 |
| Ο επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνώμων, Steve Green, ανακοίνωσε στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού την πόλη που κέρδισε τον τίτλο τον οποίο διεκδικούσαν η Καλαμάτα, η Ελευσίνα και η Ρόδος. |
Την 11η Νοεμβρίου 2016 ανακοινώθηκε ότι η Ελευσίνα θα είναι η Ελληνική συμμετοχή ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021.Το 2021, η Ελλάδα θα φιλοξενήσει την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για τέταρτη φορά μετά την Αθήνα το 1985, τη Θεσσαλονίκη το 1997 και την Πάτρα το 2006.Με την ευκαιρία θα δημοσιεύουμε μια σειρά άρθρων για την προετοιμασία των υποψηφιοτήτων των Ελληνικών πόλεων.
#Θεοφάνης Θ. Γκατζής.Οικονομολόγος-Διεθνολόγος.
Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΔΠΜΣ Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού των τμημάτων Οικονομικών Επιστημών και Μηχανικών Χωροταξίας,
Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
1. Εισαγωγή.Στη σύγχρονη εποχή ,ενόσω μαίνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων ,μία από τις στρατηγικές της αστικής διακυβέρνησης στη Γηραιά ήπειρο είναι η ανάληψη της διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης από τις πόλεις προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και αναγνωρισιμότητάς τους. Έτσι ,επιδιώκεται η δημιουργία θετικής φήμης για έναν τόπο και παρέχεται η δυνατότητα προβολής των ελκτικών του στοιχείων. Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής ένωσης και αποτελεί σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής της πολιτικής. Επίσης, συμβάλλει στην πολιτιστική διπλωματία των πόλεων, που αναλαμβάνουν το θεσμό, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την υπερηφάνεια των κατοίκων τους.
Aκόμη, μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών (π.χ. πλατείες), καθώς και στην αστική αναγέννηση των πόλεων, μέσω της δημιουργίας ή βελτίωσης των πολιτιστικών υποδομών σε περιοχές των αστικών τους ιστών παρέχοντας το έναυσμα για την απαρχή ή ενίσχυση της δημιουργικής οικονομίας τους (πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες).
Tο 2021 μία ελληνική πόλη ,μαζί με μία Ρουμανική (Τιμισοάρα) και μία πόλη από μία υπό ένταξη στην ΕΕ χώρα (Νόβισαντ Σερβίας) ,θα αναλάβει τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Αξίζει να επισημανθεί ότι δεκατέσσερις ελληνικές πόλεις διεκδίκησαν τον τίτλο (Βόλος, Δελφοί, Ελευσίνα, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κέρκυρα, Λάρισα, Λέσβος, Μεσολόγγι, Πειραιάς, Ρόδος, Σαλαμίνα, Σάμος, Τρίπολη) εκ των οποίων, στις 26 Φεβρουαρίου 2016, ανακοινώθηκαν οι τρεις επικρατέστερες υποψήφιες πόλεις (Ελευσίνα, Καλαμάτα, Ρόδος). Η τελική επιλογή της πόλης που θα αναδειχθεί πολιτιστική πρωτεύουσα θα λάβει χώρα την 11η Νοεμβρίου του παρόντος έτους.
2. O θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας
Ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή καλλιτεχνικά γεγονότα και μάλιστα ετήσιας διάρκειας, με έτος εκκίνησης το 1985, είναι και η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης κατόπιν πρότασης της τότε Υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας, Μελίνας Μερκούρη. Ένας ορισμός που μπορεί να παρατεθεί για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι ο εξής: Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι ένα πολυθεματικό φεστιβάλ ετήσιας διάρκειας.
Η πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ήταν η Αθήνα. Έκτοτε έλαβαν το χρίσμα πόλεις από όλα τα γεωγραφικά σημεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι στα πρώτα χρόνια ο θεσμός λάμβανε χώρα σε πόλεις, πρωτεύουσες χωρών, με ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα, με μεγάλη αναγνωρισιμότητα που είναι υψηλά στο αστικό σύστημα ιεραρχίας (π.χ. το Άμστερνταμ το 1987,το Παρίσι το 1989 και η Μαδρίτη το 1992). Στη συνέχεια τον τίτλο έλαβαν πόλεις που δεν ήταν ευρύτερα γνωστές στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και ο θεσμός αυτός ήταν αφετηρία για να δημιουργήσουν πολιτιστική στρατηγική για μεγάλο χρονικό διάστημα αποκτώντας ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα (π.χ. η Γλασκώβη το 1990) καθώς και περιοχές με σημαντική πολιτιστική παράδοση. (π.χ. η Πράγα , Αβινιόν, Μπριζ).
Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες παλαιότερα καθορίζονταν από το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απευθείας ανάθεση (Σαρλής 2007), ενώ το 1999 , με απόφαση του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Επίσημη εφημερίδα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων,1999), άλλαξε ο τρόπος επιλογής των πόλεων και πλέον, αυτές, λαμβάνουν το χρίσμα, πέντε ή τέσσερα χρόνια πριν τη διεξαγωγή του γεγονότος, ύστερα από διαγωνιστική διαδικασία που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής .Η τελική επιλογή των πόλεων που θα αναλάβουν το θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας είναι έργο ανεξάρτητης επιτροπής εμπειρογνωμόνων. (Εcoc2021, 2016).
Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα αν και αποτελεί γεγονός που έλαβε χώρα και σε μεγάλα αστικά κέντρα είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία για δευτερεύουσας σημασίας ευρωπαϊκές πόλεις να προβληθούν, [Γλασκόβη, Αμβέρσα, Γκρατς, Κορκ, Θεσσαλονίκη, Στοκχόλμη] (Συναδινός , 2004). O σκοπός της διοργάνωσης αυτής είναι, σύμφωνα με τους Corijn και Van Praet διττός: πρώτα να γίνει ο πολιτισμός κάθε πόλης εύκολα προσβάσιμος στο Ευρωπαϊκό κοινό, και δεύτερον να δημιουργηθεί μία συνολική εικόνα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού (Richards,1996).
3. Μεθοδολογία
Η μεθοδολογία του παρόντος άρθρου βασίζεται σε δευτερογενείς πηγές δεδομένων από ιστοσελίδες που συνδέονται με τη διοργάνωση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας , από το τεύχος της υποψήφιας πόλης της Ελευσίνας (bidbook) , από βιβλία και από τις παρουσιάσεις των 2 μελών της επιτροπής Εleusis21 (Κέλλυ Διαπούλη και Πέγκυ Τσολακάκη) στα πλαίσια των μαθημάτων Αστική Ανάπλαση, Αναγέννηση και Ανάπτυξη του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης την Τετάρτη, 20.04.16 και Ειδικά Γεγονότα και Τοπική Ανάπτυξη του ΔΠΜΣ Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας την Πέμπτη 21.04.16.
4. Όραμα και στόχοι της Ελευσίνας από την ανάδειξη της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα
Το γενικό όραμα προβλέπει την ανάπτυξη της Ελευσίνας σε δυναμικό πολιτιστικό κέντρο στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής και θέτει 4 ειδικούς στόχους:
1.Την ενίσχυση και επέκταση των πολιτιστικών υποδομών.
2.Την ενδυνάμωση, ενίσχυση και προβολή του καλλιτεχνικού προφίλ της
πόλης.
3.Την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των ταλέντων των πολιτών και των
τοπικών καλλιτεχνών.
4.Την ανάδειξη του πολιτισμού ως αποφασιστικού παράγοντα ενίσχυσης
της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της καταπολέμησης των ανισοτήτων με προσανατολισμό τη βιώσιμη ανάπτυξη (Eleusina, 2016).
Εικόνα 1. Λογότυπο Ελευσίνας -υποψήφια Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
Πηγή: (Εleusina. 2016)
5. Eπιδιώκει να ενισχύσει το πολιτιστικό της απόθεμα δημιουργώντας
μια παρακαταθήκη για ένα βιώσιμο μέλλον.
6. Τη μόνιμη εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα.
7. Η επαφή και η δικτύωση με το σύγχρονο πολιτιστικό περιβάλλον της Ευρώπης θα βοηθήσει σημαντικά την Ελευσίνα να ενδυναμώσει το πολιτισμικό της κεφάλαιο, να διαφοροποιήσει το πολιτιστικό της προϊόν εμπλουτίζοντάς το και να ενισχύσει την τεχνογνωσία της τόσο σε επίπεδο περιεχομένου όσο και σε επίπεδο
οργάνωσης, διαχείρισης και πολιτιστικής στρατηγικής
8. Τη συμμετοχή των πολιτών της περιοχής στις δραστηριότητες της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Ήδη έχει συσταθεί το Δίκτυο Δημιουργικών Πολιτών (ΔΔΠ) που θα συμβάλλει στην προετοιμασία του προγράμματος της πολιτιστικής πρωτεύουσας.
9. Διοργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων στη γειτονιά προσφύγων
10. Δημιουργία υπαίθριων πολιτιστικών δραστηριοτήτων (Εleusina, 2016 ;Διαπούλη και Τσολακάκη,2016).
5. Ποιοι είναι οι στόχοι του Δήμου Καλαμάτας αν αναλάβει το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας
Οι στόχοι της Καλαμάτας συνοψίζονται στους εξής :
• Στη δημιουργία Πολιτιστικής Στρατηγικής για τη δεκαετία 2016-2025 για την πόλη της Καλαμάτας, που θα αποτελέσει και την «κληρονομιά» ήδη από τη φάση της υποψηφιότητας,
• Στον προγραμματισμό για επαναχρησιμοποίηση χώρων και όχι απαραίτητα κτίσιμο νέων,
• Στην εμπλοκή των πολιτών στη μακροχρόνια στρατηγική και στη δημιουργία ενός «οικείου» σχεδίου βάσει της υφιστάμενης κατάστασης αλλά και των αναγκών των κατοίκων της,
• Στη χαρτογράφηση της υπάρχουσας κατάστασης στον τομέα του πολιτισμού,
• Στη δημιουργία καλλιτεχνικών ευκαιριών έκφρασης στους πολίτες της,
• Στη συμμετοχή όλων των πολιτών στη διαδικασία διεκδίκησης του τίτλου μέσω του σλόγκαν Συνεργάζομαι, εκφράζομαι ,δημιουργούμε! (Kalamata21, 2016)
Εικόνα 2. Λογότυπο Καλαμάτας για την υποψηφιότητά της ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
Πηγή: (Kalamatain, 2016/)
• Στην αναβάθμιση της καλλιτεχνικής της παιδείας, στη βελτίωση και στην αξιοποίηση των πολιτιστικών της υποδομών, στη δημιουργία νέων υποδομών για την ανάδειξή της ως κύριου πολιτιστικού προορισμού, πέραν των μεγάλων αστικών κέντρων. Επίσης δίνεται η δυνατότητα στην Καλαμάτα να ολοκληρώσει έργα τα οποία χρονίζουν, όπως η αξιοποίηση των διατηρητέων, αλλά και να δημιουργήσει έργα «βιτρίνας» βελτιώνοντας την εικόνα της,
• Στην ευκαιρία να γνωρίσει και να συναναστραφεί ο καλλιτεχνικός κόσμος τις πόλης με καλλιτέχνες και «σχολές» από ολόκληρη την Ευρώπη. Επομένως ,οι καλλιτέχνες (επαγγελματίες και ερασιτέχνες) θα έχουν την ευκαιρία να γνωστοποιήσουν το έργο τους στο εξωτερικό και να ανταλλάξουν γνώμες και ιδέες με συναδέλφους τους εξωτερικού με απόρροια την ποιοτική αναβάθμισή τους (Kalamata21, 2016).
6. SWOT ανάλυση υποψηφιότητας Ελευσίνας για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης
Πίνακας 2.
Πίνακας 3.
8. Συμπεράσματα
O θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης είναι ένα εργαλείο αστικής διακυβέρνησης που το χρησιμοποιούν οι ιθύνοντες των πόλεων προκειμένου να ενισχύσουν ή να δημιουργήσουν την πολιτιστική ταυτότητα αυτών, προκειμένου να καταστούν ανταγωνιστικές , αναγνωρίσιμες και ελκυστικές σε εθνικό και διεθνές χωρικό πλαίσιο. Επιπρόσθετα, δίνει τη δυνατότητα στις τοπικές αρχές να προβούν σε ήπιας μορφής αστικές αναπλάσεις ,καθώς και στην πολιτιστική αστική αναγέννηση των χωρικών ενοτήτων τους βελτιώνοντας την ποιότητας ζωής των κατοίκων που διαμένουν σε αυτές .Παράλληλα δημιουργείται ή ενισχύεται το τουριστικό ρεύμα προς τις πολιτιστικές πρωτεύουσες.
Ακόμη, μέσω των πολιτιστικών εκδηλώσεων δίνεται η ευκαιρία στο τοπικό καλλιτεχνικό προσωπικό να προβάλλει το καλλιτεχνικό του έργο εκτός των τειχών της πόλης και να έρθει σε επαφή με διεθνείς καλλιτέχνες αποκομίζοντας σημαντικά οφέλη. Επιπλέον, μέσω της ανάληψης του θεσμού από μια πόλη δίνεται η ευκαιρία κινητοποίησης των δημιουργικών δυνάμεων της τοπικής οικονομίας και της κοινωνίας ενώ ταυτόχρονα δημιουργούνται συναισθήματα υπερηφάνειας των κατοίκων της περιοχής και ταύτισης των πολιτών με αυτήν.
Επιπρόσθετα, οι κτιριακές υποδομές που θα δημιουργηθούν δεν πρέπει να ξεπερνούν τις δυνατότητες του θεσμού και τις ανάγκες της πόλης. Για τα έργα που θα πραγματοποιηθούν επιβάλλεται να υφίσταται σχεδιασμός χρησιμοποίησής τους μετά το πέρας της διοργάνωσης. Επιπροσθέτως , τα οφέλη για κάθε πόλη που λαμβάνει τον τίτλο της πολιτιστικής πέρα από βραχυχρόνια είναι και μακροχρόνια. Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα μιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας πρέπει να έχει κάποιους συγκεκριμένους κεντρικούς θεματικούς άξονες κι όχι να αποτελεί ένα ανομοιογενές σύνολο εκδηλώσεων, που όσο υψηλού επιπέδου κι αν είναι, δεν θα δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία στο κοινό της πόλης και δεν θα αφήσουν ισχυρό αποτύπωμα μετά τη διοργάνωση.
Υφίστανται όμως και κίνδυνοι που είναι οι εξής και πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη και μπορεί να κρίνουν, ως ένα ορισμένο βαθμό, την επιτυχία ή την αποτυχία της διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας από μια πόλη: Πρώτιστα, ένα μεγάλο μέρος των χρηματικών ποσών που συνδέονται με το κόστος της διοργάνωσης ,είτε πρόκειται για διοργάνωση εκδηλώσεων ,είτε για δημιουργία κατασκευαστικών έργων, έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν, να παρέχεται σε εταιρείες ή καλλιτέχνες που εδρεύουν εκτός της πόλης (π.χ. Θεσσαλονίκη 2007) ,με απότοκο να δημιουργούνται υψηλές εκροές χρήματος. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε το φαινόμενο να μην επιτραπεί σε κάποια τοπικά καλλιτεχνικά σχήματα να συμμετέχουν στο πρόγραμμα των πολιτιστικών εκδηλώσεων των Πολιτιστικών Πρωτευουσών (π.χ. Γλασκώβη) ,ενώ παράλληλα υφίσταται κίνδυνος οι πολιτιστικές εκδηλώσεις να μη συνδέονται με την τοπική πολιτιστική φυσιογνωμία.
Παρά ταύτα το πόσο σημαντικό είναι το μεγάλο ειδικό γεγονός της πολιτιστικής πρωτεύουσας διαπιστώνεται από το γεγονός ότι πολλές πόλεις καταθέτουν υποψηφιότητες για να το αναλάβουν. Παρατηρούμε ,ότι καθεμία από τις δύο άνω υποψήφιες πόλεις- Ελευσίνα και Καλαμάτα που εξετάστηκαν στην παρούσα εργασία υπερτερεί ή μειονεκτεί έναντι της άλλης σε κάποια στοιχεία. Επί παραδείγματι, η Καλαμάτα διαθέτει μεγαλύτερο αριθμό αρχαιολογικών μνημείων και πολιτιστικών υποδομών -ειδικά της βυζαντινής , μεταβυζαντινής περιόδου και νεοκλασικά κτίρια- καθώς και ξενοδοχειακές υποδομές έναντι της Ελευσίνας ,αλλά δε διαθέτει το δίκτυο εθελοντών αυτής ,έχει μικρότερη προσβασιμότητα , στην πρωτεύουσα και δε διαθέτει τόσο δημοφιλή αρχαιολογικό χώρο (χώρος Ελευσίνιων Μυστηρίων), όπως η Καλαμάτα.
Επιπλέον, και οι δύο πόλεις διαθέτουν ομοειδή χαρακτηριστικά (π.χ. διεθνή φεστιβάλ, βιομηχανική και αρχαιολογική κληρονομιά, πλούσιο άυλο πολιτιστικό απόθεμα, χρηματοδότηση από ιδιωτικούς φορείς της περιοχής) και επιδιώκουν την ενεργή συμμετοχή των πολιτών τους στην προσπάθεια τους να αναλάβουν την πολιτιστική πρωτεύουσα (Δίκτυο Δημιουργικών Πολιτών στην Ελευσίνα, ομάδες έργου στην Καλαμάτα).
Στο σημείο αυτό αξίζει να τονισθεί ,ότι η Καλαμάτα διαθέτει σημαντική πολιτιστική ταυτότητα που επιθυμεί να την ενισχύσει περαιτέρω και να την προβάλλει διεθνώς μέσω του θεσμού ,ενώ η Ελευσίνα επιζητά μέσω του θεσμού να διαμορφώσει ισχυρότερη πολιτιστική ταυτότητα από αυτήν που διαθέτει και να μεταβάλλει την εικόνα της που συνδέεται μόνο με το βιομηχανικό τοπίο της αναδεικνύοντας και το πολιτιστικό της περιβάλλον. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιθύνοντες ιδιαίτερα της Καλαμάτας, που είναι ανερχόμενος τουριστικός προορισμός με διεξαγόμενες διεθνείς πτήσεις προς αυτήν ,αλλά και της Ελευσίνας επιδιώκουν μέσω της διοργάνωσης να ενισχύσουν το τουριστικό ρεύμα προς τις περιοχές τους.
Επιπρoσθέτως, το όραμα , των τοπικών αρχών των δύο πόλεων αν λάβουν το χρίσμα της πολιτιστικής πρωτεύουσας είναι ο θεσμός να συμβάλλει στη δημιουργία μακροπρόθεσμης πολιτιστικής στρατηγικής τους, ενισχύοντας και κάνοντας γνωστή ευρύτερα την υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά τους. Από τα άνω συνάγεται ότι και οι δύο υποψήφιες πόλεις για την ανάληψη της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης διαθέτουν ίδιες πιθανότητες επιτυχίας. Εν κατακλείδι, είναι πρέπον να μη λησμονηθεί ότι και η τρίτη υποψήφια πόλη ,της Ρόδου, που δεν εξετάστηκε στην παρούσα εργασία ,διαθέτει σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα -υλική και άυλη κληρονομιά- γεγονός που της παρέχει τη δυνατότητα να διεκδικεί με αξιώσεις τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΗ
- Αγρίου ,Σ.,. Βαρβουτσή ,Κ., Κασσάς, Π., Κοντόγιωργα ,Θ. , Κουφοσωτήρης ,Θ., Μαντούβαλου ,Μ., Μάραντος ,Φ.,. Ξηρόγιαννης ,Γ., Πουλοπούλου ,Μ., Τριανταφυλλίδη, Β., (2012), Δήμος Καλαμάτας, Επιχειρησιακό πρόγραμμα 2012-2014,Α΄ Φάση-Στρατηγικός Σχεδιασμός, σσ. 21-27 και 75-78
- Διαπούλη, Κ. και Τσολακάκη, Π. (2016) ‘Παρουσίαση της υποψηφιότητας της Ελευσίνας για το θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 2021’,στα πλαίσια των μαθημάτων Αστική Ανάπλαση, Αναγέννηση και Ανάπτυξη του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης την Τετάρτη, 20.04.16 και Ειδικά Γεγονότα και Τοπική Ανάπτυξη του ΔΠΜΣ Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας την Πέμπτη 21.04.16.
- Συναδινός, Π., (2004). Ο αγώνας μιας πόλης, Εκδόσεις Καστανιώτη ,σελ 44
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
- Richards, G.,(1996), ‘Cultural Tourism in Europe’, Wallingford, UK: Cab, International
ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
- Eleusina, (2016) .Διαθέσιμο στο :<URL:http://www.eleusina.gr/38927_eleusis_bid%20book_ebook_gr.pdf> [πρόσβαση 4-11-2016]
- Εcoc2021, (2016) .Διαθέσιμο στο: < URL: http://ecoc2021.culture.gr/el/press-release-submission-of-the-revised-applications-of-the-candidate-cities-and-final-selection-meeting-for-the-ecoc-2021/ > [πρόσβαση 4-11-2016]
- Kalamatain, (2016) .Διαθέσιμο στο: <URL: http://kalamatain.gr/new/i-kalamata-parousiazi-tin-ipopsifiotitas-tis-os-evropaiki-politistiki-protevousa-2021/> [πρόσβαση 4-11-2016]
- Κalamata21, (2016). Διαθέσιμο στο: <URL :http://kalamata21.eu/%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%87%CE%BF%CE%B9/> [πρόσβαση 5-11-2016]
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.