Δευτέρα 9 Αυγούστου 2010

Συνεργατικοί σχηματισμοί, δρόμοι ανάπτυξης και καινοτομίας .Η επίδρασή τους στη Τοπική οικονομία. (2)

Ολοκληρώνουμε σήμερα την παρουσίαση του κειμένου του Μιχάλη Καθαράκη για το ρόλο των συνεργασιών στη Τοπική οικονομία.
Στο πρώτο μέρος του κειμένου ο συγγραφέας επισημαίνει ότι επιτυχημένες οικονομίες είναι οι εξειδικευμένες οικονομίες, περιγράφει γιατί το όλον είναι περισσότερο από το άθροισμα των μερών, αναρωτιέται τώρα τι κάνουμε και καταθέτει συμπεράσματα από μελέτες που έχουν γίνει για την οικονομία της Κρήτης.
Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας αναφέρεται σε Προτάσεις και Λύσεις.Επίσης αναφέρει μελέτες παραδειγμάτων στη Κρήτη όπως η ένωση ενοικιαζομένων διαμερισμάτων "Φιλοξενία", ο φορέας CRETACERT για τα γεωργικά προϊόντα, το Κρητικό σύμφωνο ποιότητας, το CONCRED , ο σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης, το δίκτυο Οινοποιών Ηρακλείου.

Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να διαβάσουν και τα κείμενα Ομαδοποίηση (clustering) και ανταγωνιστικότητα των πόλεων (1) και Ομαδοποίηση (clustering) και ανταγωνιστικότητα των πόλεων (2) .Σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη πρέπει να αναδιαρθρωθεί οικονομικά μετά την ύφεση, η ομαδοποίηση (clustering) παρουσιάζεται ιδανικός τρόπος για να διασφαλιστεί η τοπική οικονομική ανάπτυξη και η μελλοντική ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών Πόλεων βασίζεται σε ολοκληρωμένα γερά θεμέλια που θα αυξήσουν την παραγωγικότητα και την εφαρμογή της καινοτομίας.

Προτάσεις και λύσεις
Απ όσα είπαμε για τους συνεργατικούς σχηματισμούς αβίαστα προκύπτει πως η απάντηση στο πρόβλημα που παρουσιάζει η τοπική οικονομία βρίσκεται στη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών με βασική στόχευση τα clusters.
Δεν είναι τυχαίο πως άλλες οικονομίες που σήμερα θεωρούνται ανταγωνιστικές είναι πολύ προχωρημένες σε σχέση με το συγκεκριμένο θέμα.

Δείτε για παράδειγμα την παρακάτω διαφάνεια από τoΕυρωπαϊκό παρατηρητήριο για τα clusters[9], στην οποία παρουσιάζονται με γαλάζιους δείκτες τα υπάρχοντα clusters, πόσο μπροστά είναι η γειτονική μας Ιταλία στον τομέα αυτό σε σχέση με εμάς που δηλώνουμε εκτός των άλλων αγροτική οικονομία.



Εικόνα 1: χάρτης κατανομής clustersστον αγροτικό τομέα στην Ευρώπη[10]. Πηγή: European Cluster Observatory

Δείτε επίσης την αντίστοιχη εικόνα από την ίδια πηγή που παρουσιάζει την πιθανή δυνατότητα δημιουργίας ενός clusterσυμβολίζοντας με το μέγεθος του κίτρινου αστεριού την αντίστοιχη δυναμική για την περιοχή στον τομέα του τουρισμού


Εικόνα 2:Χάρτης τάσης δημιουργίας clusters στον Ξενοδοχειακό τομέαστην Ευρώπη10.

Στο χάρτη αυτό εμφανίζεται ένα αστέρι μεγέθους δύο, δηλώνοντας ουσιαστικά την έντονη δυναμική του κλάδου και την παρουσία συσσωματωμάτων επιχειρήσεων (businessagglomerations) για την συγκεκριμένη περιοχή. Δεν είναι τυχαία αυτή η παρατήρηση από το διεθνή οργανισμό και μάλιστα έρχεται σε μια πολύ συγκεκριμένη στιγμή στην οποία το τουριστικό προϊόν με τη μορφή που είναι σήμερα εμφανίζεται κορεσμένο και παράλληλα δέχεται έντονο ανταγωνισμό. Μεταφράζοντας αυτή την εικόνα πρέπει να παρατηρήσουμε πως ναι όντως υπάρχουν σοβαρές μεγάλες και δυναμικές τουριστικές επιχειρήσεις στο Νησί μας βρισκόμαστε όμως σε μια περίοδο που είναι απαραίτητος ο επιχειρηματικός μετασχηματισμός, η εξωστρέφεια και η διαφοροποίηση. Καμία όμως από τις παραπάνω δράσεις δεν είναι εφικτές στα μεγέθη των μεμονωμένων τοπικών επιχειρήσεων.
Οι τουριστική μας οικονομία έπρεπε ήδη να έχει ελέγξει τους τουριστικούς δρόμους, τις μεταφορές και το booking, εμπεδώνοντας τη μεγάλη εμπειρία της, το ποιοτικό τουριστικό προϊόν της και παγιώνοντας της θέση της να μπορέσει να ελέγξει τις ανερχόμενες τουριστικές περιοχές και να καθορίσει τις εξελίξεις αντί να σέρνεται πίσω από αυτές.
Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται συνεργασία, εμπιστοσύνη, πίστη στο στόχο και όραμα, να λοιπόν μια πρόκληση για των «κρητών τις κοινότητες».

Μελέτη παραδείγματος: Ένωση Επιχειρηματιών Ενοικιαζόμενων Διαμερισμάτων και Δωματίων του Νομού Ηρακλείου «Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ»
Είναι πολύ ενδιαφέρον πως κάποιοι επιχειρηματίες από τον τουριστικό χώρο βλέποντας ήδη την διεθνή συγκυρία και τις ευκαιρίες που εμφανίζονται άρχισαν να οργανώνονται γύρω από μια αντίστοιχη βάση δικτύωσης στοχεύοντας στην τελική δημιουργία ενός cluster.
Και αναφέρομαι στην Ένωση Επιχειρηματιών Ενοικιαζόμενων Διαμερισμάτων και Δωματίων του Νομού Ηρακλείου «Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ»[11]. Η οποία χωρίς φυσικά να έχει καμία γνώση των προαναφερθέντων ευρωπαϊκών παρατηρήσεων προχώρησαν ουσιαστικά στην πρώτη υλοποίηση συνεργατικού σχηματισμού που πολύ πιθανά θα οδηγήσει σε cluster.
Οι επιχειρηματίες αυτοί διαπίστωσαν πώς το προϊόν «ήλιος - θάλασσα» που κατά κανόνα αντιπροσωπεύουν έχει πλέον κορεστεί και παράλληλα δέχεται έντονο ανταγωνισμό από γειτονικές περιοχές της μεσογείου. Παράλληλα αντιμετωπίζουν μια σειρά παραμέτρων όπως την παραδοσιακή δομή και τον οικογενειακό χαρακτήρα και το πολύ μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, τον ελάχιστο χρόνο που διαθέτουν για προώθηση και παρακολούθηση εκθέσεων αλλά και τη μειωμένη δυνατότητα ανάληψης ρίσκου.
Τα προβλήματα αυτά τους οδηγούν σταδιακά στην Έλλειψη ενημέρωσης και παρακολούθησης των εξελίξεων στην ανυπαρξία ουσιαστικού marketing και τέλος στην εσωστρέφεια και τον μεταξύ τους ανταγωνισμό που όμως δεν μπορεί να οδηγήσει σε καινοτομική επιχειρησιακή βελτίωση με βάση τα παραπάνω προβλήματα.
Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες είναι πως κάθε προσπάθεια διαφοροποίησης προσκρούει στο μικρό μέγεθος και την έλλειψη πόρων και οικονομιών κλίμακας άρα θα πρέπει να αποκτήσουν διακριτά μεγέθη ορατά και υπολογίσιμα από το διεθνή ανταγωνισμό.
Η κάθετη και οριζόντια δικτύωση του clusterθα δώσει στους επιχειρηματίες πρόσβαση σε πόρους και μέσα που ποτέ δεν είχαν όπως για παράδειγμα τη μεταφορά, τη σίτιση, τις κρατήσεις τις οργανωμένες προμήθειες την εκπροσώπηση σε εκθέσεις του εξωτερικού. Παράλληλα όμως τους δίνεται πλέον η δυνατότητα να πουλήσουν ένα νέο προϊόν: τον τουρισμό εμπειρίας σε συνεργασία με αγροτουριστικά καταλύματα και μέσα από την οργάνωση θεματικών διαδρομών εστιάζοντας στα θέματα της φιλοξενίας της κουλτούρας και της ιστορίας. Οι δρόμοι που ανοίγονται είναι πολλοί και η πορεία είναι ακόμα στην αρχή
Ήδη οι διαδικασίες δημιουργίας του clusterέχουν ξεκινήσει με συγκεντρώσεις των ενδιαφερομένων, ζυμώσεις και παρουσίαση της ιδέας η οποία φαίνεται να ενδιαφέρει μια πολύ μεγάλη μερίδα από αυτούς.  Παράλληλα έχει ξεκινήσει μια διαδικασία κινητοποίησης η οποία έχει αποσπάσει την προσοχή του αρμόδιου υπουργείου και πραγματοποιείται διερεύνηση της αγοράς προκειμένου να εντοπιστούν διαδικασίες και εργαλεία για την οργάνωση του cluster.
Στον τομέα της διατροφής παρόλη τη σημαντική επιστημονική δουλειά που έχει γίνει με το θέμα της Κρητικής διατροφής δεν έχει ακόμα καταγραφεί κανένα clusterστην περιοχή της Κρήτης ενώ το μοναδικό καταγεγραμμένο clusterστην περιοχή της Μακεδονίας αφορά στους δρόμους του Κρασιού. 



Εικόνα 3: χάρτης κατανομής clusters στον τομέα του φαγητούστην Ευρώπη10.

Μελέτη παραδείγματος: «CRETACERT» Ο φορέας που δημιουργήθηκε με στόχο την δημιουργία και προβολή ποιοτικών γεωργικών προϊόντων της Κρήτης
Ενδιαφέρον εδώ παρουσιάζει η συσπείρωση κρητικών επιχειρηματιών γύρω από το ουσιαστικότερο ίσως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που αυτή τη στιγμή κατέχουν τα κρητικά προϊόντα: την ποιότητα.
Αρκετοί κρητικοί επιχειρηματίες παραγωγοί αγροτικών προϊόντων, συνεταιρισμοί επιστημονικά σωματεία, επιμελητήρια και ενώσεις, συσπειρώθηκαν γύρω από την ιδέα της ποιότητας και έφτιαξαν τον φορέα CRETACERT[12]που είναι μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία που δημιουργήθηκε με στόχο την δημιουργία και προβολή των ποιοτικών γεωργικών προϊόντων της Κρήτης.
Από τη δομή του ο φορέας αυτός έχει όλα τα αναγκαία χαρακτηριστικά για να εξελιχθεί σε ένα δυνατό clusterμε βάση την ποιοτική Κρητική παραγωγή. Η μέχρι τώρα πορεία του είναι ενθαρρυντική και φαίνεται να βαδίζει με βιώσιμα και σταθερά βήματα προς την επιτυχία.
Τα θέματα που καλείται να διαχειριστεί είναι πολλά και η ανάγκη δημιουργίας του γεννήθηκε από τα προβλήματα της ίδιας της αγοράς και ιδιαίτερα από την υπευθυνότητα που απαιτούν οι διεθνείς αγορές σχετικά με τα προϊόντα που είναι επώνυμα και τυποποιημένα.
Τα προϊόντα που θα φέρουν το σήμα του CRETACERT θα πρέπει να είναι Κρητικής προέλευσης (αποφυγή ελληνοποιήσεων), χωρίς υπερβάσεις στα θεσπισμένα όρια φυτοπροστατευτικών ουσιών (προστασία καταναλωτή) και πρόσθετα ελεγμένα, ώστε να έχουν καθορισμένες ποιοτικές προδιαγραφές (διασφάλιση χαρακτηριστικών ποιοτικής υπεροχής) που θα αφορούν την εμφάνιση, την συσκευασία, τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και θα διασφαλίζουν την υγεία του καταναλωτή όχι μόνο από πλευράς φυτοπροστατευτικών ουσιών αλλά και υγιεινών συνθηκών συντήρησης και μεταφοράς. Οι παραπάνω δράσεις είναι αδύνατο να πετύχουν από μια μεμονωμένη επιχείρηση γιατί η όποια προσπάθεια δεν θα είναι αποσπασματική και θα έχει έλλειψη συλλογικότητας αντίθετα ο συνασπισμός φορέων και επιχειρήσεων (το cluster) μπορεί κάλλιστα να επιτύχει.
Σε επόμενο στάδιο ο φορέας CRETACRTθα μπορέσει να διασφαλίσει πόρους για να αναδείξει τα προϊόντα τη διατροφική τους αξία, αλλά και να βελτιώσει και να διαφοροποιήσει κάποια από αυτά.

Αντίστοιχες προσπάθειες έχουν γίνει και στον τομέα της Κρητικής διατροφής που μπορούν περισσότερο να καταταχθούν στην κατηγορία της δικτύωσης και σε κάθε περίπτωση δείχνουν σημάδια «συσσωμάτωσης» που όμως δεν είναι εμφανή στη διεθνή επιχειρηματική εικόνα.

CONCRED
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «Διατηρώντας την Κρητική Διατροφή» ή «CONCRED», που έχει ως αντικείμενο την πιστοποίηση των εστιατορίων που προσφέρουν καλή κρητική κουζίνα, και κατάφερε να δικτυώσει κάτω από τον τίτλο «καλή κρητική κουζίνα» 34 εστιατόρια[13] (όπως τουλάχιστον φαίνεται στην ιστοσελίδα του) από όλη την Κρήτη.

Το κρητικό σύμφωνο ποιότητας
Το κρητικό σύμφωνο ποιότητας είναι μια άλλη αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία που ιδρύθηκε από τις τέσσερις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις της Κρήτης με σκοπό την διάσωση, προβολή και διάδοση του προτύπου της Κρητικής Διατροφής αλλά και την πιστοποίηση χώρων εστίασης που προσφέρουν Κρητική Κουζίνα. Η εταιρεία έρχεται να καλύψει την ανάγκη για συντονισμένη προβολή και προώθηση της Κρητικής Διατροφής και την προαγωγή των τοπικών προϊόντων, τόσο σε επίπεδο νησιού, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα και διεθνώς και φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως το Cluster της Κρητικής Διατροφής[14].

Ο Σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης
Στον τομέα του ελαιολάδου δραστηριοποιείται ένας ακόμα φορέας Ο Σύνδεσμος Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ)[15], που αποτελεί ένα διαδημοτικό φορέα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαραχτήρα και περιλαμβάνει σαν μέλη του, 60 Δήμους της Κρήτης. Παράλληλα συνεργάζεται με πολλους άλλους φορείς του νησιού που σχετιζονται με την ελαιοκομία όπως Νομαρχίες, ΤΕΔΚ, Ενώσεις Γεωρ. Συνεταιρισμών, Επιμελητήρια και Ιδρύματα. Στους στόχους του Καταστατικού του, περιλαμβάνεται η αύξηση της παραγωγικότητας και η βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου, η μείωση του κόστους παραγωγής, η αύξηση της κατανάλωσης του Κρητικού παρθένου ελαιολάδου, η ανάδειξη και προβολή της ανεγνωρισμένης υγιεινής, γευστικής και πολιτιστικής αξίας του και η προστασία της φημισμένης ποιότητας του.

Δίκτυο ΟινοποιώνΝομού Ηρακλείου
Το Δίκτυο ΟινοποιώνΝομού Ηρακλείου είναι μια ακόμα προσπάθεια που αφορά σε προϊόντα της κρητικής διατροφής. Το Δίκτυο ΟινοποιώνΝομού Ηρακλείου[16] σκοπό έχει την ανάπτυξη κάθε δραστηριότητας που θα συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και των θεσμών σχετικά με την οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική σπουδαιότητα των προϊόντων αμπέλου και οίνου της Κρήτης. Οι δραστηριότητες στις οποίες αποσκοπεί το Δίκτυο είναι η συμβολή, ο σχεδιασμός, η διαμόρφωση και η εφαρμογή της στρατηγικής και των πολιτικών ανάπτυξης όλων των δραστηριοτήτων που αφορούν στο αμπέλι και το κρασί και γενικότερα στην θεσμική στήριξη των προϊόντων αυτών στις αγορές.
Βασικό μέλημα του Δικτύου αποτελεί η διαρκής βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων μέσω συνεχών ελέγχων που σκοπεύουν στην προστασία των καταναλωτών και των παραγωγών και στην ανάληψη πρωτοβουλιών και ενεργειών προκειμένου να αναδειχθεί, να διατηρηθεί, να υποστηριχθεί και να “κληροδοτηθεί” η πανάρχαια, πολύτιμη, ιστορική και πολιτιστική Κρητική παράδοση σχετικά με την άμπελο και τον οίνο.

Απαιτείται συνεργασία
Είναι έξω από τους σκοπούς της παρούσας καταγραφής η πλήρης παρουσίαση όλων των προσπαθειών που έχουν γίνει γύρω από τα κρητικά αγροτικά προϊόντα όπως για παράδειγμα η πρόσφατη ίδρυση του «δικτύου κρητικού ελαιολάδου» και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί καταγραφή όλων των δράσεων στο χώρο αυτό .
Η αναφορά αυτή γίνεται κυρίως για να καταδειχθεί πως ενώ υπάρχουν στοιχεία συσσωμάτωσης επιχειρήσεων, φορέων και επιστημονικών ιδρυμάτων, δεν υπάρχει ακόμα η συνένωσή τους που θα τους επιτρέψει να οργανωθούν σε ένα πραγματικό clusterκαι να γίνουν ορατά από την παγκόσμια επιχειρηματική κοινότητα και σταδιακά να λαμβάνουν μέρος στον επηρεασμό των διεθνών εξελίξεων και να εκπροσωπηθούν στο διεθνή χάρτη με τα cluster.

Ιδιαίτερα για τα προϊόντα της κρητικής γης που και ποιοτικά είναι και εντάσσονται σε ένα πολύ δυνατό διεθνές brandnameθεωρείται απαραίτητη η δημιουργία ενός συστήματος ενεργοποίησης διαδικασιών clusteringοι οποίες θα δημιουργήσουν κοινότητες και θα συνενώσουν τα επιμέρους τμήματα του TANGRAMπου σήμερα υπάρχουν αλλά είναι διάσπαρτα και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους.
Στο αντίστοιχο εργαστήριο της παρούσας θεματικής ενότητας θα μας δοθεί η ευκαιρία να συζητήσουμε αυτό το μοντέλο και το σύστημα υποστήριξης που θα επιτρέψει την προσέγγιση των τμημάτων την αλληλεπίδραση και την ανασύνταξή τους κάτω από ένα ενιαίο clusterΠου μπορεί σταδιακά να δημιουργηθεί.

Ένα clusterγεννιέται, δε γίνεται
Ένα επιπλέον συμπέρασμα που ανακύπτει αβίαστα από την θεώρηση των συνεργατικών σχηματισμών που σήμερα υπάρχουν στην περιφέρειά μας είναι πως όσα απ αυτά επιβίωσαν έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό ότι δηλαδή γεννήθηκαν από μια πραγματική ανάγκη αντιμετώπισης ενός προβλήματος.

Είναι καταγεγραμμένο στη διεθνή πρακτική πως ένα cluster γεννιέται και δε γίνεται[17]. Η προσέγγιση πρέπει πάντα να έχει επιχειρηματική βάση και να ξεκινάει από τη βάση (bottomup). Αυτό είναι και το μήνυμα που πρέπει να λάβει από το συνέδριο αυτό η πολιτεία πως ή όποια στήριξη, χειραγώγηση, και χρηματοδότηση θα πρέπει πάντα να είναι στραμμένη προς τη διευκόλυνση της δημιουργίας συνεργατικών σχηματισμών που ήδη έχει διαφανεί η ανάγκη παρουσίας τους και έχουν γίνει τα πρώτα βήματα και όχι η επιβολή τους μέσω χρηματοδοτήσεων[18].

Πρόσφατο είναι το παράδειγμα των περιφερειακών πόλων καινοτομίας η οποίο αν και φιλόδοξο δεν οδήγησε στα επιθυμητά αποτελέσματα.
Ο ρόλος της πολιτείας είναι να συμβάλει στη δημιουργία ινστιτούτων συνεργασίας όχι σαν μια ακόμα χρηματοδότηση στα ήδη υπάρχοντα ιδρύματα αλλά σαν ικανοποίηση της ανάγκης που καταφανώς καταγράφεται από εκατοντάδες πονήματα για υποβοήθηση της συνεργατικής κουλτούρας και επίτευξης δεσμών συνεργασίας ανάμεσα σε επιχειρήσεις ιδρύματα φορείς και οργανισμούς.

Τέλος είναι απαραίτητη και πολύ σημαντική η εμπλοκή των αποδήμων μέσα στους συνεργατικούς σχηματισμούς προκειμένου να προσφέρουν τις δυνατότητες επέκτασης των σχηματισμών και την απαιτούμενη διεθνοποίηση τους.
Με αμοιβαίο όφελος οι ομογενείς επιχειρηματίες αποτελούν ισότιμα μέλη στο clusterβοηθώντας στην επέκταση και στην ανάπτυξη των δικτύων διανομής, στην ενίσχυση του brandnameτου cluster, αλλά και λειτουργώντας και ως τα σταθερά σημεία αναφοράς για να γίνεται η απαιτούμενη αξιολόγηση των τοπικών προσπαθειών και με την ανάλογη ανατροφοδότηση να πραγματοποιείται ανασχεδιασμός των δράσεων.

[9]www.clusterobservatory.eu
[10]Πηγή: European Cluster Observatory
[11]http://www.enosifiloxenia.gr
[12]http://www.cretacert.org/

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.