Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2016

Κλιματική αλλαγή και περιβαλλοντικός σχεδιασμός

#ΖΑΠΑΝΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών: «Χωρική Ανάλυση και Διαχείριση Περιβάλλοντος» Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η υποβάθμιση του κλίματος στη σημερινή εποχή είναι ένα από τα πιο «φλέγοντα» ζητήματα, με οδυνηρές συνέπειες στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη κάνει ορατή την παρουσία της επηρεάζοντας ολόκληρη τη ζωή στον πλανήτη.
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η καταστροφή του όζοντος, ή όξινη βροχή και η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων είναι οι κύριες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η μέση θερμοκρασία της γης παρουσιάζει σταδιακή αύξηση με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες πάγου να λιώνουν και η στάθμη των θαλασσών να ανεβαίνει επικίνδυνα. Από τη μία πλευρά, η ανομβρία και γενικότερα η έλλειψη κατακρημνισμάτων και από την άλλη, η ιδιαίτερη ένταση των φαινομένων (τροπικές καταιγίδες, τυφώνες), δυσχεραίνουν τη ζωή των οργανισμών σε πολλές χώρες.

Ο περιβαλλοντικός σχεδιασμός είναι απαραίτητος για την περαιτέρω κατανόηση του προαναφερθέντος φαινομένου. Πολλές ενέργειες έχουν πραγματοποιηθεί με στόχο τη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στον πλανήτη. Μια πρώτη προσπάθεια έγινε με τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος το 1992, η οποία επεδίωκε να εμποδίσει την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρέμβαση στο κλίμα της γης με στόχο τη σταθεροποίηση των αερίων του θερμοκηπίου. Συνέχεια της Σύμβασης αποτέλεσε το Πρωτόκολλο του Κιότο, το 1997, ενώ η Σύμβαση του Ρίο, το 2011, για τη βιοποικιλότητα στοχεύει στην προσαρμογή και τον περιορισμό των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή.
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα μελετηθεί το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και ο συσχετισμός της με τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό μέσα από τις αρχές της αειφορίας και βιώσιμης ανάπτυξης. Αρχικά θα ερμηνευτούν οι παράγοντες που συντελούν στο συγκεκριμένο φαινόμενο και το επιδεινώνουν αλλά και οι οδυνηρές συνέπειές του στον άνθρωπο και το περιβάλλον και εν συνεχεία θα γίνει αναφορά στα μέτρα και στις πολιτικές που έχουν ήδη ληφθεί αλλά και οι ενέργειες που αναμένεται να ολοκληρωθούν τα επόμενα χρόνια με στόχο την άμβλυνση του φαινομένου. Τέλος, θα γίνει αναφορά στις μελλοντικές αλλαγές στην έκθεση, στην ευπάθεια και στις ακραίες κλιματολογικές συνθήκες προκαλούμενες από φυσικές, ανθρωπογενείς και κοινωνικο-οικονομικές αιτίες οι οποίες μπορούν να μεταβάλλουν τα φυσικά και ανθρώπινα συστήματα και τα οικολογικά ενδιαιτήματα. Η γνώση και η προστασία του πλανήτη άλλωστε, είναι θέμα που μας αφορά όλους μιας και η ύπαρξη «περιβαλλοντικής συνείδησης» είναι επιτακτική ανάγκη στις μέρες μας.

1. Εισαγωγή

Η υποβάθμιση του κλίματος στη σημερινή εποχή είναι ένα από τα πιο «φλέγοντα» ζητήματα αφού προκαλεί οδυνηρές συνέπειες στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη κάνει ορατή την παρουσία της επηρεάζοντας ολόκληρη τη ζωή στον πλανήτη.
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η καταστροφή του όζοντος, ή όξινη βροχή και η συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων είναι οι κύριες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η μέση θερμοκρασία της γης παρουσιάζει σταδιακή αύξηση με αποτέλεσμα μεγάλες ποσότητες πάγου να λιώνουν και η στάθμη των θαλασσών να ανεβαίνει επικίνδυνα. Από τη μία πλευρά η ανομβρία και γενικότερα η έλλειψη κατακρημνισμάτων, και από την άλλη η ιδιαίτερη ένταση των φαινομένων (τροπικές καταιγίδες, τυφώνες), δυσχεραίνουν τη ζωή των οργανισμών σε πολλές χώρες.
Πολλές ενέργειες έχουν πραγματοποιηθεί με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στον πλανήτη. Μια πρώτη προσπάθεια έγινε με τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίματος το 1992, η οποία επεδίωκε να εμποδίσει την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρέμβαση στο κλίμα της γης με στόχο τη σταθεροποίηση των αερίων του θερμοκηπίου. Συνέχεια της σύμβασης αποτέλεσε το Πρωτόκολλο του Κιότο, το 1997, ενώ η Σύμβαση του Ρίο, το 2011, για τη βιοποικιλότητα στοχεύει στην προσαρμογή και τον περιορισμό των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή. Τέλος, «η Πράσινη και η Λευκή Βίβλος» είναι πλαίσια που αναμένεται να ολοκληρωθούν έως το 2030 και 2050 αντίστοιχα, με σκοπό τη μείωση των εκπομπών των αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

2. Κλίμα και ατμόσφαιρα
2.1 Καιρός και κλίμα

Αρχικά για να κατανοήσουμε την έννοια του φαινομένου, θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε τι είναι καιρός και τι είναι κλίμα. Ο καιρός σε μία περιοχή, είναι η κατάσταση της ατμόσφαιρας σε μια ορισμένη χρονική στιγμή καθώς και η εξέλιξη αυτής της κατάστασης «από τη γένεση έως το θάνατο» των ατμοσφαιρικών διαταραχών που επηρεάζουν τη συγκεκριμένη περιοχή. Ο παραπάνω ορισμός, από μόνος του, καθιστά δυσνόητη την έννοια του καιρού. Μπορεί ωστόσο να γίνει πιο κατανοητός, αν λάβουμε υπόψη ότι η κατάσταση της ατμόσφαιρας προσδιορίζεται από τους ακόλουθους παράγοντες:
Θερμοκρασία του αέρα (πόσο ζεστός ή ψυχρός είναι ο αέρας)
Ατμοσφαιρική πίεση (το βάρος του αέρα στην περιοχή)
Άνεμος (η οριζόντια κίνηση του αέρα)
Υγρασία (το ποσό των υδρατμών που περιέχονται στον αέρα)
Νέφη (αιώρηση συμπυκνωμένων υδρατμών στον ουρανό)
Κατακρημνίσματα (το νερό που πέφτει από τα νέφη και φτάνει στο έδαφος σε υγρή μορφή, όπως βροχή, ή στερεά δηλαδή χιόνι ή χαλάζι)
Ορατότητα (πόσο μακριά μπορεί να δει το ανθρώπινο μάτι)

Τα προαναφερθέντα στοιχεία αποτελούν τα μετεωρολογικά στοιχεία (παράμετροι), καθορίζοντας τον καιρό σε μία περιοχή αφού δεν παραμένουν σταθερά. Η έννοια του κλίματος αφορά την κατάσταση της ατμόσφαιρας για μεγάλα χρονικά διαστήματα (της τάξεως των τριάντα, ή/και περισσότερο, ετών). Είναι δηλαδή ο μέσος καιρός και προσδιορίζεται από τις μέσες τιμές των μετεωρολογικών παραμέτρων.

2.2 Η ατμόσφαιρα της γης και ο βασικός της ρόλος

Η ατμόσφαιρα της γης είναι το στρώμα αέρα που την περιβάλλει. Το 99 % της μάζας του αέρα βρίσκεται στα πρώτα 30 χιλιόμετρα από την επιφάνειά της παρόλο που μόρια αέρα είναι δυνατό να βρεθούν σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων. Παρόλο που οι θερμοκρασιακές τιμές ποικίλουν ανάλογα την περιοχή, η μέση θερμοκρασία είναι περίπου στους 15 0C. Αν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα της γης, η μέση θερμοκρασία στον πλανήτη θα ήταν περίπου στους -18 0C και η ζωή στον πλανήτη θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη.
Η ατμόσφαιρα αποτελείται από σταθερά και μεταβλητά αέρια. Τα σημαντικότερα, σταθερά, αέρια της ατμόσφαιρας είναι το άζωτο (Ν2) και το οξυγόνο (Ο2), τα οποία καταλαμβάνουν το 78 % και 21 % του ατμοσφαιρικού αέρα, αντίστοιχα. Μεταβαλλόμενα αέρια θεωρούνται οι υδρατμοί (ΕΙ2Ο), το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4), το υποξείδιο του αζώτου (^O) και το όζον (O3), με πιο σημαντικά τα δύο πρώτα αέρια.
Οι μάζες ατμοσφαιρικού αέρα συγκεντρώνονται στα πρώτα χιλιόμετρα της ατμόσφαιρας λόγω της βαρύτητας και της εύκολης συμπίεσης του αέρα. Το 99 % της μάζας του αέρα βρίσκεται κάτω από τα 32 χιλιόμετρα και το βάρος των μορίων του αέρα που περιβάλλει τη γη είναι περίπου 5.600 τρισεκατομμύρια τόνοι. Το βάρος αυτό δρα ως δύναμη στην επιφάνεια της γης, η οποία ονομάζεται ατμοσφαιρική πίεση και είναι αντιστρόφως ανάλογη με το ύψος. Μονάδα μέτρησης της ατμοσφαιρικής πίεσης είναι το hpa (hectopascal), όπου 1 hectopascal μειώνεται για κάθε 5,8 μέτρα ύψος, κατά μέσο όρο.
Άλλη παράμετρος είναι η πυκνότητα του αέρα δηλαδή ο αριθμός των μορίων του αέρα που περιέχονται σε δεδομένο όγκο. Όμοια με την ατμοσφαιρική πίεση, η πυκνότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη με το υψόμετρο.
Σχετικά με τη θερμοκρασία, παρουσιάζεται μείωση στα πρώτα χιλιόμετρα της ατμόσφαιρας λόγω της περισσότερης θέρμανσης του αέρα στα κατώτερα στρώματα, σε σύγκριση με τα ανώτερα. Όσο ξηρότερη είναι η ατμόσφαιρα, τόσο εντονότερη είναι η μείωση της θερμοκρασίας. Η θερμοκρασία μειώνεται 6,5 βαθμούς για κάθε χιλιόμετρο, όταν η ατμόσφαιρα είναι υγρή ενώ αντίθετα η μείωση φτάνει και τους 10 βαθμούς, σε περίπτωση ξηρής ατμόσφαιρας. Πολλές φορές παρατηρείται το φαινόμενο της αναστροφής θερμοκρασίας στην τροπόσφαιρα δηλαδή η θερμοκρασία παραμένει αμετάβλητη ή αυξάνεται ανάλογα με το ύψος. Πάνω από τα 11 χιλιόμετρα, η θερμοκρασία σταθεροποιείται και στη συνέχεια, αυξάνεται. Το σημείο όπου η θερμοκρασία σταματά να μειώνεται είναι η τροπόπαυση και αποτελεί το ανώτερο όριο της τροπόσφαιρας.
Το πρώτο στρώμα της ατμόσφαιρας που συναντάται από το έδαφος είναι η τροπόσφαιρα, όπου παρατηρούνται οι διάφοροι τύποι καιρικών φαινομένων. Πάνω από τους πόλους είναι λεπτότερη και πάνω από τον Ισημερινό, παχύτερη. Η τροπόπαυση περιορίζει τα ανοδικά ρεύματα που δημιουργούνται στην τροπόσφαιρα. Μάλιστα, καθώς στα χαμηλά στρώματα παρατηρούνται υψηλότερες θερμοκρασίες, σε σχέση με τα υψηλότερα στρώματα, στην τροπόσφαιρα, αναπτύσσονται ανοδικά ρεύματα αέρα που οδηγούν στο σχηματισμό νεφών και εν συνεχεία, στους διάφορους τύπους καιρικών φαινομένων. Στην τροπόπαυση δημιουργείται ένα στρώμα ευστάθειας που σταματάει τα ανοδικά ρεύματα, καθώς ο ψυχρός αέρας βρίσκεται κάτω από το θερμό.
Το δεύτερο στρώμα της ατμόσφαιρας ονομάζεται στρατόσφαιρα. Αρχίζει από την τροπόπαυση και φθάνει σε ύψος περίπου 50 χιλιομέτρων. Τα κύρια χαρακτηριστικά της στρατόσφαιρας αναφέρονται παρακάτω:
•   Η θερμοκρασία είναι ανάλογη του ύψους.
Ο αέρας είναι εξαιρετικά ξηρός, με αποτέλεσμα να μη δημιουργούνται νέφη και καιρικά φαινόμενα
Οι άνεμοι έχουν την τάση να εξασθενούν με το ύψος στην κατώτερη στρατόσφαιρα και να ενισχύονται με το ύψος, στην ανώτερη.
«Φιλοξενείται» το στρώμα του όζοντος που απορροφά την βλαβερή υπεριώδη ακτινοβολία που προέρχεται από τον ήλιο.
Καίγεται ο μεγαλύτερος αριθμός των μετεωριτών που κατευθύνονται από το διάστημα προς την επιφάνεια της γης.
Πάνω από τη στρατόσφαιρα συναντάται η μεσόσφαιρα (τρίτο στρώμα της ατμόσφαιρας), η οποία εκτείνεται έως το ύψος των 80 χιλιομέτρων και η θερμοκρασία μειώνεται όσο ανεβαίνουμε προς τα πάνω.
Στο τέταρτο στρώμα υπάρχει η θερμόσφαιρα που βρίσκεται μεταξύ των 80 και 200 χιλιομέτρων και η θερμοκρασία αυξάνεται με το ύψος.
Το τελευταίο στρώμα είναι η εξώσφαιρα, με ασαφή εξωτερικά όρια.

3. Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ολέθριες, με τις σημαντικότερες να είναι: το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η τρύπα του όζοντος, η όξινη βροχή και η συχνή εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων.

3. 1 Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (Greenhouse effect)

Πρόκειται για ένα παγκόσμιο περιβαλλοντικό φαινόμενο όπου εκλύεται CO2 στην ατμόσφαιρα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες (καύσεις από εργοστάσια και αυτοκίνητα). Την ημέρα θερμαίνεται ο πλανήτης μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, ενώ τη νύχτα αποβάλλεται υπέρυθρη ακτινοβολία. Το CO2 και το νερό που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα απορροφούν την υπέρυθρη ακτινοβολία. Η ενέργεια παραμένει στη γη και σταδιακά με την αύξηση της συγκέντρωσης του CO2, αυξάνεται και η μέση θερμοκρασία της.
Οι επιστήμονες έχουν διχαστεί ακόμη και στις μέρες μας για τις επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου. Μερικοί θεωρούν ότι στο μέλλον η μέση θερμοκρασία θα ανέβει σημαντικά, με αποτέλεσμα να λιώσουν οι πάγοι στους πόλους προκαλώντας μεγάλες καταστροφές. Για την Ελλάδα προβλέπεται ότι θα υπάρξει άνοδος στις στάθμες των θαλασσών στη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη και τη Ρόδο.
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Η βιομηχανική ρύπανση θεωρείται μία από τις κυριότερες αιτίες που συντελούν στο φαινόμενο. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις εξάγουν συμπεράσματα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου σε ετήσιες αναφορές.
Οι κυριότερες επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου θεωρούνται οι ακόλουθες:
Αύξηση των βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη
Μεγαλύτερη ξηρασία στα μέσα γεωγραφικά πλάτη, κυρίως το καλοκαίρι
Ένταση βροχοπτώσεων και μουσώνων στη νοτιοανατολική Ασία
Συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων (τυφώνες, πλημμύρες)
Άνοδος της στάθμης της θάλασσας από μισό έως ενάμισι μέτρο, με αποτέλεσμα πολλές εκτάσεις να κινδυνεύουν να χαθούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, κυρίως στο Μπαγκλαντές και την Ολλανδία
Αλλαγές στη βλάστηση και μετατόπιση εύφορων περιοχών σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη
Μία ομάδα επιστημόνων, από την άλλη πλευρά, θεωρεί ότι η αύξηση της θερμοκρασίας προσφέρει πλεονεκτήματα, όπως:
Μείωση του κόστους θέρμανσης κατά 25 % και αύξηση του κόστους κλιματισμού 10 %
Επιμήκυνση της περιόδου καλλιέργειας
Ευκολότερη ναυσιπλοΐα κοντά στους πόλους

3.2 Αντιμετώπιση του φαινομένου του θερμοκηπίου

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου αντιμετωπίζεται με μείωση εκπομπών, κυρίως του CO2 καθώς και άλλων αερίων που συντελούν στο συγκεκριμένο φαινόμενο όπως μεθάνιο (CH4), όζον της τροπόσφαιρας (Ο3) και υποξείδιο του αζώτου (ΝΟχ). Η μείωση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατμόσφαιρα επιτυγχάνεται με τις ακόλουθες ενέργειες:
Αναδάσωση
Λιγότερη κατανάλωση ενέργειας και αύξηση της απόδοσης των διεργασιών που παράγουν ωφέλιμη ενέργεια
Χρησιμοποίηση   φυσικού   αερίου,   για   την   παραγωγή   ηλεκτρικής   ενέργειας,   και εναλλακτικών πηγών ενέργειας (αιολική, γεωθερμική)
Χρησιμοποίηση μεθόδων όπου θα επιτυγχάνεται η κατακράτηση και απομάκρυνση του CO2, το οποίο παράγεται από την καύση των καυσίμων.


3. 3 Η τρύπα του όζοντος (Ozone Depletion)

Είναι παγκόσμιο περιβαλλοντικό φαινόμενο, όπως και το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπου το στρώμα του όζοντος στη στρατόσφαιρα μειώνεται εξαιτίας των χλωροφθορανθράκων. Παρατηρήσεις που αφορούν το όζον σε ύψος κοντά στα 40 χιλιόμετρα δείχνουν ότι έχει μειωθεί περίπου 10 %.
Η συγκέντρωση του όζοντος (Ο3) της στρατόσφαιρας φθάνει τα 10 ppm. Το στρώμα του όζοντος προστατεύει τους ζωντανούς οργανισμούς από την υπεριώδη ακτινοβολία. Το όζον καταστρέφεται από μόρια μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ) και νερού (Η2Ο) καθώς και από άτομα αλογόνων και υδρογόνου (Η).


3. 4 Η όξινη βροχή (Acid rain)

Είναι διεθνές-διακρατικό φαινόμενο όξινων κατακρημνισμάτων (acid precipitations), όπως βροχής, χιονιού και χαλαζιού με τιμές PH < 5,6 δηλαδή τιμές που επικρατούν σε καθαρό περιβάλλον. Ορισμένες φορές μάλιστα, το PH της βροχής έχει τιμή μικρότερη από 4, ενώ στις βορειοανατολικές περιοχές των Ηνωμένων Πολιτικών Αμερικής, η τιμή είχε φτάσει το 2,1, σε περιπτώσεις μεμονωμένων καταιγίδων.
Το συγκεκριμένο φαινόμενο προκαλείται από ισχυρά οξέα, κυρίως από θειικό οξύ (H2SO4) ενώ μικρότερη είναι η συμμετοχή του νιτρικού οξέος (HNO3). Συμμετέχουν επίσης, ανόργανα οξέα και συγκεκριμένα υδροχλωρικό (HCl) και φωσφορικό οξύ (H3PO4) και οργανικά σε ακόμη μικρότερες ποσότητες.
Πρώτη φορά στο φαινόμενο αναφέρθηκε το 1852 ο Άγγλος χημικός R. A. Smith, όταν μελέτησε την ατμοσφαιρική ρύπανση στο Manchester. Το 1982, η όξινη βροχή αναγνωρίστηκε ως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα διασυνοριακής ρύπανσης, στην ειδική συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την οξίνιση του περιβάλλοντος.
Η όξινη βροχή αποτελεί υποπερίπτωση του γενικότερου φαινομένου, της όξινης απόθεσης (acid deposition) και εμφανίζεται σε περιοχές με σημαντικές ποσότητες οξειδίων θείου (SOΧ) και αζώτου (ΝΟΧ). Μπορεί να εμφανιστεί επίσης, σε περιοχές όπου ένα χαμηλό βαρομετρικό προήλθε από πηγές εκπομπών οξειδίων του θείου και του αζώτου.
Το SΟ2 είναι η σημαντικότερη από τις του θειούχες ενώσεις που συναντώνται στην ατμόσφαιρα και οι πηγές τους είναι φυσικές και ανθρωπογενείς. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ωκεανοί, οι οποίοι εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες θειούχων ενώσεων και υδροθείου (H2S). Οι θειούχες ενώσεις αυτές οξειδώνονται στην ατμόσφαιρα προς SΟ2. Η δεύτερη κατηγορία αφορά τις πηγές που εκπέμπουν, κυρίως SO2, SO3 και H2SO4. Οι καύσεις κάρβουνου και πετρελαίου είναι κυριότερες δραστηριότητες εκπομπής SO2, με συμμετοχή 60 % και 30 %, αντίστοιχα. Το SO2 σχηματίζεται από τις αντιδράσεις που ακολουθούν:


Το SΟ2 μπορεί να σχηματιστεί και από βιομηχανικές διεργασίες κατά την παραγωγή μετάλλων από θειούχα ορυκτά. Ο βαθμός ρύπανσης μιας περιοχής εξαρτάται από τη συγκέντρωση του SΟ2 στην ατμόσφαιρα.
Η αντίδραση που ακολουθεί δείχνει το σχηματισμό γύψου από την ένωση ανθρακικού ασβεστίου με θειικό οξύ, ελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα.



3.5 Ακραία καιρικά φαινόμενα (Extreme weather conditions)

Η κλιματική αλλαγή έχει «αλλοιώσει» τις μετεωρολογικές και κλιματολογικές συνθήκες στον πλανήτη.
Η ύπαρξη εξαιρετικά υψηλών θερμοκρασιών και έντονων «επεισοδίων» καύσωνα είναι οι κύριες επιπτώσεις από το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που αναλύθηκε παραπάνω, μιας και πολλές περιοχές «πλήττονται» από ανομβρία, λειψυδρία και παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας.
Αναφορικά με τα υδρομετέωρα, οι καταιγίδες και ειδικότερα οι μεμονωμένες και οι τροπικές καταιγίδες, οι βροχοπτώσεις, οι χιονοθύελλες, οι τυφώνες, οι κυκλώνες και οι τυφώνες που σχετίζονται με αυξημένες τιμές σχετικής υγρασίας, χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερες εντάσεις σε σχέση με το παρελθόν.
Στα μεσαία και ανώτερα γεωγραφικά πλάτη έχει παρατηρηθεί ότι οι ξηρές περιοχές γίνονται ξηρότερες (οι υποτροπικές) και οι υγρές, υγρότερες λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων. Η συγκεκριμένη παρατήρηση έχει προσομοιωθεί από τα κλιματικά μοντέλα και προβλέπεται να συνεχιστεί και στο μέλλον. Η εμφάνιση περισσότερων κατακρημνισμάτων, κυρίως βροχοπτώσεων, αφού τα χιόνια λιώνουν γρήγορα, αυξάνει τον κίνδυνο πλημμυρών (ιδιαίτερα στις αρχές της άνοιξης) ενώ οι ηπειρωτικές περιοχής πλήττονται από ξηρασίες, την περίοδο του καλοκαιριού.

4. Τα σημαντικότερα μέτρα για την κλιματική αλλαγή

Για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής έχουν πραγματοποιηθεί ενέργειες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και κυρίως με τη μείωση των εκπομπών των αερίων που συντελούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τέτοια μέτρα είναι η Σύμβαση-Πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, η Σύμβαση για τη βιοποικιλότητα, το Πρωτόκολλο του Κιότο και η Πράσινη Βίβλος.

4. 1 Η Σύμβαση-Πλαίσιο του Ο. Η. Ε. για την Κλιματική Αλλαγή

Το πρώτο διεθνές μέτρο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ήταν η Σύμβαση-Πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nation Framework Convention on Climate Change-U. N. F. C. C. C.), η οποία υπεγράφη τον Ιούνιο του 1992 στο Ρίο από 154 χώρες, στη διάρκεια στη Συνόδου Κορυφής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη.
Από τη Σύμβαση τέθηκαν οι βάσεις για μελλοντικές δράσεις, χωρίς νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις για τις χώρες. Προβλέπεται για τα κράτη η αναγνώριση κοινών, αλλά διαφοροποιημένων, υποχρεώσεων και η ύπαρξη εθνικών αναπτυξιακών προτεραιοτήτων μέσω ενεργειών όπως:
Ανάπτυξη,  ενημέρωση και δημοσιοποίηση εθνικών απογραφών των ανθρωπογενών εκπομπών βάσει συγκρίσιμων μεθοδολογιών
Δημοσίευση, αναθεώρηση και εφαρμογή εθνικών για την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών
Υιοθέτηση πολιτικών και μέτρων, που να στοχεύουν στην επαναφορά των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου στα επίπεδα της δεκαετίας 1990-2000, για τα ανεπτυγμένα κράτη. Η συγκεκριμένη ενέργεια μπορεί να επιτευχθεί από κάθε κράτος χωριστά ή από κοινού με άλλα
Η Ε. Ε. είχε θέσει στόχο για όλα τα κράτη, τη σταθεροποίηση των εκπομπών του μέχρι το 2000, στα επίπεδα του 1990. Η Διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών της Σύμβασης (Conference Of the Parties-C. O. P.) είναι η αρχή της λήψης αποφάσεων, αποτελώντας το «ανώτατο σώμα» (supreme body) της Σύμβασης. Είναι υπεύθυνη για τη λήψη αποφάσεων και την εξέλιξη της σύμβασης και οι αρμοδιότητές της είναι οι εξής:
Καταγραφή της πορείας εφαρμογής της σύμβασης
Εξέταση των δεσμεύσεων των Μερών, των δεδομένων που προκύπτουν και της εμπειρίας που αποκτήθηκε κατά την εφαρμογή πολιτικών για την αλλαγή του κλίματος
Βασική ωστόσο αρμοδιότητα, είναι αναθεώρηση των εθνικών εκθέσεων και των απογραφών των εκπομπών που υποβάλλονται από τα Μέρη. Μετά την υπογραφή της σύμβασης συνεχίστηκαν οι διαπραγματεύσεις, πρώτα στο Ρίο ντε Τζανέιρο (1992) και μετά στο Κιότο (1997).

4. 2 Η Σύμβαση του Ρίο ντε Τζανέιρο

Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα (Convention on Biological Diversity-C. B. D.) υπεγράφη κατά τη συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο, από τις 3 έως τις 14 Ιουνίου.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες (ρύπανση, αποψίλωση) έχουν επηρεάσει τη βιοποικιλότητα, η οποία έχει μειωθεί σημαντικά και μάλιστα η σε κάποια είδη, όπως οι πεταλούδες, τα πτηνά και τα θηλαστικά, η μείωση φτάνει το 24 % σύμφωνα με την εκτίμηση της UNEP. Η διατήρηση και η αειφόρος χρήση της βιοποικιλότητας παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης. Το 2002 στην παγκόσμια διάσκεψη που αφορούσε την αειφόρο ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ, είχε συμφωνηθεί η μείωση των ρυθμών απώλειας της βιοποικιλότητας
έως το 2010.
Τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει να πραγματοποιούν τις ακόλουθες ενέργειες, όπως:
Εντοπισμός των συστατικών στοιχείων της βιοποικιλότητας που είναι καθοριστικά για τη διατήρηση και αειφόρο χρήσης της
Παρακολούθηση με δειγματοληψίες και άλλες τεχνικές, των συστατικών στοιχείων της βιοποικιλότητας που έχουν εντοπιστεί
Εντοπισμός των διαδικασιών και των κατηγοριών δραστηριοτήτων, με ανεπιθύμητες επιπτώσεις στη διατήρηση και αειφόρο χρήση της βιοποικιλότητας
Λήψη και καταχώρηση στοιχείων που σχετίζονται με τον εντοπισμό και την παρακολούθηση των προαναφερθέντων στοιχείων
Η Σύμβαση προβλέπει τα εξής:
Εκπόνηση και δρομολόγηση προγραμμάτων επιστημονικής και τεχνικής εκπαίδευσης αλλά και επιμόρφωσης με στόχο τον εντοπισμό, τη διατήρηση και την αειφόρο χρήση της βιοποικιλότητας και των συστατικών της, καθώς και τη στήριξη της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης για τις ειδικές ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών
Ενθάρρυνση της έρευνας που συμβάλλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και εξασφάλιση της αειφόρου χρήσης γης, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες
Προαγωγή συνεργασίας και αξιοποίηση της επιστημονικής προόδου που αφορά στην έρευνα της βιοποικιλότητας, με στόχο την ανάπτυξη μεθόδων διατήρησης και αειφόρου χρήσης των βιολογικών πόρων

4. 3 Το Πρωτόκολλο του Κιότο

Θεσπίστηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1997. Το Πρωτόκολλο του Κιότο αφορά τα αέρια που συμμετέχουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, τα οποία είναι τα εξής:
Διοξείδιο του άνθρακα
Μεθάνιο (CH4)
Πρωτοξείδιο του αζώτου (N2O)
Υδροφθοράνθρακες (HFC)
Υπερφθοριωμένοι υδρογονάνθρακες (PFC)
Εξαφθοριούχο θείο (SF6)

Τα κράτη, που ήταν της μέλη της Ε. Ε. πριν το 2004, όφειλαν να μειώσουν συλλογικά τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 8 %, τα έτη 2008-2012, με εξαίρεση την Πολωνία και την Ουγγαρία που δεσμεύτηκαν μείωση 6 %.
Τα μέτρα του Πρωτοκόλλου είναι τα ακόλουθα:
Ενίσχυση ή θέσπιση εθνικών πολιτικών μείωσης των εκπομπών μέσω αύξησης της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, προώθησης των αειφόρων μορφών γεωργίας και ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
Συνεργασία με άλλα συμβαλλόμενα

4. 4 Η Πράσινη Βίβλος

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σαφές πλαίσιο πολιτικών σχετικά με την ενέργεια και το κλίμα έως το 2020, το οποίο περιλαμβάνει ποικίλους στόχους πολιτικής που αφορούν τα εξής θέματα:
Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
Διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού
Υποστήριξη της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και των θέσεων εργασίας μέσα από εφαρμογές προσέγγισης, που είναι αποτελέσματα υψηλής τεχνολογίας, αποδοτικότητας σε θέματα κόστους και αποδοτικής χρήσης πόρων
Οι στόχοι πολιτικής που αναφέρθηκαν θα υλοποιηθούν με μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με την ύπαρξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και με εξοικονόμηση ενέργειας.
Με το πλαίσιο του 2030, γνωστό ως «Πράσινη Βίβλος», θα πρέπει να πραγματοποιηθούν εντονότερες δράσεις για το κλίμα σε διεθνές επίπεδο και να υπάρξει αντιστάθμιση μεταξύ των στόχων της ανταγωνιστικότητας, της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και της αειφορίας. Μαζί με το συγκεκριμένο πλαίσιο, διατυπώθηκε και ένα ακόμα, γνωστό ως «Λευκή Βίβλος», που αφορά το έτος 2050. Τα σενάρια των δύο αυτών πλαισίων αφορούν τα ακόλουθα ζητήματα:
Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40 % σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2030 και εν συνεχεία, περαιτέρω μείωση κατά 80-95 % έως το 2050, με στόχο η αύξηση της θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα, να μην ξεπερνά τους 2 0C.
Αύξηση των μεριδίων των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, βελτιώσεις στον τομέα της ενέργειας και δημιουργία καλύτερων υποδομών.
Μεγάλες επενδύσεις, με ή χωρίς απαλλαγή από CO2

5. Συμπεράσματα

Η κλιματική αλλαγή είναι ένα ενδιαφέρον θέμα που αξίζει να μελετά κανείς καθώς το κλίμα συνεχώς υποβαθμίζεται από την ανθρώπινη παρέμβαση, με τις σημαντικότερες και πιο βλαβερές επιπτώσεις να προκαλούνται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η βαθμιαία αύξηση της μέσης θερμοκρασίας τα επόμενα χρόνια θα οξύνει περισσότερο την κατάσταση παρόλο που γίνονται προσπάθειες για περιορισμό της ανόδου πάνω από 2 0C. Ια μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος που έχουν ήδη ληφθεί, έχουν συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας του κλίματος, ενώ αναμένονται περαιτέρω ενέργειες στο μέλλον, για τον περιορισμό των αερίων που προκαλούνται από το προαναφερθέν φαινόμενο, με δύο πλαίσια για έτη 2030 και 2050.

Βιβλιογραφία

  • Ahmad N. , Hossain D. (2015): «Climate Change and Global Warming Discourses and Disclosures in the Corporate Annual Reports: A Study on the Malaysian Companies» 
  • Κούγκολος Α. (2007): «Εισαγωγή στην Περιβαλλοντική Μηχανική»
  • Solomon S. (1999): «Stratospheric Ozone Depletion: A Review of concepts and history» (Aeronomy Laboratory, National Oceanic and Atmospheric Administration, Boulder, Colorado)
  • Patel C. , Burkhardt E. , Lambert C. (1999): «Acid Rain: A Serious Regional Environmental Problem»
  • Παραδεισανός Α. (2004): «Οι επιπτώσεις της όξινης βροχής στο περιβάλλον», Διαπανεπιστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
  • Trenberth K. (2008): «Climate change and extreme weather events»


Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.