Χειροποίητη Πολεοδομία: Μια νέα μορφή συμμετοχικού σχεδιασμού ή αλλαγή των κοινωνικών διαδικασιών;

χειροποίητος, -η, -ο : κάτι το οποίο δημιουργήθηκε με τα χέρια, μέσω μιας χειρωνακτικής και όχι μηχανικής διαδικασίας, με φροντίδα ή δεξιοτεχνία, και τυπικά είναι συνώνυμο της ανώτερης ποιότητας.

Επιμέλεια: Μαρία Κικίδου

Η παραγωγή και δημιουργία του αστικού χώρου ανήκει από παλιά στους απλούς κατοίκους. Απόδειξη τα καλοδιατηρημένα, αναλλοίωτα στο χρόνο, αστικά τμήματα λαϊκής αρχιτεκτονικής. Η λαϊκή αρχιτεκτονική, όπως ορίζεται στην ελληνική γλώσσα, πρόκειται για την αρχιτεκτονική που έχει προκύψει από τη συσσωρευμένη γνώση των κατοίκων σχετικά με το περιβάλλον τους και έχει αναγνωριστεί από τη διεθνή βιβλιογραφία ως αξιόλογη αναφορικά με την προσαρμοστικότητα της σε κλιματικές και γεωλογικές συνθήκες αλλά και ως αντιπροσωπευτική της αστικής ζωής της εκάστοτε χρονολογικής περιόδου και του εκάστοτε τόπου[1].
Στη σύγχρονη εποχή, οι κάτοικοι δεν καλούνται να διαμορφώσουν το χώρο στον οποίο θα κατοικήσουν, αλλά βρίσκονται σε ένα ήδη δομημένο περιβάλλον, το οποίο, τις περισσότερες φορές παρουσιάζει πολλά προβλήματα. Η χειροποίητη πολεοδομία, λοιπόν, ως μία νέα έννοια εκφράζει τη διεξαγωγή αστικής αλλαγής από τους κατοίκους της εκάστοτε γειτονιάς ή κοινότητας χρησιμοποιώντας δικά τους μέσα και τα χέρια τους. Συνήθως ξεκινά με την αναγνώριση από τους κατοίκους ενός προβλήματος και την επακόλουθη υλοποίηση μιας ιδέας για τη διευθέτηση ή λύση του. 
Οι δράσεις αυτών των κοινοτικών πρωτοβουλιών είναι μοναδικές, αφορούν υλικές ή άυλες δομές της πόλης, περιλαμβάνουν ιδιαίτερα στοιχεία καινοτομίας και δημιουργικότητας στην αντιμετώπιση προβλημάτων, ενισχύουν τη σύμπραξη συνεργασιών και εν τέλει βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στην πόλη.






Το βιβλίο “Handmade Urbanism: From Community Initiatives to Participatory Models” καταγράφει μέρος 741 τέτοιων πρωτοβουλιών σε 5 πόλεις (Mumbai, Sao Paolo, Istanbul, Mexico City and Cape Town) εντοπίζοντας επικαλύψεις και αποκλίσεις στα αστικά ζητήματα της κάθε πόλης αλλά και στις επιθυμίες των κατοίκων, αναδεικνύοντας τη σημασία των εναλλακτικών προσεγγίσεων στο σχεδιασμό και, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αποδεικνύοντας ότι η ενεργός συμμετοχή στα κοινά υπάρχει ακόμα και εκεί όπου η ίδια η έννοια είναι άγνωστη. 
Μέσα από μια συλλογή καλών πρακτικών,οι οποίες πολλές φορές αγνοούνται ακόμα και από τους τοπικούς φορείς, επιχειρείται η δημιουργία ενός δικτύου δημιουργικών πρωτοβουλιών για την πόλη, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την προώθηση και διάδοση του συμμετοχικού σχεδιασμού στις πολιτικές των πόλεων.

Σύμφωνα με τους συντάκτες του βιβλίου, παρά την μακρόχρονη πορεία των συζητήσεων για τον συμμετοχικό σχεδιασμό, αυτός παραμένει ακόμα στη σφαίρα του θεωρητικού. Οι πρωτοβουλίες των πολιτών συχνά αποτελούν απάντηση στην αδυναμία των σημερινών πόλεων να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους αλλά και στο συμβατικό πολεοδομικό σχεδιασμό. Πάνω από όλα όμως καταδεικνύουν μια εσωτερική επιθυμία του κάθε πολίτη να διαμορφώσει/βελτιώσει το ευρύτερο περιβάλλον του, αλλά και να συνεργαστεί για έναν κοινό σκοπό.

Όσο ο χώρος παράγει μια νέα μορφή συμμετοχής στα κοινά, νέοι κάτοικοι παράγουν ένα διαφορετικό είδος χώρου. Συνεπώς, αναγνωρίζοντας τη δυναμική των ομάδων πολιτών, ο σύγχρονος πολεοδομικός σχεδιασμός καλείται να «αφήσει χώρο» για την παραγωγή συλλογικού χώρου από τους πολίτες κινούμενος τόσο στα πλαίσια της εφαρμογής δημοκρατικών διαδικασιών στην πόλη αλλά και της προώθησης νέων μορφών συμμετοχής και συνεργασίας στις κοινωνικές διαδικασίες.

[1] Theocharopoulou, I 2010, ‘Nature and the People’, in Lejeune J-F and Sabatino M, Modern Architecture and the Mediterranean Vernacular Dialogues and Contested Identities, Taylor and Francis e-library, 2009, Google Books, p 111-130.

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.handmadeurbanism.com/home.html

Πηγή :www.placeidentity.gr