. Στις άλλες εθνικότητες τουριστών υπήρξαν μεταβολές μικρής εμβέλειας, με πιο αξιοσημείωτη την αύξηση των Βρετανών και Κυπρίων επισκεπτών.

Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό πρόγραμμα[13] του Δήμου Άνδρου για τη χρονική περίοδο 2011-2014, οι γενικοί στρατηγικοί στόχοι αναλύονται ως εξής:

  • Ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος του νησιού
  • Προστασία – ανάδειξη – αξιοποίηση φυσικού – πολιτιστικού περιβάλλοντος και ιστορικών μνημείων
  • Ανάπτυξη και αξιοποίηση της επιχειρηματικότητας του νησιού στους κύριους τομείς της οικονομίας (πρωτογενής, δευτερογενής, τριτογενής τομέας)
  • Προώθηση έργων τοπικής και υπερτοπικής σημασίας
  • Ανάπτυξη – βελτίωση βασικών υποδομών Δήμου
  • Ανάπτυξη και διεύρυνση των παρεχόμενων υπηρεσιών του Δήμου προς τον πολίτη.

Η επίτευξή τους βασίζεται στους εξής 4 στρατηγικούς άξονες:

Άξονας 1: Πολιτισμός - Τουρισμός
Άξονας 2: Πράσινη Ανάπτυξη
Άξονας 3: Ανάπτυξη Επιχειρηματικότητας
Άξονας 4: Ανάπτυξη Υποδομών Δήμου.


Στον άξονα «Πολιτισμός – Τουρισμός» εμπίπτουν τα εξής μέτρα παρεμβάσεων:


1.1: Διαμόρφωση και Ολοκληρωμένη Προβολή Τουριστικού Προϊόντος Νησιού

1.1.1 Ανάπτυξη τουριστικής ταυτότητας Δήμου και ολοκληρωμένου Σχεδίου Προβολής του

1.1.2 Αναβάθμιση, μετατροπή δικτυακού τόπου σε ανοικτό εργαλείο επικοινωνίας και πληροφόρησης για την προσέλκυση τουρισμού

1.1.3 Ενίσχυση τουριστικής κατάρτισης και συνείδησης

1.1.4 Έκδοση θεματικών οδηγών (θεματική προώθηση – τοπική ιστορία και πολιτισμός)

1.1.5 Κατασκευή και λειτουργία τουριστικών περιπτέρων

1.1.6 Προώθηση πολιτιστικών ανταλλαγών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (αδελφοποιήσεις νησιών και οικισμών)

1.1.7 Ψηφιοποίηση τοπικής παράδοσης, ηθών και εθίμων

1.2: Ανάπτυξη Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού

1.2.1 Δημιουργία υποδομών προώθησης και στήριξης προγραμμάτων ενημέρωσης και εκπαίδευσης για την απασχόληση σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού (αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός κ.ά.)

1.2.2 Επικοινωνία και επαφές με φορείς/ οργανώσεις κ.λπ. (ΚΑΠΗ, Πανεπιστήμια, Κοινωνικός Τουρισμός, Σχολεία) για την ενίσχυση της επισκεψιμότητας ιδιαίτερα σε περιόδους εκτός αιχμής

1.2.3 Διοργάνωση εκδηλώσεων/ σεμιναρίων στο χώρο της τέχνης

1.2.4 Συντήρηση, καθαρισμός και σήμανση των καταγεγραμμένων μονοπατιών. Ανάδειξη και των υπολοίπων μονοπατιών και προβολή τους

1.2.5 Διοργάνωση προγραμμάτων υπαίθριων δραστηριοτήτων, περιηγήσεων οικοτουριστικού, και πολιτιστικού ενδιαφέροντος

1.2.6 Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει ο θρησκευτικός τουρισμός για την τοπική ανάπτυξη (π.χ. επαφές με ταξιδιωτικά πρακτορεία)

1.2.7 Αναβάθμιση πρόσβαση Σπηλαίου ΦΟΡΟΣ και ενίσχυση επισκεψιμότητάς του

1.2.8 Ανάδειξη των δυνατοτήτων για καταδυτικό τουρισμό (π.χ. Λίδι)

1.3: Ανάδειξη Αρχαιολογικών Χώρων

1.3.1 Επαρκής σήμανση και προϋποθέσεις λειτουργίας αρχαιολογικών χώρων Ζαγοράς, Στρόφιλα

1.3.2 Ανάδειξη Ενετικού Κάστρου Άνδρου για την ενίσχυση της επισκεψιμότητάς του

1.3.3 Ανάδειξη περιοχής Παλαιόπολης και ενίσχυση της επισκεψιμότητάς της

1.3.4 Μελέτη για την ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων Χώρας με τη διάνοιξη μονοπατιών

1.4 Προστασία, Ανάδειξη Πολιτιστικών Πόρων και Μνημείων

1.4.1 Αναβάθμιση Ναυτικού Μουσείου

1.4.2 Στήριξη συλλόγων με πολιτιστική δραστηριότητα εντός και εκτός νησιού (π.χ. θέσπιση «Αριστείων Δράσης»)

1.4.3 Αναβάθμιση Αρχαιολογικού Μουσείου Παλαιόπολης

1.4.4 Προστασία και ανάδειξη Πύργου Αγ. Πέτρου και Πύργου Μακροταντάλου

1.4.5 Προστασία και ανάδειξη κτιρίων αρχιτεκτονικής κληρονομιάς: πύργοι και πυργόσπιτα, πύργος Μπίστη - Μουβελά, πύργος Αθηναίου, Μέγαρο Βογιατζίδη

1.4.6 Ανάδειξη σημαντικού αριθμού νερόμυλων

1.4.7 Ανάδειξη των εκκλησιών και μονών της περιοχής

1.4.8 Προώθηση σύνδεσης καινοτομίας-πολιτισμού μέσω της δημιουργίας πολυχώρων ψηφιακής αναπαράστασης ιστορικών, μυθολογικών και άλλων πολιτιστικών σεναρίων π.χ. στο Αρχαιολογικό

1.4.9 Ψηφιοποίηση του ιστορικού υλικού των μονών και προβολή του στο διαδίκτυο

1.4.10 Αναβάθμιση Λαογραφικού Μουσείου Πολιτιστικής Κληρονομιάς Συνετίου

1.4.11 Προστασία και ανάδειξη κτιρίων βιομηχανικής κληρονομιάς: Φάμπρικα

1.4.12 Ίδρυση Μουσείου Υδροκίνησης στα Διποτάματα

1.4.13 Ίδρυση Μουσείου Προϊστορίας Άνδρου

1.4.14 Αναβάθμιση Μουσείου Υφαντικής Τέχνης στην Αγία Τριάδα

1.4.15 Αναβάθμιση Εκκλησιαστικού Μουσείου στα Αηδόνια (Αγ. Σαράντα)

1.5 Δημιουργία Πολυχώρων Πολιτισμού

1.5.1 Λειτουργία αίθουσας πολλαπλών εκδηλώσεων Δημοτικού Σχολείου Απροβάτου

1.5.2 Δημοπράτηση του έργου «Δημιουργία Πολυχώρου Εκπαίδευσης και Πολιτισμού στο Δήμο Άνδρου μέσω σύμπραξης με τον ιδιωτικό τομέα» και κατασκευή του Κτιρίου

1.5.3 Συντήρηση χειμερινού κινηματοθεάτρου και θερινού κινηματογράφου.


Ενεργό ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της Άνδρου, διαδραματίζουν πρωτοβουλίες ανθρώπων που είτε έλκουν την καταγωγή τους από το νησί είτε το έχουν επιλέξει ως τόπο κατοικίας μόνιμης ή παραθεριστικής. 

Το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή διοργανώνει κάθε καλοκαίρι στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εκθέσεις διεθνούς κύρους, που συγκεντρώνουν πλήθος επισκεπτών, ενώ το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως φιλοξενεί εικαστικές εκθέσεις υπό τον τίτλο «Πλόες». Μεγάλη είναι και η συμβολή της Καϊρείου βιβλιοθήκης στη μελέτη και τη διατήρηση της πνευματικής παράδοσης του νησιού. Η βιβλιοθήκη διαθέτει μεγάλη και σπάνια συλλογή δυσεύρετων εκδόσεων, χειρογράφων, ιστορικό αρχείο αλλά και ποικίλα έργα τέχνης. Τα δύο αρχαιολογικά μουσεία στην Άνδρο και την Παλαιόπολη, το Ναυτικό Μουσείο και το Μουσείο Λαογραφίας και Χριστιανικής Τέχνης, το Λαογραφικό Μουσείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς Συνετίου και το Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων, συμβάλλουν εξίσου σημαντικά στην προβολή του πολιτιστικού πλούτου του νησιού.


Στο πολιτιστικό ημερολόγιο της Άνδρου καταγράφονται κάθε χρόνο ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις που είτε τελούν υπό την αιγίδα του Δήμου (π.χ. λογοτεχνικά βραβεία «Νίκος Θέμελης», μεμονωμένες συναυλίες και επετειακές εκδηλώσεις) είτε διοργανώνονται από συλλογικότητες του νησιού (Γαυριώτικα από τον Φιλοπρόοδο Σύλλογο «το Γαύριο», Φεστιβάλ παραδοσιακών χορών από το Σύλλογο Γυναικών Άνδρου, Χορωδιακό φεστιβάλ από το Μουσικό Σύλλογο Άνδρου, παραστάσεις του Θεατρικού Ομίλου Άνδρου, κινηματογραφικά αφιερώματα από την Κινηματογραφική Λέσχη Άνδρου κ.ά),αλλά και παραδοσιακά πανηγύρια από τους κατά τόπους πολιτιστικούς συλλόγους. Με ιδιαίτερο τρόπο γιορτάζονται επίσης η Θεοσκέπαστη, το Πάσχα αλλά και οι Απόκριες. Σταθμοί στα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού αποδεικνύονται σταθερά κάθε χρόνο τα εγκαίνια των εικαστικών εκθέσεων του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Ιδρύματος Κυδωνιέως, ενώ οι παραστατικές τέχνες και τα φεστιβάλ υστερούν σημαντικά σε όρους αναγνωρισιμότητας, απήχησης στο κοινό και συμμετοχής.


Σύμφωνα με το τρέχον επιχειρησιακό πρόγραμμα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου[14], ο πολιτιστικός τομέας άρρηκτα συνδεδεμένος με τον τουρισμό, υφίσταται και αυτός τις επιπτώσεις της νησιωτικότητας.

  • Η προσβασιμότητα στα αξιοθέατα και τις εκδηλώσεις εξαρτάται από τα οδικά δίκτυα πρόσβασης και τις μεταφορές. Οι ελλείψεις που παρουσιάζονται σε αυτά σε αρκετά νησιά επηρεάζουν αρνητικά την πολιτιστική ανάπτυξη και τον πολιτιστικό τουρισμό. Ειδικότερα όσον αφορά τις μεγάλης κλίμακας πολιτιστικές εκδηλώσεις (φεστιβάλ, συναυλίες) η έλλειψη συντονισμού των μεταφορών για την εξυπηρέτηση αυξημένου αριθμού επισκεπτών είναι εμφανής.
  • Τα προβλήματα πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες που επηρεάζουν τον τομέα του πολιτισμού συνδέονται κυρίως με την αδειοδότηση σχετικά με θέματα αρχαιοτήτων ή παραδοσιακών οικισμών για την επίλυση των οποίων επιβάλλεται μετακίνηση στη Ρόδο ή στην Αθήνα. Επίσης τα προγράμματα των μουσείων και των άλλων πολιτιστικών οργανισμών που απαιτούν συντονισμό και συνεργασία με άλλες δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες απουσιάζουν από πολλά νησιά, συναντούν δυσκολίες στην πραγματοποίησή τους.
  • Ελλείψεις στον τομέα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, της κατάρτισης ξεναγών και στελεχών εξειδικευμένων στη διοίκηση πολιτιστικών οργανισμών και στην οργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων έχουν αρνητική επίδραση στην τοπική πολιτιστική ανάπτυξη.
  • Στον τομέα πολιτιστικής ανάπτυξης και δημιουργίας παρουσιάζονται προβλήματα λόγω έλλειψης εξειδικευμένων υπηρεσιών στον τομέα αυτό. Το μικρό μέγεθος των νησιών δεν διευκολύνει την εγκατάσταση σε αυτά υπηρεσιών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, αιθουσών τέχνης κ.λπ.
  • Η επισκεψιμότητα σε χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος και η συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα εποχικότητας, τα οποία συνδέονται άμεσα με το απασχολούμενο προσωπικό στον τομέα του πολιτισμού. Επιπλέον, οι πολιτιστικοί πόροι δεν αξιοποιούνται κατά τους χειμερινούς μήνες, αλλά υπολειτουργούν ή και διακόπτεται εντελώς η λειτουργία τους.
  • Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού για τη στελέχωση των φορέων καλλιτεχνικής εκπαίδευσης (ωδεία, μουσικές σχολές, σχολές χορού, θεατρικά εργαστήρια) και των άλλων πολιτιστικών οργανισμών, καθώς και για την παρουσίαση των αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων και μουσείων και την οργάνωση ειδικών εκδηλώσεων αποτελεί ανασχετικό παράγοντα για την τοπική πολιτιστική ανάπτυξη.
  • Η έλλειψη νεανικού πληθυσμού σε ορισμένα μικρά κυρίως νησιά περιορίζει την ανάπτυξη της πολιτιστικής δημιουργίας και δραστηριότητας.
  • Στον πολιτιστικό τομέα η αποκέντρωση αποφάσεων (σε θέματα αδειοδότησης, κ.λπ.) εμποδίζεται λόγω της απόστασης των νησιών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
  • Η ελλιπής προστασία του δομημένου περιβάλλοντος των παραδοσιακών οκισμών, των τοπίων φυσικού κάλλους και των περιοχών NATURA 2000 επηρεάζουν αρνητικά το πολιτιστικό απόθεμα των νησιών και συντελούν στην αλλοίωση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας και πολιτιστικής τους ταυτότητας.

Στον πολιτιστικό τομέα τα μειονεκτήματα τα οποία προκαλεί η νησιωτικότητα μπορούν να αντιμετωπιστούν με στοχευμένες δράσεις που θα έχουν ως σκοπό:

  • Την αποτελεσματικότερη προώθηση της ταυτότητας κάθε νησιού σύμφωνα με τα διαφορετικά πολιτισμικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του (με βάση διαφορετικές «ταχύτητες τουριστικής ανάπτυξης»)
  • Τη χρήση καινοτόμων μέσων ανάδειξης των πολιτιστικών πόρων (δημιουργία καινοτομικών μουσείων ή εφαρμογών και θεματικών πάρκων)
  • Την ενίσχυση της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας με την ίδρυση ή τη βελτίωση των σχολών καλλιτεχνικής εκπαίδευσης.
  • Την ανάδειξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού που βασίζονται στην φυσιολατρία και τον πολιτισμό.
  • Τη βελτίωση της δικτύωσης μεταξύ των νησιών για την ανάδειξη των πολιτιστικών πόρων και δράσεών τους (πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυο εκδηλώσεων μεγάλης κλίμακας, δίκτυο μουσείων).

Σύμφωνα δε με πρόσφατη μελέτη για το πρόγραμμα δράσης για το τουριστικό μάρκετινγκ Νοτίου Αιγαίου (Κουτούλας Δημήτρης, Πρόγραμμα δράσης για το τουριστικό μάρκετινγκ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, Οκτώβριος 2011), το κύριο ζητούμενο είναι η επιτυχής κωδικοποίηση της τουριστικής ιδιαιτερότητας αυτού του νησιωτικού συμπλέγματος μέσα από μια τουριστική ταυτότητα, η οποία:


α. θα είναι ελκυστική, θα έχει δηλ. μια αισθητική ευχάριστη και ενδιαφέρουσα για το ευρύ ταξιδιωτικό κοινό και για τους τουριστικούς επαγγελματίες, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου απευθύνονται σε τουρίστες:

από όλον τον κόσμο

  • όλων των ηλικιών
  • κάθε μορφωτικού επιπέδου
  • κάθε εισοδηματικού επιπέδου
  • κάθε κοινωνικής θέσης
  • με πολλά διαφορετικά ειδικά ενδιαφέροντα.

β. θα είναι δυναμική, δηλ. θα ξεχωρίζει και θα αναδεικνύει με πιο έντονο τρόπο το Νότιο Αιγαίο συγκριτικά με άλλους μεσογειακούς προορισμούς


γ. θα διαφοροποιεί την περιοχή του Νοτίου Αιγαίου από άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Μεσογείου, δηλ. θα συμπυκνώνει εκείνο ή εκείνα τα στοιχεία που είναι χαρακτηριστικά για το Αιγαίο και θα τα βρει ο επισκέπτης μόνο σε αυτήν την περιοχή.


δ. θα είναι διαχρονική, θα είναι δηλ. ελκυστική και μετά από μερικά χρόνια (ως προς το μήνυμα, τους συμβολισμούς και την αισθητική της).


ε. θα είναι ευέλικτη, θα μπορεί δηλ. να λειτουργήσει ταυτόχρονα:

ως brand για τον ενιαίο προορισμό «Αιγαίο»

ως «umbrella brand» για κάθε επιμέρους νησί

ως «umbrella brand» για επιλεγμένα τουριστικά προϊόντα του Αιγαίο (π.χ. ταξίδια πεζοπορίας, πολιτιστικού ενδιαφέροντος κ.ο.κ.).


στ. θα είναι κατάλληλη για ευρεία χρήση σε όλες τις ενέργειες μάρκετινγκ που θα υλοποιήσει η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (διαδικτυακή προβολή, έντυπη, ηλεκτρονική και υπαίθρια διαφήμιση, δημόσιες σχέσεις, παραγωγή εντύπων και χαρτών, συμμετοχή σε εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις κ.ο.κ.).


Προς αυτή την κατεύθυνση ανατέθηκε σε εξειδικευμένη εταιρεία ο σχεδιασμός τουλάχιστον σε δύο γλώσσες (ελληνική, αγγλική) του τουριστικού λογοτύπου της Περιφέρειας νοτίου Αιγαίου, των τουριστικών λογότυπων των 39 κύριων κατοικημένων νησιών της, των λογότυπων των δέκα σημαντικότερων τουριστικών προϊόντων της περιοχής, η παραγωγή δέκα φράσεων-κλειδιών και η περιγραφή καθενός από τα 39 νησιά σε δύο γλώσσες.


Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η κοινή αισθητική και συνοχή της καμπάνιας της τουριστικής προβολής του Περιφέρειας, και συμπιέζεται αισθητά το κόστος παραγωγής και υλοποίησης της εκστατείας.



Συμπεράσματα

Η Άνδρος φέρεται να διεκδικεί τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας τον Κυκλάδων. Προωθεί την πολιτιστική της φυσιογνωμία άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο αποτελεσματικά, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο συνειδητά, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο οργανωμένα και σε αυτή φαίνεται ότι βασίζει συχνά την επωνυμία της ως τουριστικός προορισμός, ως τόπος κατοικίας ή επενδύσεων.


Η συμβολή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που εκπορεύεται από την ευποιία, την αγάπη για το νησί και τους ανθρώπους του, αλλά και το ενδιαφέρον για την τέχνη και τον πολιτισμό, έχει μακρόχρονη παράδοση και έχει διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη φυσιογνωμία του τόπου. Σημαντική έχει υπάρξει και η δράση του εθελοντικού τομέα που αναπτύχθηκε μέσα από συλλόγους, ενώσεις και σωματεία στα οποία μετέχουν Ανδριώτες που ζουν στο νησί, στην Αθήνα ή το εξωτερικό.


Η τοπική αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών καλείται να αναδείξει και να ενισχύσει περαιτέρω τα στοιχεία αυτά που μπορούν να λειτουργήσουν ως συγκριτικό πλεονέκτημα για το νησί και οδηγό για την ανάπτυξη και προώθηση της σύχρονης επωνυμίας του, σε μια προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης.


Στις μέρες μας, καθίσταται αδήριτη η ανάγκη για διευρυμένες συνεργασίες για την εξοικονόμηση πόρων και επιτάχυνση των διαδικασιών της ανάπτυξης με σεβασμό στο περιβάλλον, τον πολιτισμό και τον άνθρωπο. Η κρίση οδηγεί σταδιακά στην κατάρρευση των στεγανών και μέσα από την αποδιοργάνωση και των πεσιμισμό, προβάλλουν εκ νέου τα υγιή κύτταρα της κοινωνίας μας. Η Άνδρος διαθέτει αναμφισβήτητα τεράστιο συμβολικό κεφάλαιο που πρέπει να ρευστοποιήσει, καθώς επίσης ανεξάντληλα φυσικά και πολιτισμικά κοιτάσματα που οφείλουμε νε σεβαστούμε αλλά και να αξιοποιήσουμε.





[1]Kunzmann, K. R. (2004) Culture, creativity and spatial planning, Town Planning Review, 75(4), 383-404:387.


[2]Zukin, S. (1995) The culture of cities, Blackwell, Oxford.


[3]Florida, R. (2002) The Rise of the creative class and how it’s transforming work, leisure, community and everyday life, Basic Books, New York:218.


[4]Mommaas, H. (2002) City Branding: the Importance of Socio-cultural Goal s, στο Hauben T, Vermeulen M και Patteeuw V, City Branding: Image Building an d Building Images, NAI Uitgevers, Rotterdam:34.


[5]Kavaratzis, M. (2005) Branding the city through culture and entertainment, Paper presented at the AESOP 2005 Conference, 13-18 July 2005, Vienna, Austria:6.


[6]Kunzmann, K. R. (2004) Culture, creativity and spatial planning, Town Planning Review, 75(4), 383-404.


[7]Gibson, L., Stevenson, D. (2004) Urban space and the uses of culture, International Journal of Cultural Policy 10(1), 1-4:1.


[8]Λούρη – Δενδρινού, Ε. Ο πολιτισμός στη στρατηγική της Λισσαβόνας, στο Τετράδια Πολιτισμού 2007, Μεγεθύνσεις: τα οικονομικά του πολιτισμού, Υπουργείο Πολιτισμού: http://www.yppo.gr/files/g_30885.pdf (επίσκεψη: 20 Νοεμβρίου 2010).


[9]Hall, P. (2000) Creative cities and economic development, Urban Studies 37 (4), 639-49:640.


[10] «Ο Μέγας Ανατολικός», Ανδρέας Εμπειρίκος, από Κεφ. 96, Μέρος Πέμπτον, τ. Η΄.


[11]Μελέτη καθορισμού θαλάσσιων και χερσαίων διαδρομών για την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού (Κυριότερα σημεία διαδρομών), Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυκλάδων Οκτώβριος 2010.


[12]Επιμελητήριο Κυκλάδων, Παρουσίαση αποτελεσμάτων για τον τουρισμό στην Άνδρο 2007- 2009:
http://www.e-kyklades.gr/images/EREVNATOURISMOU_ANDROS_F683.pdf (επίσκεψη 29 Απριλίου 2013)


[13] Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Άνδρου 2011-2014 (ΑΔΑ: Β44ΞΩΨΙ-Ξ9Σ)




[14]Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 2013-2015, Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, Σεπτέμβριος 2012.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.