Πέμπτη 22 Νοεμβρίου 2012

Τοπικές διαδικτυακές συλλογικότητες που εμπεριέχουν σπέρματα κοινωνικών κινημάτων πόλης


Η ΠΟΛΗ ΩΣ ΕΔΑΦΟΣ ΑΓΩΝΩΝ ΤΗΣ «ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ»: ΤΟΠΙΚΕΣ - ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΣΠΕΡΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ
ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

#Κ. Χ. Πετροπούλου
Τμήμα Γεωγραφίας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. 

Στις σύγχρονες ευρωπαϊκές πόλεις αναπτύσσονται νέες συλλογικότητες που επανατοποθετούν τις αξίες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της αξιοπρέπειας και της κοινωνικής δικαιοσύνης στον χώρο, μέσα από τοπικές - διαδικτυακές πρωτοβουλίες και κοινωνικά δίκτυα. Θεωρώντας ότι ο ρόλος αυτών των συλλογικοτήτων ενισχύεται σε περιόδους κρίσης, η εργασία διερευνά τη δομή και τη δράση τους στην Αθήνα, τη σχέση τους με άλλες συλλογικότητες και γενικότερα με τους κατοίκους των περιοχών όπου εντάσσονται, καθώς και το αν επιχειρούν να αντιπροτείνουν νέους κόσμους, νέες κοινωνικές σχέσεις, νέες αξίες που ξεφεύγουν - αντιπαρατίθενται με τις υπάρχουσες κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση νέων κοινωνικών κινημάτων πόλης.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

"Αυτό που μας κάνει να παλεύουμε είναι αυτό που βλασταίνει ήδη μέσα μας,
και όχι μοναχά ένα όνειρο μακρινό". Μπόρχες 

Αποδεχόμενη κριτικά τη θεωρητική προσέγγιση που επικεντρώνει στους τρόπους που μεταμορφώνεται η πολιτική από τη μετατροπή της επικοινωνίας (Castells, 2001/2005) και στους τρόπους με τους οποίους επινοείται ο φόβος από την εξουσία (Βιρίλιο, 2004), η εργασία αυτή στηρίζεται στην παρακάτω προσέγγιση: Σύμφωνα με τον Castells (2009) «η εξουσία κατασκευάζεται στο μυαλό μας: είναι η σχεσιακή ικανότητα που δίνει τη δυνατότητα στους κοινωνικούς δρώντες να επηρεάσουν με ασύμμετρο τρόπο τις αποφάσεις άλλων κοινωνικών δρώντων με τρόπο που ενισχύει αυτούς που την κατέχουν (ή βρίσκονται σε κατάσταση εξουσίας). 
Οι σχέσεις εξουσίας σημαδεύονται από την κυριαρχία που είναι η διαμορφωμένη εξουσία που έχει ενσωματωθεί στους κρατικούς θεσμούς - υπηρεσίες. Πάντα υπάρχει εξουσία και κόντρα εξουσία. Η ικανότητα της κοινωνίας να αντισταθεί στις θεσμοποιημένες σχέσεις εξουσίας σχετίζεται με την ικανότητα που έχουν τα κινήματα να αλλάζουν τις αξίες» (ιδία μτφ). 
Αυτή η ικανότητα μπορεί να ενισχυθεί από τη δύναμη του διαδικτύου όπως για παράδειγμα έγινε με το γυναικείο κίνημα ή το οικολογικό κίνημα για το κλίμα που επηρέασαν την αλλαγή των αντιλήψεων για αυτά τα θέματα και τα εισήγαγαν στον κεντρικό πολιτικό διάλογο (Castells, 2009), αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις με κοινωνικά κινήματα που οδήγησαν σε πολιτικές αλλαγές όπως στις Φιλιππίνες, στην Ισπανία ή και πρόσφατα στον αραβικό κόσμο. 
Όπως ο ίδιος είχε προβλέψει: «Αν οι κυβερνήσεις δεν πάψουν να φοβούνται το διαδίκτυο η κοινωνία θα καταφύγει πάλι στα οδοφράγματα για να υπερασπιστεί την ελευθερία και αυτό θα είναι σημάδι μιας εκπληκτικής ιστορικής συνέχειας» Castells, 2001/2005: 219). 
Στα πλαίσια αυτού του σκεπτικού, η παρούσα έρευνα επιχειρεί να ασχοληθεί με ορισμένες από αυτές τις συλλογικότητες όπως συνελεύσεις γειτονιάς και συλλογικότητες με χωρικό προσδιορισμό (ριζώματα), που δημιουργούν «ρωγμές» στον κυρίαρχο πολιτικο-οικονομικό σύστημα. Εστιάζει ιδιαίτερα σε εγχειρήματα που λειτουργούν ταυτόχρονα τοπικά αλλά και μέσα από κοινωνικά δίκτυα, αξιοποιώντας της δυνατότητες του διαδικτύου. 
Σύμφωνα με τον Κωτσάκη (2012): «Τα κοινωνικά δίκτυα ακολουθούν τέσσερις αρχές, που αντιδιαστέλλουν τα δίκτυα από τις οργανώσεις —η αντιδιαστολή αυτή είναι κρίσιμη για την ύπαρξη της άμεσης δημοκρατίας— και αρκούν για τον ορισμό τους: 
1. Οι σχέσεις στο Κοινωνικό Δίκτυο είναι ανοιχτές. Το Κοινωνικό Δίκτυο δεν έχει μέλη. Σε κάθε Ομάδα Εργασίας συμμετέχουν, αυτοεπιλεγόμενοι, όσοι συμφωνούν με τις αρχές του Κοινωνικού Δικτύου και την προγραμματισμένη από κοινού εργασία, για όσο χρόνο απαιτεί η εργασία.
2. Οι σχέσεις στο Κοινωνικό Δίκτυο είναι σχέσεις προσώπων: δεν υπάρχει εκπροσώπηση.
3. Στο Κοινωνικό Δίκτυο δεν ασκείται κανονιστική και διοικητική εξουσία. Το Κοινωνικό
Δίκτυο, όμως, έχει καταστατικές αρχές, που διέπουν την εργασία αυτή. 
4. Στο Κοινωνικό Δίκτυο δεν ασκείται πειθαρχική εξουσία. Η πειθαρχία είναι ελεύθερη αμοιβαία πειθαρχία και αυτοπειθαρχία». Η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων αναδεικνύει πως η συμπεριφορά του ατόμου, προσδιορίζεται ή αλλιώς ενθηκεύεται σε ευρύτερα, δικτυωμένα συστήματα, στη βάση πολιτιστικών αξιών, όπως είναι η εμπιστοσύνη και η δυσπιστία (Λεοντίδου, 2012).

2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ, ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Η έρευνα στηρίχθηκε στο μεγαλύτερο μέρος της σε συμμετοχική έρευνα. Συμπληρώθηκε από συστηματική έρευνα στο διαδίκτυο κατά την περίοδο 2011 - 2012 κατά την οποία εντοπίστηκαν τα blog και άλλοι δικτυακοί τόποι 550 ομάδων στην Ελλάδα από: 2233 ομάδες που καταχωρούν ειδήσεις στον διαδικτυακό τόπο «kinimatorama» και 250 επιπλέον ομάδες. 
Χρησιμοποιήθηκαν επίσης επιπλέον site και blogs που συγκεντρώνουν ανακοινώσεις των ομάδων, όπως το indymedia, indy, geitonies.espiv.net, katoikoi.blogspot.com, φόρουμ Αττικής, Παρατηρητήριο Ελεύθερων Χώρων, και πολλές ομάδες που συμμετείχαν στην κατάληψη της πλατείας Συντάγματος. 
Για τους σκοπούς της έρευνας διαμορφώθηκε μια βάση δεδομένων συλλογικοτήτων και ομάδων με βάση την κύρια δραστηριότητά τους. Στη συνέχεια χαρτογραφήθηκαν οι περισσότερες από τις συλλογικότητες και ομάδες που εντοπίστηκαν και πληρούσαν τελικά τα παρακάτω κριτήρια που προκύπτουν από έναν συνδυασμό χαρακτηριστικών που προτείνονται από τους Castells, 2009, Tilly, 2010, Holloway, 2011, Petropoulou, 2010α:
1. Αυτονομία από πολιτικά κόμματα και ΜΜΕ (με το θέμα αυτό ασχολούνται ειδικές ομάδες μέσα στα κινήματα).
2. Αυτονομία από οικονομικούς οργανισμούς στήριξης, χορηγούς.
3. Συνελεύσεις βάσης που αποφασίζουν για το πρόγραμμα και τις δράσεις (οι συνελεύσεις δεν έχουν απαραίτητα μόνιμα μέλη).
4. Εξωστρεφείς δράσεις στο χώρο και όχι μόνο στο εσωτερικό των ομάδων. Μόνιμη παρουσία σε έναν ή πολλούς χώρους.
5. Συστηματική παρουσία μέσω πλακάτ, αφισών, διαδικτύου, κλπ μέσων (Tilly, 2010).
6. Εσωτερική αλληλοβοήθεια - αλληλοϋποστήριξη.
7. Ισότιμες σχέσεις με άλλες ομάδες, και επαφές μέσω διαδικτύου (Castells, 2009).
8. Επιθυμία για ρήξη. Επιθυμία για έναν διαφορετικό κόσμο. Δημιουργία ρωγμών στο υπάρχον σύστημα μέσα από την οποία αναδύεται η αξιοπρέπεια μέσα από μια διαδικασία άρνησης - δημιουργίας (Holloway, 2011). Επιθυμία για "ποίηση" -δημιουργία με δράσεις που μετασχηματίζουν τον αστικό χώρο και τον σηματοδοτούν διαφορετικά (Petropoulou 2010β) και ιδιαίτερα αυτές που χαρακτηρίζονται από ένα «πράττειν» που συντελείται στα διάκενα (Holloway, 2011) και επιθυμούν να δημιουργήσουν σχέσεις που θα οδηγούν σε σπέρματα ενός άλλου κόσμου τώρα, εδώ (Carlsson, Manning, 2010)
9. Ειδικότερα διερευνήθηκαν οι συλλογικότητες που εμπεριέχουν σπέρματα κοινωνικών κινημάτων πόλης που διαφέρουν από τα απλά κινήματα πόλης στο ότι μπορούν να αλλάξουν τη σημασία του αστικού χώρου (signification urbaine) (Castells, 1986: 419).

Εξαιρέθηκαν από την έρευνα οι ομάδες που συσπειρώνονται μόνο γύρω από έντυπα ή μόνο γύρω από περιστασιακές καλλιτεχνικές δράσεις με το επιπλέον επιχείρημα ότι είναι πάρα πολλές και αλληλεπικαλύπτονται με άλλες ομάδες. Εξαιρέθηκαν σχεδόν όλες οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις λόγω του ότι κρίθηκε ότι δεν έχουν την απαραίτητη ανεξαρτησία από οικονομικούς ή και πολιτικούς φορείς στήριξης καθώς και οι περισσότεροι από τους αγροτικούς συνεταιρισμούς που στηρίζονται σε κρατικές επιδοτήσεις. Τέλος, εξαιρέθηκαν ορισμένες ομάδες που κρίθηκε ότι έχουν στενή σχέση με πολιτικές οργανώσεις. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχουν πολλές ομάδες που εμφανίζονται ως αυτόνομες ενώ δεν είναι. 
Τέλος, υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες και συνελεύσεις που λειτουργούν μόνο μέσω δικτύων email, face book κλπ. οι οποίες δεν συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα λόγω πρακτικής αδυναμίας προσέγγισής τους. Στη συνέχεια διερευνήθηκε το δίκτυο των συλλογικοτήτων αυτών και τα βασικά θέματα που τους απασχολούν μέσω αναζήτησης των αναφορών που γίνονται στο κάθε blog σε άλλες συλλογικότητες και ομάδες και διασταύρωση πληροφοριών με ενδεικτικές συνεντεύξεις. Η έρευνα περιορίστηκε στις 63 Συνελεύσεις Γειτονιάς, και συμπληρωματικά σε 20 μόνο από τις Ανοιχτές Καταλήψεις, τις Πρωτοβουλίες Αγώνα με χωρική υπόσταση, τις Κολεκτίβες Εργασίας και τις παλαιότερες ή/και στις πιο δυναμικές ομάδες ή συλλογικότητες όλων των άλλων κατηγοριών.

Παρατηρούμε ότι οι συνελεύσεις που είναι κόμβοι πληροφορίας απ' όπου μαθαίνουμε για τις υπόλοιπες συνελεύσεις (Εξάρχεια, Γλυφάδα, Κολωνός) είναι άλλες από αυτές που αναδεικνύονται ως μετα-κόμβοι με περισσότερες από 30 αναφορές από τους άλλους. Οι τελευταίες είναι κατανεμημένες στο χώρο ως εξής: Ηλιούπολη (31), Βύρωνας-Καισαριανή (35), Άγιος Δημήτριος (32), Αγία Παρασκευή (34), Περιστέρι (30), και με 20-30 αναφορές: Νέα Σμύρνη, Χαλάνδρι, Αμαρούσιο, Γκύζη, Ζωγράφου, Κερατσίνι, Νέα Ιωνία, Παλλήνη, Πατησίων, Πετράλωνα, Χαλάνδρι, Χολαργός, Πειραιάς, Καλλιθέα, Ηράκλειο, Καισαριανή. Είναι φανερό ότι τα Δυτικά προάστια υπο-αντιπροσωπεύονται σε αυτήν την κατάταξη πράγμα που επαναφέρει το ερώτημα της μικρής προσβασιμότητας στο διαδίκτυο εξ αιτίας του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου που κυριαρχεί στις δυτικές συνοικίες (Petropoulou, 2011) και επιφέρει τον λεγόμενο «αποκλεισμό από το διαδίκτυο» (Castells, 2003).

Από την έρευνα επισκεψιμότητας των σελίδων προκύπτει ένας μέσος όρος 25100 επισκεπτών με ελάχιστο τους 1021 (συνέλευση Ιλίου) και μέγιστο τους 96802 (Διαρκής Κίνηση Χαϊδαρίου η οποία όμως αναφέρεται από πολύ λίγες άλλες συλλογικότητες και αναδεικνύεται ως ένας ιδιαίτερα σημαντικός περιφερειακός κόμβος πληροφορίας), όμως πολλές είναι οι ομάδες που δεν διαθέτουν αυτόν τον δείκτη. 
Οι δράσεις που έχουν τις πιο συχνές αναφορές αφορούν ομάδες αλληλέγγυου εμπορίου, παζάρια και κουζίνες, μόνιμες απεργιακές κινητοποιήσεις, άρνηση πληρωμών, περιβαλλοντικές δράσεις, αντιφασιστικές δράσεις και διαμαρτυρίες για τους φυλακισμένους από τις κινητοποιήσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, πρωτοβουλίες για κέντρα υγείας, ελεύθερα μαθήματα, δίκτυα ανταλλαγής υπηρεσιών - προϊόντων. Ως κόμβοι αναδεικνύονται οι συνελεύσεις γειτονιάς που είχαν μακρόχρονη εμπειρία συνελεύσεων (όπως η συνέλευση Πετραλώνων, Κουκακίου, Θησείου από το 2002 και η συνέλευση Εξαρχείων Νεάπολης που έχει μακρόχρονη δράση λόγω της αντίστοιχης επιτροπής κατοίκων και λόγω της κεντρικής τοποθεσίας της που αναδείχτηκε ιδιαίτερα τον Δεκέμβρη του 2008), ενώ ως μετα-κόμβοι αναδεικνύονται όσα blogs συνελεύσεων σχετίζονται με συλλογικότητες που είχαν μακρόχρονη δράση ή με κινήματα πόλης που έδρασαν σε προγενέστερες περιόδους (π.χ. η συνέλευση της Ηλιούπολης από τον Ιανουάριο του 2011, στη οποία συμμετέχουν μέλη που έπαιξαν συντονιστικό ρόλο σε προγενέστερες δράσεις (10 χρόνια πριν) ιδιαίτερα σε πολεοδομικά -περιβαλλοντικά ζητήματα από την περίοδο των παναττικών συντονιστικών και των αντι-2004 πρωτοβουλιών). 
Ως μετα-κόμβοι γεγονότων που προβάλλονται στα blogs αναδεικνύονται οι επίμονες απεργιακές κινητοποιήσεις τύπου Ελληνικής Χαλυβουργίας, ALTER και ΕΣΥΕΑ, οι συλλογικότητες άρνησης πληρωμής άδικων οικονομικών μέτρων, οι συνελεύσεις που προέκυψαν από μεγάλες κοινωνικές περιβαλλοντικές διεκδικήσεις, όπως αυτή της Κερατέας, ή και μικρότερης εμβέλειας, όπως αυτή της Λίμνης Κουμουνδούρου και του Υμηττού, ορισμένες ομάδες αλληλέγγυας οικονομίας, στέκια και καταλήψεις, ενώ δεν αποτελούν μετα-κόμβους κάποιες συνελεύσεις που προέκυψαν από καταλήψεις - δράσεις που έγιναν γνωστές από τα ΜΜΕ (Κύπρου - Πατησίων, Πάρκο Ναυαρίνου, Ελληνικό) όπως θα ήταν αναμενόμενο. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει ένα άλλο δίκτυο «από τα κάτω» που δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης και ενθήκευσης σε τοπικό-διαδικτυακό επίπεδο το οποίο δεν ταυτίζεται με το δίκτυο που εμφανίζεται μέσα από τα blogs. Για παράδειγμα, οι απεργοί της Ελληνικής Χαλυβουργίας χωρίς να έχουν ένα γνωστό blog έχουν αποκτήσει προσωπικές επαφές με πολλές συλλογικότητες και συνελεύσεις γειτονιάς και μέσα από αυτές τις «τετ α τετ» συναντήσεις έχουν υφάνει το δικό τους κοινωνικό δίκτυο.

Μία σύντομη έρευνα στην εφημερίδα Τα Νέα (2010-2012) έδειξε ότι οι συλλογικότητες και οι δράσεις που εμφανίζονται ως πιο δημοφιλείς αναφέρονται μόνο αν συμβαίνουν κάποιες συγκρούσεις, ενώ στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία (2010-2011), που έχει πάνω από 20 αναφορές στις παραπάνω 3 καταλήψεις, αναφέρονται σπάνια οι άλλες καταλήψεις, συνελεύσεις και συλλογικές δράσεις. Ίσως τελικά έχει αρχίσει να διαμορφώνεται ένα άλλο συμβολικό επίπεδο «από τα κάτω» και μέσω διαδικτύου, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις καταφέρνει να ξεπεράσει τη δύναμη των επίσημων μέσων ενημέρωσης. Πράγματι ορισμένες από τις δράσεις που αναφέρονται συστηματικά, αναφέρονται ελάχιστα έως καθόλου στις μεγάλες εφημερίδες την αντίστοιχη περίοδο που αναφέρονται στα blogs.
Οι περισσότερες συνελεύσεις αναφέρονται στις γειτονιές τους και στις δράσεις που γίνονται σε αυτές από άλλες συλλογικότητες, καθώς και σε πολύ απομακρυσμένες συνελεύσεις που υπήρχαν παλαιότερα εκτός Αθηνών. Αντίθετα, οι ομάδες αυτές δεν αναφέρονται παρά σπάνια στις συνελεύσεις της γειτονιάς τους, ενώ αναφέρονται συστηματικά σε διεθνείς ομοειδείς πρωτοβουλίες (αλληλέγγυο εμπόριο, ζαπατίστικο κίνημα, καταλήψεις εργοστασίων Αργεντινής, permaculture, occupy κλπ) επιβεβαιώνοντας την υπερτοπικότητά τους παρά το ότι συμμετέχουν περιστασιακά σε δράσεις της πλατείας της γειτονιάς τους. Έτσι πολλές από τις πιο δραστήριες συνελεύσεις γειτονιάς συμβάλλουν στη δημιουργία τοπικο-παγκόσμιων πόλων (Koehler, Wissen, 2003).

Τέλος έγινε σύγκριση με προγενέστερες χαρτογραφήσεις μόνο για την περιοχή της Αττικής : 156 κινημάτων -πρωτοβουλιών για ζητήματα πόλης που καταγράφτηκαν από το Παρατηρητήριο Ελεύθερων Χώρων, 48 κατειλημμένων εδαφών που καταγράφτηκαν από το indymedia τον Δεκέμβρη του 2008 και 63 συνελεύσεων γειτονιάς του 2011, με σκοπό να διερευνηθεί η πιθανή χωρική σχέση μεταξύ τους (Petropoulou, 2010). Παρατηρείται ότι οι περιοχές με τις περισσότερες σύγχρονες δράσεις σχετίζονται με προγενέστερες τέτοιες περιοχές χωρίς απαραίτητα να έχουν διαδραματίσει κάποιον κομβικό ρόλο οι ίδιοι δρώντες στον χώρο όπως Μαρούσι, Ηλιούπολη, Πατήσια, Χαϊδάρι. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι η συλλογική μνήμη των αγώνων σε τοπικό επίπεδο έχει επηρεάσει τις μετέπειτα εξελίξεις σε αντίστοιχες περιοχές, ενώ αντίστοιχα, ιδιαίτερα εκεί όπου υπήρχε πρόσφατη εμπειρία διάσπασης του τοπικού κινήματος (Ζωγράφου, Παγκράτι) ή δεν υπήρχε πρόσφατη εμπειρία αστικής εξέγερσης, οι συνελεύσεις αποδυναμώθηκαν. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι περιπτώσεις όπου οι αστικές εξεγέρσεις έπαιξαν ρόλο στη δημιουργία συνελεύσεων πόλης (Άγιος Δημήτριος, Καισαριανή, Κερατσίνι).

Οι ιδρυτικές διακηρύξεις και οι βασικές θέσεις που έχουν εκφράσει οι συλλογικότητες έχουν έντονα διαφορετικό προφίλ και πολλαπλότητα στον τρόπο που διαχειρίζονται τα θέματά τους, έχουν όμως και κοινά χαρακτηριστικά που συνοψίζονται στις πρώτες διακηρύξεις αυτοπροσδιορισμού τους.:
1. Οι συνελεύσεις γειτονιάς, οι περισσότερες είναι ανοιχτές συλλογικότητες, γεννημένες ή ενδυναμωμένες τον Ιούνιο του 2011 από τις συνελεύσεις του Συντάγματος, στηρίζονται στις αρχές της άμεσης δημοκρατίας, της αντίστασης, της δικαιοσύνης και της ισότητας, δε δέχονται κόμματα και παρατάξεις, είναι εχθρικές στο ρατσισμό και το φασισμό και ασχολούνται ιδιαίτερα με τοπικά ζητήματα... Οι δράσεις τους είναι πρακτικές και αλληλέγγυες, όπως επανασύνδεση κομμένου ρεύματος, παρεμβάσεις στο ΙΚΑ, στα νοσοκομεία, στα σχολεία, οργάνωση άρνησης πληρωμών, κουζίνες, κέντρα υγείας, μαθήματα,   πολεοδομικές  παρεμβάσεις   και   έχουν  διοργανώσει   συναντήσεις  των συνελεύσεων (Πάντειος, 14/1/2012 11/2/2012, 21/4/2012 και 22/6/2012 Πολυτεχνείο 7και14 /06/2012) δημοσιεύοντας τα πρακτικά στο διαδίκτυο.
2. Οι ανοιχτές καταλήψεις περιγράφονται χαρακτηριστικά: «Αποφασίσαμε να
καταλάβουμε τα δύο αυτά διαλυμένα κτίρια για να τους δώσουμε ξανά ζωή, να τα
μετατρέψουμε σε ένα χώρο πολιτισμικής δημιουργίας, οικολογικών - κοινωνικών δράσεων,
ανοιχτό σε όλη την κοινωνία. Ένα χώρο μακριά από ιδεολογικές αγκυλώσεις και
ιδεοληπτικά προσχήματα! Έναν Ελεύθερο, Δημόσιο και Κοινωνικό Χώρο!» (Βοτανικός
κήπος). Μόνο μερικές λειτουργούν ως ανοιχτές συλλογικότητες.
3. Τα δίκτυα αλληλέγγυας οικονομίας προωθούν ένα διαφορετικό μοντέλο διακίνησης προϊόντων που έχει σαν στόχο όχι το κέρδος, αλλά την ικανοποίηση των αναγκών με διαφορετικό τρόπο. Οι περισσότερες είναι ομάδες. «Το ονομάζουμε εναλλακτικό και αλληλέγγυο εμπόριο, γιατί δεν βασίζεται στην εκμετάλλευση και την ανωνυμία που διακρίνει το συμβατικό εμπορικό κύκλωμα. Βασίζεται σε οριζόντιες και ανθρώπινες σχέσεις, στη συνεργασία, την εμπιστοσύνη, την ανταλλαγή, την αυτονομία» (Σπόρος).
4. Οι κολεκτίβες εργασίας στηρίζονται στην κοινή ανάγκη να δώσουν λύση στο πρόβλημα «εργασία». Οι περισσότερες είναι ομάδες που δοκιμάζουν έναν άλλο τρόπο εργασίας, συλλογικό, με σχέσεις σεβασμού, συντροφικότητας και αλληλεγγύης
5. Τα κινήματα πόλης λειτουργούν με ανοιχτές συνελεύσεις εστιάζοντας σε τοπικά κυρίως και σπάνια σε υπερτοπικά ζητήματα παραγωγής και αναπαραγωγής του αστικού χώρου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα περιβάλλοντος και δημόσιου χώρου.

Μόνο μερικές ομάδες και συνελεύσεις καλούν στον πολλαπλασιασμό των πρωτοβουλιών μπροστά στην κρίση. Στις περιπτώσεις 2-4 έχουν γίνει μόνο μερικές διερευνητικές συναντήσεις μεταξύ τους, δείχνουν όμως τον δρόμο δημοσιοποιώντας τους τρόπους με τους οποίους έχουν συγκροτήσει τις πρωτοβουλίες τους. Οι συλλογικότητες αυτές στηρίζονται και δημιουργούν ένα πολύπλοκο ευρύ κοινωνικό δίκτυο, ανεξάρτητο από πολιτικές οργανώσεις, πάνω στο οποίο στηρίζεται στη συνέχεια η εμπιστοσύνη στη συνέλευση. Όταν οι δράσεις τους είναι ελάχιστες και έντονα τοπικά περιορισμένες, το δίκτυο και η συνέλευση συρρικνώνονται, το ίδιο συμβαίνει όταν κυριαρχεί η μία ή η άλλη πολιτική ομάδα (όπου μπορεί και να διασπαστεί). Το ίδιο όμως μπορεί να συμβεί και όταν η συνέλευση και το blog της αναλώνονται σε υπερτοπικές μόνο δράσεις αντίστασης που υποτιμούν τα τοπικά θέματα και το καθημερινό πράττειν. Ένας καλός συνδυασμός ριζώματος και υπερτοπικότητας συνιστά την κινητήριο δύναμη των πιο δυναμικών συλλογικοτήτων που διερευνήθηκαν. Από προσωπική παρατήρηση, φαίνεται ότι αυτές συνέχισαν να είναι ζωντανές παρά τη μεγάλη κάμψη που παρουσίασαν οι περισσότερες συνελεύσεις κατά την προεκλογική περίοδο.

3. ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
«Η πόλη δεν μπόρεσε μέχρι τώρα παρά να είναι το έδαφος του αγώνα της ιστορικής ελευθερίας και όχι η απόκτησή της» (Debord, 1968/1979:121). Στις σύγχρονες πόλεις αναπτύσσονται νέα κοινωνικά κινήματα που επανατοποθετούν τις αξίες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της αξιοπρέπειας και της κοινωνικής δικαιοσύνης στο χώρο, μέσα από τοπικές - διαδικτυακές πρωτοβουλίες που επινοούν ξανά το κοινό (Σταυρίδης, 2011). Η εργασία αυτή διερεύνησε αν οι πρωτοβουλίες - κινήσεις που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, στηρίζονται στην αυτο-οργάνωση και επιχειρούν να αντιπροτείνουν νέους κόσμους, νέων κοινωνικών σχέσεων που ξεφεύγουν - αντιπαρατίθενται με τις υπάρχουσες κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις, καθώς και τις δυνατότητες αλλά και τα όρια τέτοιων πρωτοβουλιών σε περιόδους κρίσης. 
Από την έρευνα αυτή προέκυψε ότι πολύ λίγες συνελεύσεις αποτελούν κέντρα ενημέρωσης για άλλες συνελεύσεις, ενώ μόνο ένα μέρος των συνελεύσεων και συλλογικοτήτων έχουν συντονιστεί σε έναν κόμβο. 
Αντίθετα, υπάρχει ένας περιορισμένος αριθμός συνελεύσεων, συλλογικοτήτων και κινημάτων που αναφέρεται συστηματικά στα περισσότερα blogs αναδεικνύοντάς τα σε μετα-κόμβους, ενώ τα ίδια τα blogs δεν φιλοδοξούν κάτι τέτοιο. Είναι λοιπόν η δράση σε κοινωνικά δίκτυα που δεν είναι άμεσα ορατά στο διαδίκτυο που τις έχει αναδείξει σε κόμβους, καθώς και η ποιότητα της δράσης τους. «Αν ο τρόπος με τον οποίο κατασκευάζω την εμπειρία μου ενισχύει κάποια συστήματα εξουσίας, τότε η μάχη δίνεται σήμερα στην κοινωνικοποιημένη επικοινωνία, στη μάχη για την απελευθέρωση του μυαλού μας» (Castells, 2009). Αν ο πόλεμος της πληροφορίας είναι «μια σύγκρουση με την ιστορία, μια απόπειρα καταστροφής των καταγωγών, ένας προληπτικός πόλεμος εναντίον της μνήμης, που δεν παρέρχεται» (Βιρίλιο, 2004:41), τότε τα υπόγεια κοινωνικά δίκτυα που χτίζονται αυτήν την εποχή είναι αυτά που θα μπορούσαν εν δυνάμει να τροφοδοτήσουν με την ιστορία της αλληλεγγύης τις ρωγμές στο κυρίαρχο σύστημα που πολλαπλασιάζονται όλο και περισσότερο (Holloway, 2006). 
Πως εντάσσονται οι συνελεύσεις γειτονιάς σε αυτό το σκεπτικό; Από την έρευνα αυτή διαφαίνεται ότι οι συνελεύσεις που έχουν αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, που επεκτάθηκαν σε δράσεις σχετικές με την καθημερινή ζωή των κατοίκων των γειτονιών τους, αλλά και συνδέθηκαν με αντίστοιχες δράσεις άλλων συνελεύσεων ή άλλων πρωτοβουλιών συνδυάζοντας έντεχνα τοπικές με διατοπικές και παγκόσμιες δράσεις και επικεντρώνοντας στην ομορφιά της δημιουργικότητας (πράττειν) συνέχισαν να είναι ζωντανές για μεγάλα χρονικά διαστήματα. 
Το στοίχημα είναι αν οι συνελεύσεις και τα ψηφιακά δίκτυα που διαμορφώνουν θα αλληλοτροφοδοτηθούν από μια γνήσια κοινωνική δικτύωση και ουσιαστική «τετ α τετ» επικοινωνία και πράξη με άλλα δίκτυα πρωτοβουλιών, δημιουργώντας ουτοπίες του τώρα (Carlsson, Manning, 2010), βαθαίνοντας τις ρωγμές στο κυρίαρχο σύστημα και ανιχνεύοντας δρόμους προς τη συλλογική χειραφέτηση. Τελικά, ίσως οι σχέσεις μεταξύ τους να συμβάλλουν στην κυοφορία νέων κοινωνικών κινημάτων πόλης που μπορούν εν δυνάμει να γίνουν γεννήτορες μελλοντικών κοινωνικών επαναστάσεων (Harvey, 2012).

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.