Τρίτη 10 Ιανουαρίου 2017

Παραγωγική αποδιάρθρωση και ανθεκτικότητα του φαινομένου της ανεργίας στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας

#Δρ, Μιλτιάδης Σταμπουλής , Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Η ανάλυση των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών της Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. αναδεικνύει την υψηλή συμμετοχή της στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, καθώς παράγει το 13,6% της χώρας και έρχεται 2η μετά την Περιφέρεια Αττικής που συμμετέχει με 47,9%). Μάλιστα, διαχρονικά καταγράφονταν αυξητική πορεία μέχρι το 2008 που ανήλθε στο υψηλότερο επίπεδο.
Έκτοτε άρχισε η φθίνουσα πορεία η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, αποτελώντας αναμενόμενη τάση λόγω της οικονομικής κρίσης. Μάλιστα η μείωση που καταγράφηκε την περίοδο 2008-2013 στο ΑΕΠ της Περιφέρειας είναι οριακά υψηλότερη από τον αντίστοιχο εθνικό μέσο όρο (26,6% στην ΠΚΜ έναντι 25,5% στη χώρα). Σε σχέση με το κατά κεφαλή προϊόν, η εικόνα είναι πιο δυσοίωνη καθώς η Κεντρική Μακεδονία βρίσκεται στην 9η θέση μεταξύ των Περιφερειών της χώρας και υπολείπεται του εθνικού μέσου όρου, ενώ κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο ήταν 8η πανελλαδικά. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, παρατηρείται ότι το κατά κεφαλή ΑΕΠ στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας εμφανίζει: (α) μικρή αύξηση σε απόλυτα μεγέθη , (β) αύξηση της υστέρησής του από το μέσο όρο της χώρας.
Στο δευτερογενή τομέα, η Κεντρική Μακεδονία έχει διαχρονικά σημαντική παρουσία και ακολουθεί την Αττική στο κεφαλαιακό και παραγωγικό δυναμικό της χώρας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Αρχής για την ακαθάριστη προστιθέμενη αξία ανά κλάδο παραγωγής και σε περιφερειακό επίπεδο μέχρι το 2011, η συμμετοχή του δευτερογενούς τομέα στην περιφερειακή ΑΠΑ μειώθηκε δραματικά την τελευταία πενταετία. Ειδικά ο μεταποιητικός κλάδος στην Περιφέρεια απορροφούσε μεγάλο τμήμα της απασχόλησης και η εξέλιξή αυτή επηρεάζει την κοινωνική συνοχή, ενώ αποτελεί βασική συνιστώσα της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας λόγω των έντονων, αμφίδρομων ή μη σχέσεων με άλλες παραγωγικές δραστηριότητες και στους τρεις τομείς της οικονομίας.
Αναφορικά με το ανθρώπινο κεφάλαιο, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Απογραφής της ΕΛΣΤΑΤ το 2011, συγκεντρώνει το 17,5% του πληθυσμού της χώρας (1.882.108 μόνιμους κατοίκους), αποτελώντας τη 2η σε πληθυσμό ελληνική Περιφέρεια.
Ακολουθώντας τις εθνικές τάσεις και κατά την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ, καταγράφεται αποδυνάμωση του ανθρωπίνου κεφαλαίου σε ποσοτικούς όρους, καθώς την περίοδο 2009-2016 (β’ τρίμ.) σημειώθηκε μείωση του  πληθυσμού κατά 2,08%, ποσοστό οριακά υψηλότερο από το αντίστοιχο στο σύνολο της χώρας (1,99%).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Αρχής για το 2011, το εργατικό δυναμικό απασχολείται στον πρωτογενή τομέα σε ποσοστό 12%, στον δευτερογενή τομέα σε ποσοστό 20% και στον τριτογενή κατά 68%. Επίσης, παρατηρείται σημαντική πτώση σε απόλυτα μεγέθη, με ιδιαίτερη αποδυνάμωση του δευτερογενούς τομέα, ενώ αυξάνει το εργατικό δυναμικό στον τριτογενή τομέα, με περαιτέρω ενίσχυση της επικρατούσας τάσης τριτογενοποίησης της οικονομίας.
Όσον αφορά στις εξελίξεις στην περιφερειακή αγορά εργασίας και σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ, το β΄ τρίμ. 2016, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός ή αλλιώς το εργατικό δυναμικό ανέρχονταν στο 51,1% του συνολικού πληθυσμού (ήτοι 818,6 χιλ. άτομα (ήτοι), ενώ οι άνεργοι αποτελούσαν το 24,2% (Πίνακας 1), δηλαδή σε ποσοστό οριακά υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο ανεργίας (23,1%) όπως φαίνεται στον πίνακα 2. Στο ίδιο πίνακα αποτυπώνεται η αυξητική πορεία που ακολούθησε το ποσοστό ανεργίας διαχρονικά. Όπως είναι φυσικό επακόλουθο λόγω των δυσμενών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στην αγορά εργασίας, το ποσοστό ανεργίας καθόλη την περίοδο από το 2008 έως σήμερα έχει ανοδική τάση, σημειώνοντας θετική μεταβολή κατά 15,8 ποσοστιαίες μονάδες.
Πίνακας 1: Διάρθρωση πληθυσμού ανά κατάσταση απασχόλησης στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, β΄τρίμ. 2016
Πληθυσμός
σε απόλυτα μεγέθη
% στο σύνολο της χώρας
1.600,5
17,4
Εργατικό Δυναμικό
σε απόλυτα μεγέθη
% στον πληθυσμό
818,6
51,1
Απασχο-
λούμενοι
σε απόλυτα μεγέθη
% στο εργατικό δυναμικό
620,9
75,8
Άνεργοι
σε απόλυτα μεγέθη
% στο εργατικό δυναμικό
197,7
24,2
Μη οικονομικά ενεργοί
σε απόλυτα μεγέθη
% στον πληθυσμό
781,9
48,9%

ΠΗΓΗ: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα εργατικού δυναμικού, β΄τρίμ. 2016



Πίνακας 2: Διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας στη χώρα και στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, 2008-β΄τρίμ. 2016

ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ
Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας
2008
7,8  
8,4  
2009
9,6  
10,1  
2010
12,7  
13,7  
2011
17,9  
19,8  
2012
24,4  
26,2  
2013
27,5  
30,2  
2014
26,5  
28,8  
2015
24,9  
26,0  
2016 (β΄ τρίμ)
23,1  
24,2  
μεταβολή 2008-2016
15,3  
15,8  
ΠΗΓΗ: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα εργατικού δυναμικού, β΄τρίμ. 2016

Η διαχρονική εξέλιξη της ανεργίας σε επίπεδο περιφερειακών ενοτήτων επίσης έχει να αναδείξει υψηλή αύξηση των ποσοστών ανεργίας (Πίνακας 2). Στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης σημειώνεται αύξηση του ποσοστού ανεργίας την περίοδο 2008-2015 κατά 18,6 ποσοστιαίες μονάδες. Η μεγαλύτερη όμως αύξηση σημειώθηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Σερρών (κατά 23,2 ποσοστιαίες μονάδες).

Περισσότερα στοιχεία σχετικά με τα διαρθρωτικά στοιχεία της αγοράς εργασίας, αντλούμε από την Απογραφή του Πληθυσμού, το 2011, σύμφωνα με τα οποία:
  • Αναφορικά με την απασχόληση, η πλειοψηφία των απασχολουμένων στην ΠΚΜ είναι απόφοιτοι λυκείου (14%) και το 65% των απασχολούμενων στην ΠΚΜ είναι μισθωτοί. Η μεγαλύτερη συμμετοχή των απασχολουμένων ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας σημειώνεται στο λιανικό & χονδρικό εμπόριο (19,4%) και ακολουθούν οι κλάδοι της μεταποίησης (11,8%) και η γεωργία, δασοκομία & αλιεία (11,5%). Επίσης, το 47% των απασχολούμενων της ΠΚΜ ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 30-44 & ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα των 45-64 ετών (37%). Η Π.Ε. Θεσσαλονίκης συγκεντρώνει το  61,2% των εργαζομένων της ΠΚΜ, αποτελώντας έτσι έναν ισχυρό πόλο απασχόλησης που συχνά ευθύνεται για έντονες ενδοπεριφερειακές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις επιμέρους τοπικές αγορές εργασίας.
  • Αναφορικά με την ανεργία, ανέρχονταν σε 21,8%, δηλαδή σε υψηλότερο επίπεδο από τον εθνικό μέσο όρο (18,7%). Το 28,9% των ανέργων στην ΠΚΜ αποτελείται από νεοεισερχόμενους άνεργους, ενώ το 56,4% είναι άνδρες. Η ανεργία φαίνεται ότι πλήττει άτομα με μέσο εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς η πλειοψηφία των ανέργων αποτελείται από τους απόφοιτους λυκείου και μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (43,7%).  Οι δύο κλάδοι που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο συγκριτικά ανέργων είναι το χονδρικό και λιανικό εμπόριο (13,5%) και η μεταποίηση (13,4%). Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι, η πλειοψηφία των ανέργων στην ΠΚΜ αλλά και σε κάθε Περιφερειακή Ενότητα αποτελείται από νέους άνεργους που δεν έχουν επαγγελματική εμπειρία. Τέλος, όπως και στα μεγέθη απασχόλησης, έτσι και στην ανεργία, η Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης συμμετέχει κατά το υψηλότερο ποσοστό (63,4%), καθιστώντας την θύλακα ανεργίας. Στον αντίποδα, βρίσκεται η Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς με τη μικρότερη ποσοστιαία συμμετοχή (3,9%).

Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία που μας δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ανέργων προέρχονται από τα μητρώα εγγεγραμμένων ανέργων του ΟΑΕΔ, σύμφωνα με τα οποία τον Αύγουστο του 2016 στο σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας:
  • Το 62,6% είναι γυναίκες
  • Το 21% είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το 46% είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το 30,8% υποχρεωτικής εκπαίδευσης και το 2,2% χωρίς εκπαίδευση
  • Το 13,7% είναι 25-29 ετών, το 8,2% είναι 20-24 ετών.
Συνολικά στην ΠΚΜ αναζητούν εργασία 184.111 άτομα, που αποτελεί το 20,54% των ανέργων που αναζητούν εργασία στο σύνολο της χώρας (το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής μετά την Περιφέρεια Αττικής). Οι τάσεις αυτές είναι αναμενόμενες καθώς οι δύο αυτές Περιφέρειες συγκεντρώνουν το υψηλότερο πληθυσμό στο σύνολο της χώρας.
Επιπλέον εμφανίζεται η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση μεταξύ των περιφερειών στους ανέργους αναζητούντες εργασία για λιγότερο από 12 μήνες, γεγονός που καταδεικνύει ότι υπάρχει συνεχόμενη απώλεια θέσεων εργασίας που οδηγεί σε εγγραφές νέων ανέργων αντανακλώντας εν μέρει και την αποτυχία των μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενων ενεργών πολιτικών απασχόλησης να επιτύχουν εξισορρόπησης της προσφοράς και ζήτησης εργασίας.
Οι μακροχρόνια άνεργοι (άνω των 12 μηνών) ξεπερνούν κατά πολύ όσους ψάχνουν δουλειά για λιγότερο από ένα έτος (102.5000 έναντι 81.500). Αυτό συνδέεται και με τον επιβαρυμένο δείκτη διάρκειας εργασιακής ζωής που πρόσφατα καθιέρωσε η Eurostat και δημοσιεύει για όλα τα κράτη-μέλη και που αποτυπώνει πόσα χρόνια ένας μέσος 15χρονος, στο κατώφλι της απασχόλησης, θα περίμενε να εργαστεί πραγματικά, μη συμπεριλαμβανομένου του χρόνου ανεργίας και υπό την προϋπόθεση ότι η αγορά εργασίας δεν θα αλλάξει από αυτό που ισχύει τον συγκεκριμένο χρόνο μέτρησης του δείκτη. Δεδομένου ότι, η Κεντρική Μακεδονία ακολουθεί τις εθνικές τάσεις, είναι σκόπιμο να αναφερθούν τα πρόσφατα δεδομένα που προκύπτουν από τα στοιχεία της Eurostat.
O εργασιακός βίος εκτιμάται σε 32 χρόνια στην Ελλάδα τη στιγμή στις Σκανδιναβικές χώρες εργάζονται περί τα 40 έτη.
Η διάρκεια εργασιακής ζωής είναι υψηλότερη κατά 6,7 έτη στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες στην Ελλάδα, ενώ η αντίστοιχη απόκλιση μεταξύ των δύο φύλων στην Ευρωζώνη κυμαίνεται σε 5,1 έτη, γεγονός που φανερώνει τη δυσμενέστερη θέση των Ελληνίδων στην αγορά εργασίας. Παρά το γεγονός ότι το διάστημα 2000-2015, η διάρκεια του εργασιακού βίου βελτιώθηκε για τις Ελληνίδες, καθώς ο δείκτης αυξήθηκε κατά 4,2 έτη (ενώ των ανδρών κατά 2,1 έτη), πρέπει να σημειωθεί ότι το σημείο εκκίνησης είναι πολύ χαμηλότερο (24,7 έτη το 2000).

Τα στατιστικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν αντικατοπτρίζουν την εμμονή των διαρθρωτικών προβλημάτων στην αγορά εργασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, τα οποία δεν επιλύονται απλώς με την επίτευξη βελτιωμένων επιδόσεων καινοτομίας στα επιμέρους παραγωγικά της συστήματα, αλλά απαιτούν νέες άμεσες επενδύσεις μεγάλης εμβέλειας που οδηγούν σε θετικές τάσεις οικονομικής ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες που να συνδυάζουν τα ενεργητικά μέτρα βελτίωσης της απασχολησιμότητας σε όρους τοπικών και περιφερειακών αγορών εργασίας και με μέριμνα για πολιτικές προσαρμογής στις διαρθρωτικές αλλαγές που έχει επιφέρει η οικονομική κρίση, η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη και ο έντονα παγκοσμιοποιημένος χαρακτήρας του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.