Πως η γραφειοκρατία βλάπτει την Τοπική Ανάπτυξη

#Γαβριήλ Α. Κουρής, Κοινωνικός-Πολιτικός Επιστήμων M.Sc.

Β’ Αντιπρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Κλεισθένης»

Αποτελεί γενική παραδοχή ότι η πολυπλοκότητα του συστήματος υλοποίησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατική και συγκεντρωτική εφαρμογή του έχει οδηγήσει, από την έναρξή του το 2007 μέχρι σήμερα, σε σοβαρές δυσλειτουργίες και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των στόχων του και στην απορρόφηση των σχετικών κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης, όπως η σημερινή, όπου η εισροή κοινοτικών διαρθρωτικών πόρων αποτελεί το βασικό ίσως «μέσο» για την ενδυνάμωση της αναπτυξιακής προοπτικής της χώρας, την παραγωγική ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη άμβλυνση των κοινωνικών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης, καθίσταται επιτακτική η ανάληψη πρωτοβουλιών από την Πολιτεία για την απλοποίηση των εφαρμοζόμενων διαδικασιών και τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας στην εφαρμογή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του Σύμφωνου Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) 2014-2020, αξιοποιώντας την εμπειρία και τα αποτελέσματα της προγραμματικής περιόδου 2007-2013.

Ειδικά για τους Δήμους, η συνθήκη αυτή φαντάζει απολύτως αναγκαία, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη του: α) τη διοικητική γραφειοκρατία και τις δυσλειτουργίες του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου των επιχειρησιακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013 και β) το ότι το ΣΕΣ πρόκειται να αποτελέσει τη βασική χρηματοδοτική πηγή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για έργα και επενδύσεις την επταετία 2014-2020, με δεδομένες τις ελάχιστες κρατικές/δημόσιες επιχορηγήσεις που δίνονται πλέον προς τους Δήμους για επενδυτικές δραστηριότητες. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα γραφειοκρατικής «ασφυξίας» που βίωσε πολύ έντονα η πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση κατά την προηγούμενη δημοτική περίοδο (2011-2014) ήταν η διοικητική διαδικασία που κάθε Δήμος ήταν υποχρεωμένος να ακολουθήσει προκειμένου να εντάξει και να υλοποιήσει έργα και δράσεις μέσω του ΕΣΠΑ. 

Η διαδικασία αυτή περιλάμβανε κατ’ ελάχιστον, 34 διοικητικά στάδια/βήματα (ΠΙΝΑΚΑΣ 1), γεγονός που στην καλύτερη των περιπτώσεων συνεπάγεται ένα διοικητικό χρόνο 12-18 μηνών την ίδια στιγμή που ο συμβατικός χρόνος υλοποίησης ενός έργου μπορεί να μην υπερβαίνει τους 6 μήνες. Και όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι υπάρχουν ώριμες μελέτες, ότι δεν απαιτούνται ειδικές εγκρίσεις / αδειοδοτήσεις για τις οποίες μπορεί να χρειαστούν μήνες για να ληφθούν (όπως π.χ. από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο - ΚΑΣ) και ότι δεν θα υπάρχουν δικαστικές εμπλοκές με τις απαλλοτριώσεις ενός έργου ή ενστάσεις όσον αφορά τη διαγωνιστική διαδικασία αυτού.

Η παραπάνω διαδικασία, όπως ήταν φυσικό, δημιούργησε πολλά προβλήματα – ιδιαίτερα στους μικρούς Δήμους της χώρας οι οποίοι δεν διαθέτουν ούτε το απαιτούμενο επιστημονικό προσωπικό αλλά ούτε και την αναγκαία διαχειριστική επάρκεια για την αποτελεσματική και αποδοτική διοίκηση και διαχείριση των χρηματοδοτούμενων, μέσω ΕΣΠΑ, έργων.

Συνοψίζοντας τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι στη νέα προγραμματική περίοδο επιβάλλεται να υπάρξει απλούστευση των ακολουθούμενων διαδικασιών και μείωση των διαδικαστικών σταδίων, ώστε να υπάρξει ταχύτερη, καλύτερη και αποδοτικότερη αξιοποίηση των κοινοτικών κονδυλίων από τους Δήμους όλης της χώρας, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει εκπτώσεις στην ποιότητα ή στον έλεγχο υλοποίησης των έργων.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Διοικητική διαδικασία για την ένταξη & υλοποίηση ενός δημοτικού έργου μέσω ΕΣΠΑ

1. Σύνταξη μελέτης (Διαδικασία ανάθεσης: παραλαβή – έγκριση - πληρωμή),

2. Διαδικασίες ωρίμανσης μελέτης: Έγκριση μελέτης από τα εκάστοτε κάθε φορά όργανα [ΥΠΠΟΤ/ Τοπικό Συμβούλιο ή ΚΑΣ (ανάλογα με την έκταση της παρέμβασης), ΥΠΕΚΑ, αρμόδια Επιτροπή Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (ΕΠΑΕ), Πολεοδομία (για έκδοση ή απαλλαγή οικοδομικής άδειας), Περιβαλλοντική αδειοδότηση], σύνταξη συνοδευτικών μελετών (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΔΕΥΑΗ, Πρασίνου) → ώριμη μελέτη προς υποβολή σε πρόγραμμα,

3. Αντιμετώπιση θεμάτων απαλλοτριώσεων ή πράξεων εφαρμογής εντός Σχεδίου Πόλης,

4. Έγκριση, παραλαβή μελέτης από το Δημοτικό Συμβούλιο,

5. Έγκριση της απόφασης του Δ.Σ. από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση,

6. Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου για ένταξή του έργου στο εκάστοτε επιχειρησιακό πρόγραμμα,

7. Έγκριση της απόφασης του Δ.Σ. από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, 

8. Διαδικασίες για την υπογραφή μνημονίου με την Αρχαιολογία σε περίπτωση που απαιτείται ανασκαφική έρευνα, 

9. Υποβολή πλήρους Τεχνικού Δελτίου Έργου ηλεκτρονικά αλλά και σε φάκελο με συνοδευτικά έγγραφα – τεύχη, 

10. Προέγκριση ένταξης από τη Διαχειριστική Αρχή (ΜΟΝΑΔΑ Α), 

11. Υπογραφή Συμφώνου Αποδοχής Όρων, 

12. Τελική απόφαση ένταξης από τη Διαχειριστική Αρχή,

13. Απόφαση του Δ.Σ. για αποδοχή και υλοποίηση της πράξης, εγγραφή της στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα και Προϋπολογισμό, ορισμός υπολόγων,

14. Έγκριση της απόφασης του Δ.Σ. από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση,

15. Αίτημα για έγκριση διάθεσης πίστωσης προς τη Δ/νση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού,

16. Σύνταξη τευχών δημοπράτησης εντός 2μήνου και αποστολή τους για έγκριση από τη Διαχειριστική Αρχή (ΜΟΝΑΔΑ Β),

17. Διατύπωση σύμφωνης γνώμης από τη Διαχειριστική Αρχή για τα τεύχη δημοπράτησης,

18. Απόφαση του Δ.Σ. για έγκριση τρόπου διεξαγωγής διαγωνισμού,

19. Έγκριση της απόφασης του Δ.Σ. από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, 

20. Απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής για έγκριση όρων διαγωνισμού και ψήφιση διάθεσης πίστωσης, που πιθανότατα να απαιτεί και τροποποίηση προϋπολογισμού.

21. Έγκριση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, 

22. Δημοσίευση προκήρυξης σύμφωνα με τους κανόνες δημοσιότητας,

23. Διεξαγωγή διαγωνισμού από ειδική επιτροπή με κλήρωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του Ν. 4024/2011,

24. Εξέταση τυχόν ενστάσεων και εισήγηση στην αρμόδια Οικονομική Επιτροπή,

25. Αποστολή προς έγκριση στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση,

26. Κατακύρωση του διαγωνισμού και αποστολή της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση,

27. Έγκριση της απόφασης της Οικονομικής Επιτροπής από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, 

28. Σύνταξη της σύμβασης και αποστολή προς έγκριση στην Διαχειριστική Αρχή,

29. Αποστολή της Σύμβασης στο Ελεγκτικό Συνέδριο για τον έλεγχο νομιμότητας. (προσυμβατικός έλεγχος),

30. Έγκριση της σύμβασης από τη Διαχειριστική Αρχή,

31. Υπογραφή της σύμβασης από τον Ανάδοχο και τη Δημοτική Αρχή - Έναρξη του έργου,

32. Σύνταξη και Υποβολή Τεχνικού Δελτίου Υποέργων (π.χ. Υποέργο 1: εργολαβία, Υποέργο 2: υπογειοποίηση δικτύου ΔΕΗ),

33. Υποβολή Δελτίων Παρακολούθησης στη Διαχειριστική Αρχή ανά εξάμηνο, ανεξάρτητα από την πρόοδο του έργου, 

34. Υποβολή λογαριασμών και δελτίων παρακολούθησης στη Διαχειριστική Αρχή.

Γαβριήλ Α. Κουρής 

Κοινωνικός-Πολιτικός Επιστήμων, M.Sc.,