Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2010

O «Καλλικράτης» σε Ευρωπαϊκό επίπεδο: Σύγχρονες μεταρρυθμιστικές τάσεις στα κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Τάσεις σύγκλισης αποτυπώνονται στις μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης τα τελευταία χρόνια από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε στη διάρκεια της 7ης Συνάντησης Υψηλού Επιπέδου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 30 Σεπτεμβρίου - 1 Οκτωβρίου 2010. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της μελέτης του Πανεπιστημίου Humboldt του Βερολίνου, στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, η εδαφική αναδιοργάνωση των επιπέδων της τοπικής αυτοδιοίκησης κινήθηκε προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις και αντιμαχόμενες στρατηγικές.

Στη διάρκεια των δεκαετιών του 1950 και 1970, το «Βορειο-ευρωπαϊκό υπόδειγμα» (Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία) των μεταρρυθμίσεων υιοθέτησε μια στρατηγική ευρείας έκτασης συνενώσεων, αρχικά σε εθελοντική και συμμετοχική βάση, μέσω οικονομικών κινήτρων, και εάν δεν υπήρχε ανταπόκριση, με αναγκαστικές συνενώσεις, στη συνέχεια, με διττό σκοπό: 

αφενός να βελτιωθούν οι διοικητικές δυνατότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης, μεγεθύνοντας το εδαφικό και δημογραφικό μέγεθος των ΟΤΑ και επιτυγχάνοντας, με αυτόν τον τρόπο, οικονομίες κλίμακος, καθιστώντας, έτσι, τους φορείς της αυτοδιοίκησης κατάλληλους για να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην παροχή των προνοιακών υπηρεσιών ενός εκτεταμένου κοινωνικού κράτους. 

Αφετέρου για να ενισχυθεί η δημοκρατική νομιμοποίηση των επιπέδων αυτοδιοίκησης. Εκείνη την περίοδο, οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης είχαν ακολουθήσει μια συγκεντρωτική λογική στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων για πολιτικούς λόγους. 

Αντίθετα, το «Νοτιο-ευρωπαϊκό υπόδειγμα» (Γαλλία, Ιταλία και Ελλάδα) συνάντησε περισσότερες αντιδράσεις, υιοθετώντας μια πιο συναινετική λογική. Τυπική πολιτική αυτού του υποδείγματος ήταν η δημιουργία διαδημοτικών φορέων που θα υποστήριζαν τους 'μικρούς' δήμους στην παροχή των δημοσίων υπηρεσιών και στο συντονισμό των δράσεών τους. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Γαλλίας με τη θέσπιση 1 5.000 διαδημοτικών φορέων. Με το Νόμο του Chevenement to 1999 αναδεικνύεται ένας ολοκληρωμένος λειτουργικός και οικονομικός τύπος διαδημοτικής συνεργασίας. Στο ίδιο μήκος κύματος, στα περισσότερα γερμανικά κρατίδια οι υφιστάμενοι 'μικροί' δήμοι επιβοηθούνται από διαδημοτικούς φορείς.

Στη δεύτερη φάση των μεταρρυθμίσεων στα κράτη-μέλη της ΕΕ, τα συστήματα τοπικής αυτοδιοίκησης συγκλίνουν προς εδαφικά διευρυμένες και λειτουργικά ολοκληρωμένες οντότητες, εγκαταλείποντας το σχήμα των διαδημοτικών φορέων και των μικρών δήμων, ενώ παρατηρούνται οι εξής τάσεις από τα τέλη της δεκαετίας του '90:

-Στην Ελλάδα το 1997 (Σχέδιο Καποδίστριας), σε πλήρη παρέκκλιση από το «Νοτιο-ευρωπαϊκό υπόδειγμα», ο αριθμός των δήμων μειώνεται κατά 80% και το μέσο πληθυσμιακό μέγεθός τους δεν ξεπερνά τους 1 0.750 κατοίκους.
- Στη Δανία το 2007, στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου εύρους συνενώσεων, το πληθυσμιακό μέγεθος των νέων δήμων ανέρχεται στους 55.400 κατοίκους, το δεύτερο μεγαλύτερο μέγεθος μετά εκείνου των βρετανικών ΟΤΑ (140.000).
-Παράλληλα, σε μερικές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης προωθήθηκαν ριζικές μεταρρυθμίσεις (στη Βουλγαρία το 1991 και στη Λιθουανία το 1 994).
- Σε αρκετά δε ανατολικά κρατίδια της Γερμανίας ένας νέος γύρος εδαφικών μεταρρυθμίσεων με τη μορφή των συνενώσεων διεύρυνε το γεωγραφικό εύρος των υφιστάμενων δήμων και συρρίκνωσε τον αριθμό των διαδημοτικών φορέων.

Εν κατακλείδι, η σύγκλιση των πρόσφατων εδαφικών μεταρρυθμιστικών εγχειρημάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούν να αποδοθούν, σύμφωνα με τη μελέτη, σε τρεις παράγοντες:

Πρώτον, υπό την πίεση της αυξημένης αστικοποίησης και της κοινωνικο-οικονομικής υποβάθμισης των 'μικρών' δήμων, η εδαφική αναδιοργάνωση αναμενόταν να περιορίσει τη δημογραφική, κοινωνική, πολιτική και οικονομική 'αιμορραγία' που υφίστανται οι περιφερειακές τοπικές αρχές. 
Δεύτερον, η διττή δομή των διαδημοτικών φορέων και των 'μικρών' δήμων αξιολογήθηκε ως δυσλειτουργική με όρους εντάσεων, συντονισμού και λειτουργικών δαπανών. Τρίτον, οι διαδημοτικοί φορείς δεν απολάμβαναν άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση.

* Από το τεύχος Ιανουαρίου του Δελτίου Διεθνών και Ευρωπαϊκών θεμάτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Υπουργείου Εσωτερικών

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.