Τρίτη 7 Μαΐου 2013

Ο σχεδιασμός του χώρου ως μέσο διαχείρισης της κρίσης στην Ελλάδα

#Ε.Σ. Κλαμπατσέα
Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ

Ομιλία στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Βόλος 27 έως 30 Σεπτεμβρίου 2012 

Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η κριτική αποτίμηση των επιλογών του χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα κατά την περίοδο της κρίσης. Το υπόβαθρο της αποτίμησης αυτής συνίσταται στην αποδελτίωση των κύριων νομοθετημάτων με χωρική διάσταση που παρήχθησαν την πρόσφατη περίοδο με άμεση ή έμμεση αναφορά στη σκοπιμότητά τους ως «αναγκαίας προσαρμογής» στις συνθήκες οικονομικής κρίσης της χώρας και «διευκόλυνσης της ανάπτυξης». 
Στόχο της κριτικής αποτίμησης αποτελεί η διερεύνηση της υπόθεσης εργασίας περί της χρήσης του σχεδιασμού ως μέσο διαχείρισης της κρίσης με συστηματική απουσία κάθε κοινωνικής διάστασης, υπό την έννοια της διασφάλισης του δημόσιου (κοινού) οφέλους. 
Παράλληλα, επιχειρείται η διατύπωση μεθοδολογικής προσέγγισης ανάγνωσης των χωρικών πολιτικών στην Ελλάδα της κρίσης μέσω της προαναφερθείσας θέσης. 
Ο ρόλος του σχεδιασμού και των εμπλεκομένων σε αυτόν, αποκτά ιδιαίτερη επιστημονική, κοινωνική και πολιτική σημασία στις σημερινές συνθήκες, γεγονός που επιτάσσει εκ νέου την αναγκαιότητα διαλόγου και συμβολής της επιστημονικής κοινότητας περί της «ουδετερότητας» και «κατεύθυνσης» του σύγχρονου σχεδιασμού στην Ελλάδα.


1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η συζήτηση που αναπτύσσεται αναφορικά με την αναγκαιότητα «ανασχεδιασμού» λόγω κρίσης ή ότι η κρίση μπορεί να είναι ευκαιρία και όχι περιορισμός, φαίνεται να μην συνυπολογίζει τη θέση ότι ο σχεδιασμός δεν είναι ουδέτερος. Σχεδιάζουμε πάντοτε για κάποιους ικανοποιώντας συγκεκριμένους στόχους. Στις σημερινές συνθήκες της πολυδιάστατης κρίσης, το ερώτημα διατυπώνεται συνεχώς και επιτακτικά: για ποιους σχεδιάζουμε και στη βάση ποιών στόχων; Αναγνωρίζοντας τα βασικά χαρακτηριστικά του χωρικού σχεδιασμού, όπως διαμορφώθηκαν στις νεότερες προσεγγίσεις στα τέλη του 20ου αιώνα σημειώνεται ότι αφορά, ως χωρικός, τις στατικές και δυναμικές συνιστώσες οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων στις διαφορετικές εδαφικές ενότητες και ως σχεδιασμός, αναφέρεται στη διαμόρφωση ενός πλαισίου προσανατολισμού για τη δράση θεσμικών υποκειμένων όπως προσδιορίζονται από το σύστημα διοίκησης ή διακυβέρνησης καθώς και μιας μελλοντικής εικόνας και των απαραίτητων ενεργειών για την υλοποίηση της χωρικής ανάπτυξης (Ανδρκοπούλου, Γιαννακού κ.ά., 2007).

Η επικύρωση διαδικασιών που αγνοούν την επιστημονική και πρωτίστως την κοινωνική διάστασή του σχεδιασμού υπό την πίεση «συνθηκών κρίσης» και η μετατροπή τους σε εργαλείο διαχείρισης της κρίσης ή και υποσχόμενης «ανάπτυξης» δεν μπορεί να έχει τη σύμφωνη γνώμη των «ειδικών». Η κρίση δηλαδή, χρησιμοποιείται ως «δούρειος ίππος» παρά ως η αιτία που οδήγησε σε τέτοιου τύπου χειρισμούς ανάπτυξης του χώρου. Εάν προσβλέπουμε σε έναν ενεργό χωρικό σχεδιασμό με συμβολή στην κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική πραγματικότητα της κρίσης, οφείλουμε να απαιτήσουμε την παύση του ρόλου θεατή ή νομιμοποιητή ενός άλλου χαρακτήρα «σχεδιασμού», επιβαλλόμενου εκ των άνω, συγκεντρωτικού, κοντόφθαλμου και περιπτωσιολογικού (Κλαμπατσέα, 2011).

Στόχος της κριτικής αποτίμησης των ρυθμίσεων που θεσμοθετήθηκαν κατά την εξεταζόμενη διετία (2010-2012) αποτελεί η διερεύνηση της υπόθεσης εργασίας περί της χρήσης του σχεδιασμού ως μέσο διαχείρισης της κρίσης με συστηματική απουσία κάθε κοινωνικής διάστασης, υπό την έννοια της διασφάλισης του δημόσιου (κοινού) οφέλους. Η εργασία αναφέρεται στην «παραγωγή του χώρου», έχοντας ως δεδομένη τη συνολικότερη συσχέτιση με τη γενικευμένη «μεγάλη κλίμακα». Παράλληλα, επιχειρείται η διατύπωση μεθοδολογικής προσέγγισης ανάγνωσης των χωρικών πολιτικών στην Ελλάδα της κρίσης μέσω της προαναφερθείσας θέσης. Ο ρόλος του σχεδιασμού και των εμπλεκομένων σε αυτόν, αποκτά ιδιαίτερη επιστημονική, κοινωνική και πολιτική σημασία στις σημερινές συνθήκες, γεγονός που επιτάσσει εκ νέου την αναγκαιότητα διαλόγου και συμβολής της επιστημονικής κοινότητας περί της επιθυμητής «κατεύθυνσης» του σύγχρονου σχεδιασμού στην Ελλάδα.

2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ
Με στόχο την τεκμηρίωση της θέσης της παρούσας εργασίας περί της χρήσης του σχεδιασμού του χώρου ως εργαλείο (μέσο) διαχείρισης της κρίσης με επώδυνα αποτελέσματα για τη δημόσια γη, αναζητήθηκαν, αποδελτιώθηκαν και ταξινομήθηκαν οι χωρικές ρυθμίσεις που θεσμοθετήθηκαν από τον Απρίλιο του 2010 έως τον Απρίλιο του 2012. Ως βάσεις δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία από το Νομοθετικό Έργο της Βουλής των Ελλήνων, το Εθνικό Τυπογραφείο και οι αναρτήσεις στην Ανοικτή Διακυβέρνηση για τα υπουργεία: ΠΕΚΑ, Εσωτερικών, Πολιτισμού και Τουρισμού, Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Δεδομένα ενδιαφέροντος αποτέλεσαν οι κύριοι νόμοι με χωρική διάσταση που παρήχθησαν την πρόσφατη περίοδο με άμεση ή έμμεση αναφορά στη σκοπιμότητά τους ως «αναγκαίας προσαρμογής» στις συνθήκες οικονομικής κρίσης της χώρας και «διευκόλυνσης της ανάπτυξης». Σημειώνεται ότι δεν καταγράφηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις εξαιρουμένων όσων η χωρική εμβέλεια ή η τυπολογία της σχετικής ρύθμισης θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη γενικεύσιμης αντιμετώπισης ανάλογων περιπτώσεων.

Ακολούθως, επιχειρείται η ανάγνωση των χωρικών πολιτικών στην Ελλάδα της κρίσης, μέσω της παραπάνω ανάλυσης, αποτυπωμένη σε κατάλληλο χρονολόγιο, βάσει κριτηρίων που αφορούν κυρίως στην ενσωμάτωση της κοινωνικής διάστασης του σχεδιασμού με έμφαση στην απόδοση του δημόσιου οφέλους. Για την εξυπηρέτηση του στόχου αυτού, καταρτίσθηκε σχετική μήτρα αξιολόγησης.

3. ΧΩΡΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
3.1. Καταγραφή και ταξινόμηση
Κατά τη χρονική περίοδο αναφοράς της παρούσας εργασίας (Απρίλιος 2010 έως Απρίλιος 2012), θεσμοθετείται αξιοσημείωτος αριθμός χωρικών ρυθμίσεων και διατάξεων με άμεσες ή έμμεσες χωρικές επιπτώσεις υπό το πρίσμα και την επίκληση αντιμετώπισης της δημοσιονομικής κρίσης που βιώνει η ελληνική κοινωνία. Στη βάση των προαναφερόμενων μεθοδολογικών επιλογών, καταρτίζεται το ακόλουθο χρονολόγιο τέτοιου χαρακτήρα νόμων, όπως δίνεται στον Πίνακα 1 .
Παρά την προφανή θεματική ταξινόμησή τους κατά το τρίπτυχο κοινωνία-οικονομία-περιβάλλον, αναδεικνύεται κατά την επεξεργασία των σχετικών κειμένων, η αδιάρρηκτη αλληλεπίδραση των τριών συνιστωσών του χωρικού σχεδιασμού και η προκύπτουσα επιλογή χωρική αντιμετώπιση της κρίσης. Το επιστημονικό ενδιαφέρον εστιάζει στη μετατόπιση από τη χωρική έκφραση της κρίσης, στη διαχείριση της κρίσης μέσω του σχεδιασμού του χώρου. Οι κλίμακες (επίπεδα) σχεδιασμού και οι θεματικές εξειδικεύσεις του  φαίνεται  ότι  υποτάσσονται  στη  γενική  αυτή  επιλογή.   Η  χρονική  εμβέλεια περιλαμβάνεται σε ένα ευρύ φάσμα διάρκειας ισχύος, μεταξύ εξαιρετικά επείγοντος έως μεταρρυθμιστικού μακροπρόθεσμου χαρακτήρα.

Πίνακας 1. Χρονολόγιο θεσμοθετημένων χωρικών ρυθμίσεων (04/2010-04/2012)



Σύμφωνα με τα προηγούμενα, η θεσμοθετημένη κατά την εξεταζόμενη περίοδο της κρίσης χωρική πολιτική, και κατά συνέπεια ο σχεδιασμός ως διαδικασία υλοποίησής της, απεμπολούν ουσιαστικά τη διάσταση του δημόσιου οφέλους, της κοινωνικής αποδοχής αλλά και της περιβαλλοντικής προστασίας, στόχοι που υιοθετούνται από σειρά προγενέστερων νόμων (χωροταξίας, οικιστικής ανάπτυξης και περιβάλλοντος, Ν. 2742/99, 2508/97, 1650/86 αντιστοίχως). H διαπίστωση αυτή συνηγορεί με τη θέση περί της τάσης του χωρικού σχεδιασμού να μετασχηματίζεται από προϊόν οικονομικής ευμάρειας σε μέσον οικονομικής ανάπτυξης με έμφαση στον αστικό χώρο (Γοσποδίνη, 2007).

Στο πλαίσιο αυτό αξιολογείται η σειρά των ρυθμίσεων που θεσμοθετήθηκαν την εξεταζόμενη διετία ως προς τη διάσταση του δημόσιου οφέλους και της απόδοσής του στους πολίτες-χρήστες του χώρου που σχεδιάζεται-παράγεται στην Ελλάδα στις νέες συνθήκες της πολυδιάστατης κρίσης. Επιδιώκεται ταυτοχρόνως η διερεύνηση του ρόλου του σχεδιασμού στη διασταύρωση α) της νεοφιλελεύθερης αντίληψης για τη χρήση του χώρου υπό την κυριαρχία των δυνάμεων της αγοράς και της πίεσης του χρόνου με συχνότερη τη διαδικασία του "μη-σχεδιασμού" του χώρου ή της περιθωριοποίησης του σχεδιασμού και χρήσης του ως εκ των υστέρων τυπικής επικύρωσης ειλημμένων αποφάσεων και δράσεων των δυνάμεων της αγοράς στο χώρο (σε περιπτώσεις μεγάλων επενδύσεων και προγραμμάτων) ή ως μηχανισμού επίλυσης δευτερευόντων και μικρών χωρικών ζητημάτων και β) της πολυδιάστατης κρίσης που βιώνει σήμερα η ελληνική κοινωνία. 
Επαναφέροντας την άποψη ότι στην προσπάθεια των πόλεων και των περιφερειών για χειραγώγηση της κινητικότητας των επενδύσεων στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, δεν υπάρχει πια πολεοδομία ούτε χωροταξία, αλλά μόνον αρχιτεκτονική (Harvey, 1989) επιχειρείται η ανάγνωση της σε συνθήκες κρίσης στον ελληνικό χώρο με δεδομένες τις «ιδιαιτερότητες» διαμόρφωσης και σχεδιασμού του, τις έως τότε εφαρμοζόμενες χωρικές πολιτικές, επιλογές και αποτυπώματα του χωρικού σχεδιασμού σε εθνικό, περιφερειακό, τομεακό και τοπικό επίπεδο, με διακριτές τις περιόδους 1975-2002 και 2003-2010 (Κλαμπατσέα, 2009).

3.2. Αξιολόγηση
Τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης διαρθρώνονται αναφορικά με τη διασφάλιση του δημόσιου/κοινωνικού οφέλους. Υπό αυτό το πρίσμα αξιολογείται κάθε νόμος του προαναφερθέντος χρονολογίου. Τα κριτήρια που επιλέχθηκαν αφορούν α) το χαρακτήρα της κοινωνικής βάσης αναφοράς κάθε ρύθμισης (δημόσιος, ιδιωτικός), β) την κατεύθυνση της περιβαλλοντικής διάστασης (προστασία, επιβάρυνση / υποβάθμιση), γ) τη συνέπεια/συμβατότητα μεταξύ κινήτρου (λόγου) θεσμοθέτησης τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και αποτελέσματος σε περίπτωση εφαρμογής (απόλυτη έως μηδενική), και δ) το ρόλο του σχεδιασμού (σκοπός, μέσο επίτευξης στόχου).

Κατά την εφαρμογή των κριτηρίων αναδεικνύονται τα ακόλουθα συμπεράσματα: 

α) Ο χαρακτήρας της κοινωνικής βάσης αναφοράς κάθε ρύθμισης, είτε δημόσιος είτε ιδιωτικός, δεν αποτελεί κεντρική επιλογή χωρικής πολιτικής. Για το λόγο αυτό, μια σειρά νομοθετημάτων με σαφή χωρική διάσταση (όπως, ο Ν.3843/2010 «Ταυτότητα κτιρίων, υπερβάσεις δόμησης & αλλαγές χρήσης», ο Ν.4014/2011 «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου κ.ά.», ο Ν.4030/2011 «Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών κλπ», Ν.4067/2012 «Νέος Οικοδομικός Κανονισμός») με αναφορά πρωτίστως στην ατομική ιδιοκτησία, επικαλούνται μεν το δημόσιο όφελος, χωρίς όμως να περιλαμβάνουν ουσιαστικές πρόνοιες για τις χωρικές εκφράσεις του, οι οποίες παραπέμπονται σε μελλοντικές διαδικασίες ευχολογίου με την επίκληση της αναγκαιότητας του σχεδιασμού. Αντιθέτως, ρυθμίσεις με σαφή αναφορά και κατά προτεραιότητα στην ιδιοκτησία δημοσίου χαρακτήρα (όπως ο Ν.3851/2010 «Επιτάχυνση ανάπτυξης ΑΠΕ», ο Ν.3889/2010 «Χρηματοδότηση περιβαλλοντικών παρεμβάσεων, Πράσινο Ταμείο, Κύρωση δασικών χαρτών κλπ», ο Ν.3937/2011 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας», ο Ν.3986/2011 «Επείγοντα μέτρα εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-15» (κεφ.Β'), ο Ν.4062/2012 «Αξιοποίηση πρώην αεροδρομίου ΕΛΛΗΝΙΚΟ-Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ κλπ», προβάλουν το δημόσιο όφελος εξ αρχής ως κύριο λόγο θεσμοθέτησης, επιχειρηματολογώντας για τη διασφάλισή του μέσω της εκχώρησης του δημόσιου χαρακτήρα εκτάσεων και διαδικασιών στην ιδιωτική πρωτοβουλία για «μεγάλες επενδύσεις». Οι πρόνοιες για τις κοινωνικοχωρικές επιπτώσεις των ρυθμίσεων αυτών, παραπέμπονται στην αποσπασματική και κατά περίπτωση «διευθέτηση» χωρίς τη στοιχειώδη διασφάλιση διαδικασιών, θεσμών και μηχανισμών παρακολούθησης και ελέγχου.

β) Ως προς την κατεύθυνση της περιβαλλοντικής διάστασης διαπιστώνεται το οξύμωρο αλλά σύνηθες, της απόκλισης μεταξύ «πρόθεσης» και αποτελέσματος σε σειρά νόμων της περιόδου αυτής, αλλά ως πιο ενδιαφέρον αναδεικνύεται το εγχείρημα της μετατροπής του περιβαλλοντικού κόστους σε κοινωνικό όφελος. Η «ανθρωποκεντρική» αυτή χρήση κοινωνικών πόρων, δημόσιων αγαθών, όπως οφείλει να είναι π.χ. η δημόσια γη, οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι κ.ά., αποτελεί άλλοθι για την καταστρατήγηση του δικαιώματος ίσης πρόσβασης για όλους σε τέτοιου τύπου αγαθά. Αντιθέτως, η εκχώρησή και εμπορευματοποίηση  τους  με την  επίφαση  της περιβαλλοντικής  προστασίας  και «ανάπτυξης φιλικής προς το περιβάλλον» στοχεύει απαρεγκλίτως στην αποξένωση και μη οικειοποίηση των πόρων αυτών από την ελληνική κοινωνία. Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση του Ν.3851/2010 «Επιτάχυνση ανάπτυξης ΑΠΕ», όπου για τη διευκόλυνση των σχετικών «πράσινων επενδύσεων» καταργούνται οι ελάχιστοι έστω περιορισμοί για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών συστημάτων σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, που αποτελούν δημόσιο αγαθό, οδηγώντας επομένως σε απαγόρευση οικειοποίησής τους από το κοινωνικό σύνολο. Αντίστοιχες διαπιστώσεις γίνονται στην περίπτωση του Ν.4062/2012 «Αξιοποίηση πρώην αεροδρομίου ΕΛΛΗΝΙΚΟ-Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ κλπ», όπου ο ίδιος ο «πόρος / δημόσιο αγαθό» αποστασιοποιείται -θεσμικά- από την κοινωνική του διάσταση και χρησιμοποιείται με τρόπους που στοχεύουν επίσης στη δραστική μείωση του κοινωνικού οφέλους από την εφαρμογή των διατάξεων.

γ) Βάσει του κριτηρίου της συνέπειας/συμβατότητας μεταξύ του επικαλούμενου κινήτρου (λόγου) θεσμοθέτησης τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και του αποτελέσματος σε περίπτωση εφαρμογής των πρόσφατων ρυθμίσεων, τα νομοθετήματα ανταποκρίνονται σε όλο το φάσμα, από την απόλυτη συνέπεια και συμβατότητα (π.χ. ο νόμος για το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού, βλ. ΕΜΠ, 2010), έως την πλήρη διάσταση μεταξύ κινήτρου και χωρικού αποτυπώματος (π.χ. τακτοποίηση αυθαιρέτων, ημιυπαιθρίων κ.ά.).

δ) Ο ρόλος του σχεδιασμού προδιαγράφεται στις ρυθμίσεις της τελευταίας διετίας, είτε ως αυτοσκοπός ορισμένων με άμεση χωρική διάσταση (π.χ. οι Ν.3843/2010 και Ν.4014/2011 βάσει των οποίων τακτοποιήθηκαν οι ημιυπαίθριοι χώροι και τα αυθαίρετα κτίσματα αντιστοίχως), είτε ως μέσο επίτευξης οικονομικού στόχου (π.χ. οι Νόμοι 3894/2010 και 3986/2011 αναφορικά με τις διαδικασίες fast track μεγάλων επενδύσεων και τον αποχαρακτηρισμό της δημόσιας περιουσίας αντιστοίχως). Και στις δύο εκδοχές ο χωρικός σχεδιασμός, επικυρώνοντας δημοσιονομικές επιταγές ακυρώνεται ως κοινωνική πρακτική, αποσυνδέεται από το δημόσιο όφελος και συναρτάται απολύτως από πολιτικές επιλογές διαχείρισης της κρίσης.

Η επίσπευση και απλοποίηση γραφειοκρατικών διαδικασιών αποτελεί ζητούμενο για κάθε εγχείρημα δραστηριότητας και εργασίας και δεν αποτελεί αποκλειστικότητα των στρατηγικών επενδύσεων. H παραγωγή «νέων χώρων» μέσω διαδικασιών fast track στρατηγικών επενδύσεων αποτελεί συνέχεια προγενέστερων τακτικών που κατέστησαν πολύ συχνά το σχεδιασμό μία εκ των υστέρων διαδικασία νομιμοποίησης ειλημμένων αποφάσεων προώθησης ενός φιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης με ανεξίτηλα χωρικά αποτυπώματα (Κλαμπατσέα, 2011). Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και ο προσδιορισμός της χρονικής εμβέλειας κάθε ρύθμισης της περιόδου αυτής. Διακρίνονται περιπτώσεις επείγοντος (Ελληνικό, δημόσια περιουσία-αποκρατικοποήσεις) ή συγκεκριμένης χρονικής διάρκειας ισχύος (αυθαίρετα, ημιυπαίθριοι) αλλά και μακροπρόθεσμης ισχύος υπό τη μορφή μεταρρυθμίσεων (Πρόγραμμα Καλλικράτης, θαλάσσια χωροταξία, σύνθετα τουριστικά καταλύματα, τρόπος έκδοσης αδειών, νέος οικοδομικός κανονισμός, περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων κλπ).

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Παρά το γεγονός ότι δομικά προβλήματα σχεδιασμού του χώρου στην Ελλάδα καταγράφονται κατά την περίοδο 1975 - 2010, αποτυπώνοντας διαφοροποιήσεις στις σχέσεις οικονομικού προγραμματισμού και χωροταξικού σχεδιασμού, με σημαντικούς σταθμούς τα έτη 2003 (θεσμοθέτηση των περιφερειακών πλαισίων) και 2008-2009 (θεσμοθέτηση γενικού και ειδικών πλαισίων), η κριτική αποτίμηση των νόμων της τελευταίας περιόδου 2010-2012, ανεξαρτήτως εν τέλει της άμεσης ή έμμεσης χωρικής αναφοράς ή εμβέλειας τους, καταδεικνύει την απομάκρυνση από τη διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος με όρους κοινωνικής αναφοράς. Η θέση περί της ύπαρξης και της συνεπαγόμενης διαχείρισης ενός «πλεονάζοντα οικονομικού χώρου» κατευθύνει τον επιχειρούμενο σχεδιασμό, όπως σκιαγραφείται ή περιγράφεται σαφώς μέσω των θεσμοθετημένων ρυθμίσεων της πρόσφατης χρονικής περιόδου, στην ανάγκη σχεδιασμού και χρήσης του χώρου με τρόπους και όρους που αντιβαίνουν στο συχνά επικαλούμενο δημόσιο/κοινωνικό όφελος, προβάλλοντας δε, ως η «ενδεδειγμένη οδός» για το σχεδιασμό στον ελληνικό χώρο λόγω της κρίσης.

Η έννοια του δημοσίου συμφέροντος, με αφορμή την επίκληση συνθηκών κρίσης, οφείλει να αναθεωρηθεί προς την κατεύθυνση του σημερινού και μελλοντικού οφέλους της ελληνικής κοινωνίας. Η πολυσχιδής αντιμετώπιση του χώρου ως οικονομικού αντικειμένου διαχείρισης της κρίσης και ο ρόλος του σχεδιασμού ερήμην κοινωνικής συμμετοχής και περιβαλλοντικής προστασίας, με «ευέλικτες» και κατά περίπτωση διαδικασίες «τακτοποίησης» του ήδη παραγόμενου χώρου, οφείλουν να συνεχίσουν να απασχολούν τον ακαδημαϊκό, πολιτικό και κοινωνικό διάλογο στην εποχή της κρίσης, θέτοντας στο επίκεντρο την κατεύθυνση του σύγχρονου σχεδιασμού στον ελληνικό και διεθνή χώρο.

Ευχαριστίες
Η παρούσα εργασία είχε ως αφορμή τη γόνιμη συζήτηση που αναπτύσσεται μεταξύ συναδέλφων της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ και ιδιαιτέρως του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας καθώς και των σπουδαστών μας αναφορικά με το κοινωνικοχωρικό στίγμα των πρόσφατων θεσμικών ρυθμίσεων.

5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • Harvey D., 1989, The Postmodern Condition, Oxford: Blackwell.
  • Ανδρικοπούλου, Ε., Γιαννακού, Α., Καυκαλάς, Γ., Πιτσιάβα Μ. 2007. Πόλη και Πολεοδομικές πρακτικές, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Κριτική
  • Γοσποδίνη Α., 2007. Χωρικές πολιτικές για το σχεδιασμό, την ανταγωνιστικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων στο Γοσποδίνη Α. (επ.), Μεταβιομηχανική πόλη: Νέες Οικονομίες, χωρικοί μετασχηματισμοί και νέα τοπία, Αειχώρος 6(1): 100-145
  • ΕΜΠ, Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, Σχολής Αρχιτεκτόνων & ΤΕΔΚΝΑ, 2010. Βασικές αρχές σχεδιασμού Μητροπολιτικού Πάρκου Πρασίνου στο πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού, Ερευνητικό Πρόγραμμα για τους Δήμους Αλίμου, Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Ελληνικού (Επ. Υπεύθυνος Ν. Μπελαβίλας) διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://courses.arch.ntua.gr/View.aspx?i=111851
  • Κλαμπατσέα Ε., 2009. Τρεις μικρές ιστορίες για τη σύγχρονη Χωροταξία στην Ελλάδα, Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, ΤΜΠΠΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ΤΕΕ-Τμήμα Μαγνησίας κ.ά., Βόλος24-27/9/2009, (ISBN 978-960-8029-93-4, Τόμος Ι, σ. 439-446).
  • Κλαμπατσέα Ε., 2011. Χωρικά αποτυπώματα και προκλήσεις σχεδιασμού σε συνθήκες κρίσης: η ελληνική περίπτωση, Πρακτικά 9ου Εθνικού Συνεδρίου της ERSA-GR με θέμα; Περιφερειακή ανάπτυξη και οικονομική κρίση:Διεθνής εμπειρία και Ελλάδα, ERSA-GR και Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστημίου, Αθήνα, 6¬7/5/2011, ^http://gisc.gr/index.php/events/44-academic/152-ersagr2011)
  • Ν. 1650/86 (ΦΕΚ 160 Α/16.10.1986) Για την Προστασία του Περιβάλλοντος.
  • Ν. 2508/97 (ΦΕΚ 124 Α/13.6.1997) Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και άλλες διατάξεις.
  • Ν. 2742/99 (ΦΕΚ 207 Α/07.10-1999) Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη & άλλες διατάξεις.
  • Ν. 3894/2010 (ΦΕΚ 204 Α/2.12.2010) Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων
  • Ν.3843/2010 (ΦΕΚ 62Α/28.04.2010) Ταυτότητα κτιρίων, υπερβάσεις δόμησης & αλλαγές χρήσης
  • Ν.3851/2010 (ΦΕΚ 85Α/04.06.2010) Επιτάχυνση ανάπτυξης ΑΠΕ
  • Ν.3852/2010 (ΦΕΚ   87Α/ 07.06.2010) Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης 
  • Ν.3882/2010 (ΦΕΚ 166Α/22.09.2010) Εθνική υποδομή γεωχωρικών πληροφοριών 
  • Ν.3889/2010 (ΦΕΚ 182Α/14.10.2010) Χρηματοδότηση περιβαλλοντικών παρεμβάσεων, Πράσινο Ταμείο, Κύρωση δασικών χαρτών κλπ
  • Ν.3894/2010 (ΦΕΚ 204Α/02.12.2010) Επιτάχυνση και διαφάνεια υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων
  • Ν.3937/2011 (ΦΕΚ 60Α/31.03.2011) Διατήρηση της βιοποικιλότητας
  • Ν.3983/2011 (ΦΕΚ 144Α/17.06.2011,) Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος-Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008 κ.ά. διατάξεις
  • Ν.3986/2011 (ΦΕΚ 152Α/01.07.2011) Επείγοντα μέτρα εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-15
  • Ν.4002/11 (ΦΕΚ 180Α/22.08.2011) Τροποποίηση της συνταξιοδοτικής νομοθεσίας του Δημοσίου - Ρυθμίσεις για την ανάπτυξη και τη δημοσιονομική εξυγίανση-Θέματα αρμοδιότητας υπουργείων Οικονομικών, Πολιτισμού και Τουρισμού και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης
  • Ν.4014/2011 (ΦΕΚ 209Α/21.08.2011) Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου κ.ά. διατάξεις αρμοδιότητας υπουργείου περιβάλλοντος, ενέργειας και κλιματικής αλλαγής
  • Ν.4030/2011 (ΦΕΚ 249Α/25.11.2011) Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών
  • Ν.4046/12 (ΦΕΚ 28 Α/14.02.2012) Έγκριση των Σχεδίων Συμβάσεων Χρηματοδοτικής διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Τράπεζας της Ελλάδος, του Σχεδίου Μνημονίου συνεννόησης μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Τράπεζας της Ελλάδος κ.ά επείγουσες διατάξεις για τη μείωση του δημόσιου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας
  • Ν.4062/2012 (ΦΕΚ 70 Α/30.03.2012) Αξιοποίηση πρώην αεροδρομίου ΕΛΛΗΝΙΚΟ-Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ κλπ
  • Ν.4067/2012 (ΦΕΚ 79 Α/09.04.2012) Νέος Οικοδομικός Κανονισμός


3 σχόλια :

  1. Κύριοι διαχειριστές,

    Με δεδομένο ότι πολλά από τα κείμενα που δημοσιεύονται στην αξιόλογη ιστοσελίδα σας αποτελούν αναδημοσιεύσεις, θα ήταν σκόπιμο να γίνεται αναφορά στην πηγή, στο χρόνο και τον τόπο / μέσο πρώτης δημοσίευσης.

    Προφανώς η παρατήρησή μου αφορά κείμενα στα οποία δεν υπάρχει σχετική επισήμανση.

    Θα σας παρακαλούσα ιδιαιτέρως να σημειώσετε τα σχετικά με την πηγή (πλήρη βιβλιογραφική αναφορά) και για το συγκεκριμένο.

    Ευχαριστώ θερμά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η παρατήρησή σας είναι σωστή.Για το συγκεκριμένο κείμενο γνωρίζουμε την πηγή και θα αποκατασταθεί το λάθος.
      Στην προσπάθειά μας για καλύτερο αποτέλεσμα, πολλές φορές μας διαφεύγουν πολλά.
      Ευχαριστούμε για την επισήμανση και είμαστε στη διάθεσή σας αν έχετε και άλλες παρατηρήσεις

      Διαγραφή
  2. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.